Εγγραφείτε στο Newsletter και κερδίστε 10% έκπτωση για την πρώτη σας παραγγελία! 

Παναγιώτης Ήφαιστος, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ- ΚΡΑΤΙΚΉ ΘΕΩΡΙΑ: Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Παναγιώτης Ήφαιστος, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ- ΚΡΑΤΙΚΉ ΘΕΩΡΙΑ: Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Κύρια σημεία (“speaking notes) ομιλίας σε διοργάνωση του Ινστιτούτου διεθνών σχέσεων, Πολεμικό Μουσείο 27.6.2015 [και δύο παραρτήματα 1) με ενδεικτικές αναλύσεις διεθνούς και ευρωπαϊκής πολιτικής, 2) των θεωρήσεων του Kenneth Waltz.
ομάδα_φβ_εικόνα 2Η μελέτη για την χάραξη και εφαρμογή εθνικής στρατηγικής ενός οποιουδήποτε κράτους απαιτεί προγραμματικές παραδοχές για τον

  • χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος,
  • την φυσιογνωμία του, τις λειτουργίες του και
  • τον χαρακτήρα της κρατικών δράσεων
  • Την θέση της ηθικής, της ισχύος και του δικαίου.

Στρατηγική θεωρία – κρατική θεωρία

  • Κράτος χωρίς ζωντανή ανθρωπολογία στρατηγικά προσανατολισμένη και στερημένη εθνικών σκοπών και στρατηγικών εκπλήρωσής τους είναι καράβι χωρίς πυξίδα, χωρίς πανιά και χωρίς καπετάνιο.
  • Πέραν της γνώσης των αξόνων της στρατηγικής θεωρίας, η χάραξη εθνικής στρατηγικής απαιτεί μια κρατική θεωρία
  • Κρατική θεωρία:
    • Κυρίαρχες πνευματικές παραδοχές και κοσμοαντιλήψεις
    • Κυρίαρχες κοσμοθεωρίες που προσφέρουν στρατηγικό προσανατολισμό εντός του οποίου αναπτύσσεται μια εθνική στρατηγική
    • Κυρίαρχες και ακλόνητες στάσεις και παραδοχές για την Ελευθερία ως θέσφατο και έσχατη λογική
    • Κυρίαρχες και ακλόνητες στάσεις και παραδοχές για την Εθνική Ανεξαρτησία ως θέσφατο και έσχατη λογική που στηρίζει την συλλογική ελευθερία
    • Κυρίαρχη γνώση για το γεγονός ότι μόνο το οικείο κράτος προσφέρει συλλογική ελευθερία και δυνατότητα δημοκρατικής συγκρότησης για την κατάκτηση της πολιτικής ελευθερίας.

Μόνο εθνοκράτη ανθρωπολογικά ζωντανά, δυναμικά και στρατηγικά προσανατολισμένα μπορούν να έχουν εθνικούς σκοπούς και έσχατα εθνικά συμφέροντα και να συγκροτούν στρατηγικές εκπλήρωσης αυτών των σκοπών.
fb_ifestos_page Η ΚΡΑΤΙΚΉ ΘΕΩΡΊΑ απαιτεί

  • εμπεδωμένες κοσμοθεωρητικές παραδοχές που προσανατολίζουν κοινωνία προς την Ιθάκη της ασφάλειας, της αυτοσυντήρησης και της ευημερίας.
    • Ο προσανατολισμός είναι η Ιθάκη. Σημασία μεγάλη έχει να έχεις πάντα στο νου σου την Ιθάκη, έγραψε ο μεγάλος Αλεξανδρικός ποιητής.
  • Ιεραρχική διαβάθμιση των αλληλένδετων εθνικών συμφερόντων
  • Συναίνεση για την δέσμευση επαρκών πόρων για την εκπλήρωση των εθνικών σκοπών.
  • Ετοιμότητα αυτοθυσίας για την προάσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας
  • Δημιουργία προϋποθέσεων εθνικής συναίνεσης γύρω από τα έσχατα εθνικά συμφέροντα.
    • Ποτέ δεν πρέπει να λησμονείται ότι υπέρτατο και έσχατο εθνικό συμφέρον όλων των εθνοκρατών είναι η εθνική επιβίωση μέσα σε ένα ως εκ της φύσεώς του άκρως ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα.
    • Πολιτειακή ζωή τα μέλη της οποίας δεν αλληθωρίζουν πνευματικά και που δεν είναι ηθικά και κοσμοθεωρητικά σχιζοφρενή.
      • Διχασμένα μεταξύ μιας νεφελώδους και φαντασιόπληκτης διεθνιστικής μετακρατικής κατάστασης και του πολιτειακού βίου που πάντα αποτελούσε και αναπόδραστα θα συνεχίσει να αποτελεί την μόνη απτή πολιτική πραγματικότητα.

