Βασίλης Βιλιάρδος
Εάν το δεύτερο σήμα συναγερμού μετά την κατάρρευση στο Ντουμπάι, οι τραπεζικές επιθέσεις στη Βουλγαρία, δεν ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν, τότε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τεράστια προβλήματα του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος.
«Ο Dow Jones στις 17.000 μονάδες, ο DAX στις 10.000 ή το 1 τρισεκατομμύριο € νέα χρήματα, με τα οποία θα πλημμυρίσει η ΕΚΤ ξανά τις αγορές σημαίνουν απλά ότι, «μία χούφτα ανθρώπων» στην κορυφή της εισοδηματικής πυραμίδας, κερδίζουν τεράστια ποσά χρημάτων.
Απλούστερα, πως μία μικρή ομάδα δισεκατομμυριούχων της τάξης του 0,123% των ιδιοκτητών των 43.000 πολυεθνικών που ελέγχουν το 80% της αξίας αυτών των ομίλων, στο σύνολο τους μέτοχοι σε χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις με έδρα τις Η.Π.Α. και τη Μ. Βρετανία (πηγή: Glattfelder), γίνονται όλο και λιγότεροι – με τη δύναμη τους να αυξάνεται γεωμετρικά.
Την ίδια στιγμή η μεσαία, πόσο μάλλον η χαμηλότερη εισοδηματική τάξη, αμείβονται με συνεχώς χαμηλότερους μισθούς ή συντάξεις, πληρώνοντας όλο και πιο ακριβά τα τρόφιμα, τα καύσιμα, την εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη κοκ. – φορολογούμενοι με διαρκώς υψηλότερους φόρους, για να καλύψουν τις αυξημένες δημόσιες δαπάνες από την πολιτική διαφθορά, η οποία επιτρέπει παράλληλα στην εκάστοτε εγχώρια και διεθνή ελίτ να πληρώνει όλο και μικρότερους φόρους.
Αυτά δεν συμβαίνει φυσικά μόνο στις Η.Π.Α. ή στη Μ. Βρετανία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες – όπως στη Γαλλία, για παράδειγμα, η οποία έχει πάψει πια να είναι ένα κράτος που μπορεί κανείς να εργαστεί σκληρά, περιμένοντας να βελτιώσει τη ζωή του. Όσο για την Ελλάδα ή την Ισπανία, όπου η ανεργία ευρίσκεται στο ζενίθ, ενώ πάνω από τους μισούς νέους δεν έχουν θέση εργασίας, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη – ταυτόχρονα με την αναίρεση των πολιτικών ελευθεριών και τη μετατροπή πολλών χωρών σε δικτατορικά, αστυνομικά κράτη.
Η Δύση λοιπόν συνεχίζει ακάθεκτη την πορεία της προς όλο και υψηλότερο χρέος, όλο και μεγαλύτερη εκτύπωση χρημάτων, όλο και περισσότερους κανονισμούς, όλο και λιγότερη ελευθερία – κάτι που είναι προφανώς αδύνατον να συνεχιστεί στο διηνεκές, χωρίς να ξεσπάσει η καταιγίδα των καταιγίδων«.
Άρθρο
Τα χρηματιστήρια της Μέσης Ανατολής έχουν μετατραπεί σε ασανσέρ, μετά την κατάρρευση του Ντουμπάι, η οποία διήρκεσε βέβαια ελάχιστα – αν και οφείλει να τη θεωρήσει κανείς ως μία πάρα πολύ σοβαρή προειδοποίηση, αφού προηγήθηκε μία ανάλογη το 2008 (άρθρο), όπου το εμιράτο απέφυγε την τελευταία στιγμή τη χρεοκοπία του, ενώ ο υπόλοιπος πλανήτης βυθίστηκε σε μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις της ιστορίας του.
Το Ντουμπάι βέβαια θα σωθεί ξανά από τους πλούσιους «γείτονες» του, παρά το ότι έκανε ξανά το ίδιο σφάλμα, «εκτρέφοντας» μία επόμενη φούσκα ακινήτων – εκτός απροόπτου φυσικά, κρίνοντας από την αποστολή στρατευμάτων ξηράς εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας προς τη «φλεγόμενη περιοχή» του Ιράκ, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει έναν αιματηρό πόλεμο με το Ιράν (άρθρο).
Δεν μπορούμε όμως να ισχυρισθούμε κάτι ανάλογο για την Ελλάδα ή την Αυστρία, εάν η δεύτερη προειδοποίηση, η κρίση των τραπεζών στη Βουλγαρία (είδηση), δεν ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν – εάν υποθέσουμε δηλαδή πως πρόκειται μόνο για ένα τοπικό πρόβλημα, οφειλόμενο στις διαμάχες των «ολιγαρχών» της χώρας, όπως μας παραπληροφορούν σκόπιμα ορισμένα ΜΜΕ.