 Η στρατηγική είναι συγκεκριμένα πράγματα

  • Στρατηγική είναι η χρήση των μέσων για την εκπλήρωση των σκοπών
  • Σκοπός είναι το εθνικό συμφέρον και η εκπλήρωσή του σε ένα προγραμματικά ανταγωνιστικό κόσμο με τέσσερα κύρια χαρακτηριστικά
    • Επειδή η ηθική είναι προϊόν πολιτικής η ηθική στο διεθνές σύστημα όπου απουσιάζει μια παγκόσμια κοινωνία είναι μηδενική.
    • Αθέσμιστες οι διανεμητικές λειτουργίες της ισχύος
      • Στην καλύτερη περίπτωση διακρατικές ρυθμίσεις όταν τηρούνται οι υποσχέσεις
      • Η διεθνής τάξη στην οποία αναφέρονται οι διακρατικές συμφωνίες δεν εδράζεται πάνω σε κοινωνικά σμιλευμένα ηθικά κριτήρια αλλά σε σχέσεις ισχύος.
    • Πόλεμος, απειλή πολέμου, εκβιασμοί, καταναγκασμοί –στρατιωτικής ή και χρηματοοικονομικής μορφής– είναι στην ημερησία διάταξη και λειτουργούν διανεμητικά.
    • Το διεθνές δίκαιο και οι θεσμοί είναι εξαρτημένες μεταβλητές των κυμάνσεων και των παθολογιών της διεθνούς πολιτικής

 Η μελέτη της εθνικής στρατηγικής ενός κράτους απαιτεί επιστημολογία/μεθοδολογία που διαθέτει οντολογική αναφορά. Το αντίθετο μιας τέτοιας επιστημολογίας είναι η φαντασιόπληκτη ή προπαγανδιστική ιδεολογική προσέγγιση.

  • Υπαρκτός κόσμος όπως διαμορφώθηκε και όπως κινείται στο πλαίσιο συγκεκριμένων προσανατολισμών και όχι κάποιων άλλων
    • Ολοένα μεγαλύτερη κρατοκεντρική διαφοροποίηση έχουμε όχι ένωση ή τάσεις ενότητας του πλανήτη.
      • Κανείς δεν έχει παρά να διαβάσει τις υψηλές αρχές του ΟΗΕ που το επικυρώνουν ηθικά, θεσμικά και κοσμοθεωρητικά
    • Η μελλοντολογία και οι φαντασιόπληκτες υποθέσεις δεν αποτελούν βάση για χάραξη και εφαρμογή στρατηγικής αλλά αντίθετα είναι ζημιογόνες και συχνά θανατηφόρες.

Η ελληνική εθνική στρατηγική έπεσε στα βράχια. Μονολεκτικά λέω τους κύριους λόγους

  • Λανθασμένη ανάλυση και εκτίμηση για την φύση της διεθνούς πολιτικής και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, για τον άναρχο χαρακτήρα του διεθνούς συστήματος και για τον ρόλο της ισχύος και της ισορροπίας δυνάμεων.
    • Η ουτοπική θεωρία (παγκοσμιοποίηση, ΜΚΟ, Ευρώπη ως χλοερός τόπος κτλ) εκτόπισε την κρατική θεωρία περί εθνικού συμφέροντος και αυτοσυντήρησης σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα
  • Νομικισμός που δεν κατανοούσε τον ιδιόμορφο πολιτικό χαρακτήρα των διεθνών θεσμών και του διεθνούς δικαίου τα οποία διέπονται από την λογική της αναρχίας και την αιώνια Θουκυδίδεια ρήση «δίκαιο έχει …»
  • Τις φαντασιόπληκτες διεθνιστικές και κοσμοπολίτικες ιδεολογίες οι οποίες εξ ορισμού και προγραμματικά ροκανίζουν και αποδυναμώνουν το κράτος καθότι πολλοί προσβλέπουν σε κάποια μεταφυσικά προσδιορισμένη μετακρατική κατάσταση (άγνοια για την διαφορά με την μετά-κρατοκεντρική που προ-υπήρξε πριν την Βεστφαλία)
  • Ενώ οι κρατικοί λειτουργοί πρέπει να είναι το Α έως το Ω της κρατικής οργάνωσης, της χάραξης και της εφαρμογής μιας εθνικής στρατηγικής υποκαταστάθηκαν από ιδρύματα έξωθεν χρηματοδοτούμενα και σε κάθε περίπτωση επιστημονικά ελλειμματικά καθότι εκφράζουν αναρμόδιες γνώμες με το να διατυπώνουν αναρμόδιες προτάσεις πολιτικής
  • Συνοψίζοντας, εθνικό συμφέρον είναι η ιεραρχία των σκοπών. Τα εθνικά συμφέροντα για να υπάρχουν και να εκπληρώνονται με εθνική στρατηγική, πέραν ζητημάτων που αφορούν την στρατιωτική ισχύ, απαιτούν.
    • Κυρίαρχες εθνικές κοσμοθεωρητικές παραδοχές που στηρίζουν την εθνική ανεξαρτησία και όχι κάποια φαντασιόπληκτη ένωση του πλανήτη.
    • Κυρίαρχες ηθικές επιταγές κοινωνικοπολιτικά σμιλευμένες που διέπουν την κρατική δράση σε όλες της τις εκφάνσεις.
    • Σιδερένια κρατική οργάνωση που ενώνει τα νήματα των εθνικών συμφερόντων επί έσχατων υποθέσεων όπως είναι επιβίωση, η ασφάλεια και η ανταγωνιστικότητα του κράτους.
    • Εκδηλωμένη ετοιμότητα των περισσότερων μελών της κοινωνίας για αυτοθυσία προκειμένου να διασφαλιστούν τα έσχατα και τα θέσφατα της εθνοκρατικής ύπαρξης.
    • Κυρίαρχο πολιτικοπνευματικό περιβάλλον που παράγει πολιτικό ορθολογισμό σύμφωνα με τις προϋποθέσεις της διεθνούς πολιτικής.

Τέλος, μερικές επισημάνσεις για την έννοια στρατηγική θεωρία και τα συμπαρομαρτούντα.

  • Αναλυτές όπως ο Σουν Τζου, ο Θούκυδίδης, ο Κλάουζεβιτς και ελάχιστοι άλλοι δημιούργησαν μια βάση Παραδειγματικών / Υποδειγματικών αξιωμάτων τα οποία προσφέρονται για να κτιστεί η στρατηγική θεωρία και να συνδυαστεί με μια συνδεδεμένη με αυτά (τα αξιώματα) στέρεη κρατική θεωρία.
  • Αυτό είναι κάτι το διαχρονικό, σταθερό και πάγιας αξίας στην πολιτική σκέψη που συγκροτεί την πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος μιας ανεξάρτητης κοινωνίας. Μια πολιτική θεωρία, δηλαδή, για το κράτος και το διεθνές σύστημα. Μια βάσιμη θεωρία που συνδυάζει ανάλυση για τον άνθρωπο ως πολίτη, το κράτος ως την βασική μονάδα πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπων και την διεθνή πολιτική ως εγγενώς ανταγωνιστική και συγκρουσιακή. Στον αντίποδα ενός τέτοιου πολιτικού ορθολογισμού βρίσκονται οι ιδεολογίες που όπως είπαμε στην σύγχρονη εποχή είναι είτε φαντασιόπληκτα δόγματα είτε οικουμενικίστικες, όπως έγραψε ο Carr αλλά και ο Κονδύλης, προπαγάνδες των αξιώσεων ισχύος των ηγεμονικών δυνάμεων.
  • Η σύγχρονη στρατηγική θεωρία που για να έχει αξία θα πρέπει να είναι συμβατή με τα προαναφερθέντα αξιώματα κινήθηκε στα εξής πεδία και έτυχε αξιοπρόσεκτης ανάπτυξης και καλλιέργειας
    • Δεκάδες εξαιρετικά κείμενα –μερικές φορές αξιολογικά ελεύθερα και άλλοτε δομημένα για να εκπληρώσουν τις εθνικές στρατηγικές κρατών όπως οι ΗΠΑ, η πρώην ΕΣΣΔ, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, μελέτησαν τα αξιώματα του κλασικού κεκτημένου υπό το πρίσμα του κρατοκεντρικού συστήματος της Βεστφαλίας (το οποίο όπως γνωρίζουμε σταθεροποιήθηκε και επικυρώθηκε στον ΟΗΕ το 1945).
    • Αναπτύχθηκε επίσης σε τομείς που εμπλουτίζουν μια κρατική θεωρία, όπως η σχέση πολιτικής και σκοπών του πολέμου (πχ με αναρίθμητα κείμενα για τον Κλάουζεβιτς – πεδίο στο οποίο και ο υποφαινόμενος επεκτάθηκε στα Αγγλικά του κυρίως κείμενα). Η ανάλυση αυτή εμπίπτει κάλλιστα στα πεδία αυτού που θα μπορούσαμε να αναλύσουμε ως πολιτική θεωρία του διεθνούς συστήματος ή υπερβάλλοντας πολιτική «φιλοσοφία» του διεθνούς συστήματος (η σχέση της έννοιας «φιλοσοφία» ως ενός άναρχου πλαισίου έκφρασης γνωμών και της «πολιτικής θεωρίας» που διαθέτει οντολογική αναφορά ως το πεδίο της πολιτικής σκέψης έχει εξεταστεί σε άλλη περίπτωση και επίκεινται δημοσιεύσεις)
    • Η στρατηγική θεωρία με τρόπο που συνδέεται έμμεσα με την κρατική θεωρία έχει επίσης καλλιεργηθεί στο πλαίσιο της θεωρίας πελατειακών σχέσεων (patron client relations) που εξετάζει την ανισορροπία σχέσεων μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών και τον τρόπο που τα τελευταία επιδιώκουν ισόρροπες σχέσεις.
    • Τέλος αλλά όχι το τελευταίο, η στρατηγική θεωρία στο πλαίσιο των επισημάνσεων 1,2,3 που έγιναν μόλις, εκτιμάται ότι το αναδυόμενο πολυπολικό σύστημα προσφέρει ένα πάμπλουτο διεθνοπολιτικό πεδίο για περαιτέρω ανάπτυξη των στρατηγικών σπουδών. Το Τμήμα στο οποίο ανήκω πρωτοπορώντας διεθνώς αρχίζει φέτος μεταπτυχιακό για το αναδυόμενο πολυπολικό σύστημα (με έμφαση όπως είναι φυσικό στα κράτη BRICS και τος συναρτήσεις με το υπόλοιπο διεθνές σύστημα).
  • Συναφές με τα πιο πάνω είναι το ζήτημα της στρατηγικής κουλτούρας που αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, το υπόστρωμα τόσο της κρατικής θεωρίας όσο και των περιθωρίων για στρατηγική ανάλυση εντός ενός κράτους. Έχω επανειλημμένα πει και γράψει ότι μπορούμε να διανείμουμε σε όλους τους Έλληνες τον Θουκυδίδη. Εκεί δηλαδή όπου βρίσκει όλα τα Παραδειγματικά/Υποδειγματικά αξιώματα για τον άνθρωπο, το κράτος και την διεθνή πολιτική συν βέβαια και ανεκτίμητες αξιωματικές ρήσεις που θεμελιώνουν μια κρατική θεωρία μιας ανεξάρτητης πολιτείας.

Παράρτημα Ι

Πιο πάνω έγινε αναφορά στην ανάγκη η κρατική θεωρία να έχει μια αληθινή και όχι φαντασιόπληκτη κοσμοαντίληψη και για την ανάγκη μέσα σε μια εθνική στρατηγική έτσι θεμελιωμένη να εισρέουν ορθές εκτιμήσεις και όχι ιδεολογίες, ιδεολογήματα και θεωρήματα. Συναφώς στην ανάρτηση υπάρχει ενδεικτική επαναφορά παλαιότερων αναλύσεων που αφορούσαν την καταστροφική μέχρι και θανατηφόρα και σίγουρα ιδεολογικά κινούμενη, απροετοίμαστη και άσκοπη ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ. ΟΝΕ: Ο μηχανισμός της καταστροφής και έγκαιρες προειδοποιήσεις http://wp.me/p3OlPy-CS 
Παρατίθενται μερικές επιφυλλίδες από τις πολλές που γράφονται ενώ υπογραμμίζεται ότι αυτά τα ζητήματα είναι αναπτυγμένα σε χιλιάδες δημοσιευμένες σελίδες, κυρίως σε μονογραφίες. Επισημαίνω μόνο την μαθηματικής ακριβείας διατύπωση που επαληθεύτηκε 100%:
“Η αλληλεξάρτηση, όταν δεν πληρούνται ορισμένες πολιτικές προϋποθέσεις, είναι ουσιαστικά εξάρτηση που βλάπτει τον λιγότερο ισχυρό. Ο τελευταίος, ενώ είναι «κλειδωμένος» σε μια αρένα οικονομικού ανταγωνισμού, δεν προστατεύεται επαρκώς είτε με τη δική του κυριαρχία (που έχει ήδη «εθελούσια» εκχωρήσει) είτε από μια άλλη υπερεθνική ρυθμιστική εξουσία, που θα έπρεπε να συνοδεύει επιλογές αυτής της εμβέλειας. Εάν δεν δημιουργηθούν γνήσιοι δημοκρατικοί υπερεθνικοί θεσμοί, εάν διαιωνιστεί επί μακρόν η αμφιλεγόμενη θεσμοπολιτική δομή των τελευταίων ετών και εάν η χώρα δεν αντέξει τον ανταγωνισμό, το «κλείδωμα» στην ΟΝΕ θα μετατραπεί σε φυλακή χωρίς δυνατότητα απόδρασης. Δηλαδή απαιτείται να εκτιμηθεί η θέση της χώρας υπό συνθήκες μεγάλου οικονομικού ανταγωνισμού και δημοκρατικού ελλείμματος.
ΠΡΟΜΗΘΕΙΣ versus ΕΠΙΜΗΘΕΙΣΟΝΕ: Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΕΓΚΑΙΡΕΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ http://wp.me/p3OlPy-CS 
 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΟΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 30 Ιουνίου 1999
http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4077306
 Οι ιεραρχήσεις των προτεραιοτήτων μας επηρεάζονται, ενδεχομένως, από μερικές εξόφθαλμα λανθασμένες εκτιμήσεις. Για έξι τουλάχιστον λόγους, η υπόθεση της ΟΝΕ είναι παραφουσκωμένη και μυθοποιημένη.
Πρώτον, ο χαρακτήρας της διαδικασίας ολοκλήρωσης κρίθηκε ήδη στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Έκτοτε, οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν αυτή την εκτίμηση. Οι αποφάσεις του 1991-92 ­ τις οποίες μερικοί αφελώς ερμήνευσαν ως προαγγελία της εγγύησης των συνόρων μας ­ δεν οφείλονταν σε στρατηγικές συγκλίσεις ή στην ύπαρξη ενός ευρωπαϊκού πολιτικού και κοινωνικού χώρου. Αντίθετα, ήταν σπασμωδικές και βιαστικές κινήσεις λόγω «γερμανικού προβλήματος». Ουσιαστικά, συνδέοντας το θέμα αυτό με τη γερμανική επανένωση, το Παρίσι «εκβίασε» τη Βόννη και πέτυχε την υιοθέτηση της ΟΝΕ. Ο σκοπός ήταν απλός: ο έλεγχος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας.
Δεύτερον, εκτός του ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια κοινωνικοπολιτικά σταθερή και βιώσιμη οικονομική και νομισματική ένωση, οι στόχοι της Γαλλίας δυνατό να έχουν ήδη ακυρωθεί λόγω αντίθετων εξελίξεων από τις προσδοκώμενες, δηλαδή λόγω της οικονομικής υπεροχής της Γερμανίας ανεξαρτήτως ΟΝΕ. Δυνητικά, αυτό αυξάνει τις αντιθέσεις και αντιφάσεις στην Ε.Ε.
Τρίτον, ως συνέπεια σωρείας σπασμωδικών και ασπόνδυλων αποφάσεων ­ωφελιμιστικού και χρησιμοθηρικού χαρακτήρα ­ τα μέλη της Ε.Ε. εισήλθαν σε έναν διαρκή αγώνα δρόμου για «σύγκλιση» χωρίς πολιτικό προορισμό, χωρίς κοινωνικό όραμα, χωρίς επαρκή οικονομική αλληλεγγύη και χωρίς την αναγκαία και μη εξαιρετέα διπλωματική και αμυντική ταυτότητα. Έκτοτε, το σύστημα τείνει προς κατακερματισμό, πολυδιάσπαση και εγκατάλειψη των αφετηριακών σκοπών, ενώ επανεμφανίζονται ηγεμονικές συμπεριφορές. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως τον περασμένο Ιανουάριο ο Ζακ Ντελόρ μίλησε ακόμη και για κίνδυνο διάλυσης της Ε.Ε.
Τέταρτον, η στρατηγική ανικανότητα της Ευρώπης αποκτά μόνιμο χαρακτήρα, τα διλήμματα ασφαλείας και οι γεωπολιτικές διαιρέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης επανέρχονται στο προσκήνιο και πολλοί Αγγλοαμερικανοί μιλούν ανοικτά για κατάργηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υιοθέτηση μιας χαλαρής«Ατλαντικής Ένωσης» υπό υψηλή αμερικανική εποπτεία. Η πορεία της Ευρώπης, εξάλλου, επηρεάστηκε καθοριστικά λόγω της μεγάλης στρατηγικής στροφής της Γαλλίας το 1993-5. Η Συμφωνία του Βερολίνου το 1996 και η ουσιαστική αποδοχή από το Παρίσι του ατλαντικού χαρακτήρα της ευρωπαϊκής άμυνας, σε συνδυασμό με αναβαθμισμένες πολιτικές και θεσμικές σχέσεις της χώρας αυτής με το ΝΑΤΟ (και τελεσίδικη αποδοχή της Γαλλίας ως αδιαμφισβήτητου μέλους της «νόμιμης» πυρηνικής ομάδας), είναι εξελίξεις που επιβεβαίωσαν την αδυναμία των Ευρωπαίων να περάσουν από την ενοποίηση στα καταναλωτικά θέματα, στους τομείς της υψηλής πολιτικής και κοινωνικής ολοκλήρωσης.
Πέμπτο, μόνο αιθεροβάμονες αμφισβητούν το γεγονός πως η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει από καιρό απομακρυνθεί από τις αφετηριακές λογικές του κοινοτισμού και από τις ιστορικές επιδιώξεις για μη-ηγεμονική υπερεθνική ολοκλήρωση. Οι κυρίαρχες τάσεις είναι όχι προς πολιτική ένωση αλλά προς κατακερματισμό, νεο-ηγεμονικές συμπεριφορές, ιεραρχήσεις στη βάση κριτηρίων ισχύος και υποβάθμιση της συμμετοχής ή και «πρόστιμα» – τιμωρία ­ αντί αλληλεγγύης, όπως συνέβαινε στο παρελθόν των λιγότερο ισχυρών μελών.
Έκτο, για τους πιο πάνω και πολλούς άλλους λόγους, η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. ­ την οποία κανείς νοήμων δεν αμφισβητεί ­ αναπτύσσεται πλέον με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει σε κάθε άλλο διακρατικό σύστημα: σκληρός ανταγωνισμός. Όπως δείχνουν εξάλλου οι επιλογές τριών άλλων κρατών της Ε.Ε., η άμεση συμμετοχή στην ΟΝΕ δεν είναι αυτοσκοπός. Τα συμφέροντά μας δεν εξυπηρετούνται αν αυτό σημαίνει: 1) οικονομική και πολιτική καθυπόταξή μας, εάν και όταν θα ενταχθούμε στην ΟΝΕ, 2) εκδίωξη ­ αντί αλληλεγγύης ­ από τον «σκληρό πυρήνα», αν αποτύχουμε π.χ. κατά 1% στον πληθωρισμό (βλ. πρόσφατες δηλώσεις Πρόντι), 3) χαλάρωση όσον αφορά την τουρκική απειλή και αποδυνάμωση στην περιφέρειά μας.
Αναμφίβολα πολλοί θα υποστήριζαν μέτρα που θα βελτίωναν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας στον διεθνή χώρο. Δεν μας τιμά, όμως, εάν χρειαζόμαστε τον μπαμπούλα της ΟΝΕ, για να κάνουμε αυτό που μας συμφέρει να κάνουμε. Μήπως θα πρέπει να ξανασκεφτούμε σκοπούς, μέσα, προτεραιότητες και ιεραρχήσεις; Είναι, τουλάχιστον, δυνατό να σταματήσει η πολιτική τρομοκρατία πως αν χάσουμε το τρένο της ΟΝΕ θα ριχτούμε, δήθεν, στον λάκκο των λεόντων; Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Το «όραμα» της ΟΝΕ – ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΟΣ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 09 Φεβρουαρίου 2000
http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4112419
 Η επικείμενη ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ είναι θετική εξέλιξη, εάν εκτιμάται πως ενισχύει τη θέση, τον ρόλο και τις δυνατότητες της Ελλάδας στην Ευρώπη και διεθνώς. Η ΟΝΕ συναρτάται, κατά κύριο λόγο, με τη σχέση οφέλους -ζημίας στην οικονομία, τις συνέπειες στη διπλωματία μας και τις επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια και τη διεθνή θέση της Ελλάδας.
Η ιεράρχηση του θέματος αυτού στην κλίμακα των εθνικών προτεραιοτήτων εξαρτάται από τις απαντήσεις που δίνονται σ’ έναν αριθμό κρισίμων ερωτημάτων,που αφορούν τη συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα: είναι η ένταξη στην ΟΝΕ στρατηγική ή τακτική επιλογή; Είναι μείζον εθνικό ζήτημα ή δευτερευούσης σημασίας ζήτημα; Είναι μέσον ή σκοπός; Πώς σχετίζεται με άλλα ζητήματα και ιδιαίτερα την εθνική ασφάλεια; Είναι «εθνικό όραμα»; κ.λπ.
Ορθές εκτιμήσεις απαιτούν κατανόηση του ρόλου της ΟΝΕ στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν συμφέρει την Ελλάδα η ένταξη στην ΟΝΕ, είναι εντούτοις χρήσιμο να ληφθεί υπόψη πως η υιοθέτηση αυτής της πολιτικής σηματοδότησε τη δρομολόγηση επιλογών που αλλάζουν τη μορφή και τον χαρακτήρα της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: υπερίσχυση των διακυβερνητικών οργάνων, κατακερματισμό σε πολλές κατηγορίες συμμετοχής, μεγάλο δημοκρατικό έλλειμμα, σχεδόν πλήρη επικράτηση της Ατλαντικής Συμμαχίας στο στρατηγικό επίπεδο, εγωιστικές στάσεις των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και βήματα προς διεύρυνση εις βάρος της εμβάθυνσης.
Αυτές οι εξελίξεις αλλάζουν σταδιακά τον χαρακτήρα της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με τρόπο που προσεγγίζει τον χαρακτήρα του υπόλοιπου άναρχου διεθνούς συστήματος. Πιο συγκεκριμένα, η αρχή της αυτοβοήθειας υπερισχύει, ενώ υποβαθμίζεται η αλληλεγγύη και ο κοινοτισμός. Οι εξισορροπητικές ενέργειες, εξάλλου, είναι ολοένα και πιο συχνές και οι ανεξέλεγκτες στρατηγικές αντιπαραθέσεις δεν μπορούν πλέον να αποκλειστούν.
Ασφαλώς θα μπορούσε να υπογραμμιστεί πως έστω και αν η Ευρώπη μετασχηματίζεται προς αυτή την κατεύθυνση, η Ελλάδα, ούτως ή άλλως, έχει συμφέρον να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα τhς οικονομίας της. Εκτός του ότι δεν μας τιμά αν χρειαζόμαστε τον μπαμπούλα της ΟΝΕ για να κάνουμε αυτό που μας συμφέρει, αυτή η θέση, αναμφίβολα λογική, επιβάλλεται να σταθμιστεί σε αναφορά με ορισμένους άλλους παράγοντες και κριτήρια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν όχι αλλαγή πορείας, αλλά, ενδεχομένως, επανεκτίμηση των προσδοκιών, αντιλήψεων και ιεραρχήσεων.
Πρωτίστως, η στερνή και ενίοτε αδιαφανής αλληλεξάρτηση, στο πλαίσιο μιας Ευρώπης δομημένης στη βάση κριτηρίων ισχύος, θα περιορίζει το εύρος ελιγμών και κυρίαρχων αποφάσεων σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι συμβαίνει στο υπόλοιπο διεθνές σύστημα. Η αλληλεξάρτηση, όταν δεν πληρούνται ορισμένες πολιτικές προϋποθέσεις, είναι ουσιαστικά εξάρτηση που βλάπτει τον λιγότερο ισχυρό. Ο τελευταίος, ενώ είναι «κλειδωμένος» σε μια αρένα οικονομικού ανταγωνισμού, δεν προστατεύεται επαρκώς είτε με τη δική του κυριαρχία (που έχει ήδη «εθελούσια» εκχωρήσει) είτε από μια άλλη υπερεθνική ρυθμιστική εξουσία, που θα έπρεπε να συνοδεύει επιλογές αυτής της εμβέλειας. Εάν δεν δημιουργηθούν γνήσιοι δημοκρατικοί υπερεθνικοί θεσμοί, εάν διαιωνιστεί επί μακρόν η αμφιλεγόμενη θεσμοπολιτική δομή των τελευταίων ετών και εάν η χώρα δεν αντέξει τον ανταγωνισμό, το «κλείδωμα» στην ΟΝΕ θα μετατραπεί σε φυλακή χωρίς δυνατότητα απόδρασης. Δηλαδή απαιτείται να εκτιμηθεί η θέση της χώρας υπό συνθήκες μεγάλου οικονομικού ανταγωνισμού και δημοκρατικού ελλείμματος.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης βρίσκεται σε τροχιά μετασχηματισμού, που ακυρώνει το αφετηριακό όραμα της πολιτικής ένωσης. Κυρίως, πέραν πολλών άλλων πιθανών προβλημάτων και σε αντίθεση με αυτό που ισχύει στο εσωτερικό κάθε δημοκρατικού και ευνομούμενου κράτους, η ΟΝΕ, αλλά και άλλες παράλληλες εξελίξεις στην Ευρώπη, ευνοούν τον ανεξέλεγκτο οικονομικό και πολιτικό ανταγωνισμό, χωρίς να διασφαλίζεται ο εξισορροπητικός ρυθμιστικός ρόλος μιας δημοκρατικά εκλεγμένης ευρωπαϊκής εξουσίας.
Είναι προφανές πως η μετά ΟΝΕ εποχή δεν θα είναι ανθόσπαρτη. Η προσήλωση στο εθνικό συμφέρον και η απαλλαγή από αυταπάτες και ευσεβείς πόθους είναι προϋπόθεση τόσο της εκμετάλλευσης των ευκαιριών όσο και της αντιμετώπισης των προκλήσεων και των κινδύνων.
Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών. Έδρα Jean Monnet, Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση.
 ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Ευρώ και μεγάλες ιδέες
http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4216687 Στόχος η οικονομική σταθερότητα με τη συμμετοχή στην ΟΝΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΟΣΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2002
Σύμφωνα με τις διακηρύξεις όλων σχεδόν των πολιτικών ηγετών της Ευρώπης, η συμμετοχή στην ΟΝΕ έχει ως κύριους σκοπούς το ισχυρό κράτος, την οικονομική -νομισματική σταθερότητα, τη βελτίωση της οικονομικής και θεσμικής ανταγωνιστικότητας των κρατών – μελών, την ενίσχυση των εθνικών εξωτερικών πολιτικών απέναντι σε αντιπάλους και την εμπέδωση της καθεστωτικής σταθερότητας. Όντως, πρόκειται για μια ορθολογική και ρεαλιστική οριοθέτηση των σκοπών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Πιο συγκεκριμένα, υπό συνθήκες διακρατικής ισοτιμίας και στο πλαίσιο μιας αμοιβαίας επωφελούς, εμποροοικονομικής συνεργασίας, τα κυρίαρχα έθνη – κράτη της Ε.Ε. δημιούργησαν κοινούς θεσμούς και άλλες ρυθμίσεις που εξυπηρετούν τα εθνικά τους συμφέροντα. Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει σοβαρά το γεγονός πως η εμπορική, νομισματική και θεσμική συνεργασία των τελευταίων δεκαετιών συμβάλλει στη διακρατική σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου ή πως ενισχύει τα έθνη – κράτη που συμμετέχουν! Όμως, είναι άλλο πράγμα η διακρατική σταθερότητα απόρροια των κοινών επιτευγμάτων στους ωφελιμιστικούς τομείς και άλλο πράγμα η κοινωνικοπολιτική ένωση των λαών, η εξομοίωση των ηθικοκανονιστικών τους δομών και η ανατροπή των κεκτημένων του εθνικού – κρατικού γίγνεσθαι.
Όποιος πολιτικός ηγέτης ή στοχαστής δεν κατανοεί αυτή τη διαφορά, κινείται σε ολισθηρό έδαφος: Τα ωφελιμιστικά συμφέροντα, όταν δεν συνοδεύονται από ισχυρές ηθικοκανονιστικές παραδοχές συναρτημένων με εδραία κοσμοθεωρητικά θεμέλια και όταν δεν συνοδεύονται από ισχυρούς κοινωνικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις, εύκολα μπορούν να γίνουν «θρύψαλα».
Έτσι, καλά θα κάνουμε να γνωρίζουμε πως το ευρώ δεν συνιστά ηθικοκανονιστική κοσμογονία, αλλά μόνο χρηστική αναγκαιότητα και ωφελιμιστικό επιστέγασμα μιας μακρόχρονης εμπορικοοικονομικής συνεργασίας που οικοδομήθηκε προσεκτικά και που επιβιώνει λόγω ισορροπίας μεταξύ υπερεθνικών ρυθμίσεων και εθνικών συμφερόντων.
Υπό αυτό το πρίσμα, πέραν της ωφελιμιστικής – λειτουργικής σημασίας του, το ευρώ δεν προκρίνει την Πολιτική Ένωση ή ακόμη μια Οικονομική Ένωση που θα συνοδεύεται από πανευρωπαϊκή αλληλεγγύη, πανευρωπαϊκή λαϊκή κυριαρχία και πανευρωπαϊκούς κοινωνικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις. Κοντολογίς, το ευρώ δεν μετατρέπει αυτόματα τα «εθνικά πολιτικά ζώα» σε «ευρωπαϊκά πολιτικά ζώα»: Τα έθνη – κράτη, η κυριαρχία τους, τα σύμβολά τους, οι εθνικές ταυτότητες και οι εθνικές ηθικοκανονιστικές δομές συνεχίζουν να είναι όσο ποτέ άλλοτε τα βασικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Σε όσους λόγω ευρώ βιάστηκαν να προκρίνουν κοσμογονικούς ιδεολογικούς μετασχηματισμούς, αντιτάσσεται η ρήση: «Μακαρίζουμε την αθωότητά σας, αλλά δεν ζηλεύουμε την άγνοια και την επιπολαιότητά σας».
Το ευρώ δεν είναι μαγικό ραβδί επαναστατικών μετασχηματισμών των ταυτοτήτων, των συνειδήσεων και των εν γένει κοσμοθεωρητικών κεκτημένων των κοινωνιών των μελών της Ε.Ε. Τέτοιοι εξομοιωτικοί συλλογισμοί είναι απόρροια παρωχημένων φιλελεύθερων οικονομιστικών δοξασιών, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά χυδαίος μαρξισμός με αντεστραμμένα πρόσημα. Θα μπορούσε να προστεθεί ότι, σε σύγκριση με την επαναστατική κοσμοθεωρητική δύναμη της «κομμουνιστικής ιδέας», η οποία συνάρπασε δισεκατομμύρια ανθρώπους, ενοποίησε οικονομικά και πολιτειακά δεκάδες έθνη, οικοδόμησε την πανίσχυρη σοβιετική αυτοκρατορία και εξώθησε εκατομμύρια ανθρώπους να επιδείξουν αυτοθυσία στο όνομα της παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας, η ωφελιμιστικού χαρακτήρα «ευρωπαϊκή ιδέα» περί «ελευθέρας κυκλοφορίας προσώπων, αγαθών, κεφαλαίου και υπηρεσιών» αποτελεί «ιδεολογική παιδική χαρά».
Συνήθως, «θρύψαλα» έχουμε όταν σε μικρά μυαλά μπουν μεγάλες ιδέες για επαναστατική ανατροπή των κοινωνικών και πολιτισμικών κεκτημένων των λαών. Η διασφάλιση των επιτευγμάτων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τρεις παράγοντες:
Πρώτο, δεν θα λάβουν χώρα απρόβλεπτες στρατηγικές ανατροπές.
Δεύτερο, οι εθνικές στρατηγικές των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων δεν θα δημιουργήσουν απρόοπτα.
Τρίτο, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση θα συνεχίσει να εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα, θα αναπτύσσεται υπό συνθήκες ισοτιμίας μεταξύ των κρατών – μελών και θα στηρίζει τους εθνικούς πολιτισμούς.
Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Παράρτημα ΙΙ

παρατίθενται επίσης οι κλασικής αξίας διατυπώσεις θεωρήσεις του Kenneth Waltz οι οποίες, υπογραμμίζεται, είναι εδραίες και συμβατές με το Θουκυδίδειο Παράδειγμα / Υπόδειγμα
Πάγια κριτήρια και παράγοντες που αφορούν την διπλωματία και την στρατηγική των βιώσιμων κρατών
Δέκα αρχές απόρροια της ανάλυσης του Kenneth Waltz

  1. Waltz Θεωρία διεθνούς πολιτικής (Εκδόσεις Ποιότητα 2010)
  2. Η έλλειψη ρυθμιστικής εξουσίας στο διεθνές σύστημα παίζει καθοριστικό ρόλο στη συμπεριφορά των κρατών και στη σταθερότητα ή στην αστάθεια του διεθνούς συστήματος (άναρχο διεθνές σύστημα).
  3. Καθώς απουσιάζει η υπερκρατική εξουσία, η οποία θα μπορούσε να ρυθμίζει τον ανταγωνισμό, οι σχέσεις των κρατών είναι κατά βάση ανταγωνιστικές και πολλές φορές συγκρουσιακές (ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα).
  4. Τα κράτη σε ένα τέτοιο ανταγωνιστικό σύστημα πρέπει από μόνα τους να μεριμνήσουν για την ασφάλειά τους (αρχή της αυτοβοήθειας).
  5. Τα κράτη στο άναρχο διεθνές σύστημα αναγκάζονται να λάβουν μέτρα, για να αυξήσουν την ασφάλειά τους. Τα μέτρα αυτά όμως μειώνουν την ασφάλεια των άλλων. Αυτό ανατροφοδοτεί την ανασφάλεια και τον ανταγωνισμό. Αυτό είναι το γνωστό «δίλημμα ασφάλειας».
  6. Τα κράτη είναι οι βασικοί δρώντες στο διεθνές σύστημα άρα και η βασική μονάδα ανάλυσης των διεθνών σχέσεων (κρατικοκεντρικό διεθνές σύστημα). [οι διεθνικοί δρώντες είναι εγαλειακού χαρακτήρα μέσα στην στρατηγική των κρατών και οι διεθνείς θεσμοί εξ ορισμού και αναπόδραστα (λόγω υψηλών αρχών διεθνούς δικαίου, είναι εξαρτημένες μεταβλητές των κρατών και μάλιστα των ισχυρών]
  7. Τα κράτη επειδή είναι «ευαίσθητα στο κόστος» έχουν κάθε λόγο να συμπεριφέρονται ορθολογικά. Τα λάθη τιμωρούνται (αρχή του ορθολογισμού).
  8. Κυρίαρχος στόχος του κράτους είναι η κατοχύρωση της ασφάλειάς του, δηλαδή η επιβίωση, η διατήρηση της εδαφικής κυριαρχίας και της εθνικής ανεξαρτησίας/αυτονομίας (βασικό εθνικό συμφέρον).
  9. Τα κράτη επιδιώκουν να αποκτήσουν «ισχύ», η οποία είναι το κύριο «νόμισμα» στη διεθνή πολιτική (επιδίωξη ισχύος).
  10. Σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα τα κράτη έχουν κίνητρο να εξισορροπήσουν τους αντιπάλους τους (στρατηγική εξισορρόπησης), για να αυξήσουν την ασφάλειά τους.
  11. Οι μεμονωμένες προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη να εξισορροπήσουν τους αντιπάλους τους, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός αυτορυθμιζόμενου συστήματος ισορροπίας δυνάμεων που με τη σειρά του δύναται να συμβάλλει στη διατήρηση της ειρήνης (αρχή της ισορροπίας ισχύος).

Θουκιδύδης: Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων (εδ. 89-116)
(εδάφιο.89).  Αθηναίοι: α) υπαινίσσονται πως δίκαια έχουν την ηγεμονία β) υποδεικνύουν το γεγονός πως κάθε πλευρά έχει την δική της αντίληψη περί δικαίου-δικαιοσύνης και γ) ρητά προειδοποιούν τους Μήλιους πως «όταν υπάρχη ίση δύναμη για την επιβολή του, κι ότι, όταν αυτό δεν συμβαίνη, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται».
(Εδάφιο 97). Αθηναίοι: «λόγια που να στηρίζονται στο δίκαιο δεν λείπουν από κανένα. … όσοι (όμως) διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή τους».
(εδάφιο 103). Αθηναίοι: «Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει  όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν».
Κατάληξη: (εδάφιο 114).  «άρχισαν αμέσως τις εχθροπραξίες, κι αφού μοίρασαν τη δουλειά στα στρατιωτικά τμήματα της κάθε πόλης έζωσαν κυκλικά με τείχος τους Μηλίους … έγινε μάλιστα και κάποια προδοσία ανάμεσα στους Μηλίους … (οι Αθηναίοι) σκότωσαν όσους Μηλίους ενήλικούς έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους».

1500 500 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ
Start Typing
Privacy Preferences

When you visit our website, it may store information through your browser from specific services, usually in the form of cookies. Here you can change your Privacy preferences. It is worth noting that blocking some types of cookies may impact your experience on our website and the services we are able to offer.

For performance and security reasons we use Cloudflare
required
Our website uses cookies, mainly from 3rd party services. Define your Privacy Preferences and/or agree to our use of cookies.