Το ίδιο ισχύει και για την άλλη «εστία τραπεζικής πυρκαγιάς», την Ουκρανία, στην οποία είναι εκτεθειμένες πάρα πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες – ενώ οι δήθεν κυρώσεις των Η.Π.Α. στη Ρωσία δεν φαίνεται να έχουν κανένα αποτέλεσμα, κρίνοντας τουλάχιστον από τις αμερικανικές εξαγωγές (γράφημα), οι οποίες αυξήθηκαν σημαντικά το Μάιο.
Περαιτέρω, η τραπεζική κρίση δεν είναι σε καμία περίπτωση τοπικό πρόβλημα της Βουλγαρίας ή της Ουκρανίας, αλλά ολόκληρης της Ανατολικής Ευρώπης – ενώ ο τρόπος, με τον οποίο είναι δικτυωμένες σήμερα οι τράπεζες μεταξύ τους (συγκοινωνούντα δοχεία), δεν επιτρέπει σχεδόν καμία εξαίρεση.
Ειδικότερα, υπάρχουν σημαντικά «πιστωτικά ρίσκα» σε ολόκληρη την περιοχή, όσον αφορά τις τράπεζες της Ευρωζώνης – κυρίως επειδή τα δάνεια που παρείχαν αφειδώς δεν χρησιμοποιήθηκαν για επενδυτικούς σκοπούς, αλλά για αμιγώς καταναλωτικούς, ενώ σε πολλές περιπτώσεις θεωρήθηκαν εισόδημα εκ μέρους των φτωχών νοικοκυριών. Οι δε τραπεζικές επιθέσεις (Bank runs) που εκδηλώθηκαν στη Βουλγαρία τεκμηριώνουν ότι, αρκεί μία μικρή σπίθα για να οδηγήσει στα όρια της κατάρρευσης το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Στα πλαίσια αυτά, πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες θα αναγκαστούν να προβούν σε εκτεταμένες αποσβέσεις επισφαλών πιστώσεων, κατά το παράδειγμα της αυστριακής Erste Bank (άρθρο) – μεταξύ άλλων στην Ουγγαρία, όπου πάνω από τα μισά δάνεια που εγκρίθηκαν για την αγορά ακινήτων, χρησιμοποιήθηκαν για καταναλωτικούς σκοπούς. Με δεδομένο δε το ότι το μεγαλύτερο μέρος τους δόθηκε σε συνάλλαγμα, σε ελβετικά φράγκα κυρίως, σε ένα νόμισμα εξαιρετικά επικίνδυνο, η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου.
Αντίθετα, τα δάνεια που δόθηκαν στη Ρουμανία χρησιμοποιήθηκαν σωστά για την κατασκευή ακινήτων, όπου υπήρχαν μεγάλες ανάγκες. Εν τούτοις, επειδή η κυβέρνηση της χώρας μείωσε μαζικά τους μισθούς, δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας, ενώ κυριαρχεί ανασφάλεια μεταξύ των Πολιτών, η αποπληρωμή τους είναι αδύνατη – οπότε οι τράπεζες θα αναγκαστούν να διαγράψουν σημαντικά ποσά, με μεγάλο κίνδυνο για τη βιωσιμότητα τους.
Το εμπορικό έλλειμμα της Ρουμανίας (γράφημα), το ΑΕΠ της οποίας είναι της τάξης των 190 δις $, χαμηλότερο δηλαδή από το ελληνικό, όταν ο πληθυσμός της είναι πολλαπλάσιος, τεκμηριώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα.
Η κυβέρνηση πάντως της Ουγγαρίας επιθυμεί να λύσει «άπαξ και δια παντός» το πρόβλημα της υπερχρέωσης του ιδιωτικού της τομέα, το οποίο την επιβαρύνει για πάρα πολλά χρόνια, επιβάλλοντας στις τράπεζες διαγραφές – κάτι που θα μιμηθούν πιθανότατα και άλλες χώρες, όπως η Σερβία και η Κροατία. Ενδεχομένως δε και η Ουκρανία, στην οποία τα περισσότερα ενυπόθηκα δάνεια είναι σε δολάρια – έχοντας εκτοξευθεί στα ύψη, μετά τις δύο διαδοχικές υποτιμήσεις του νομίσματος της.
Οι πλέον επικίνδυνες ευρωπαϊκές τράπεζες, όσον αφορά τα δάνεια τους στην Ανατολική Ευρώπη είναι η γαλλική BNP Paribas στην Ουκρανία, η αυστριακή Erste Bank στην Ουγγαρία, η επίσης αυστριακή Hypo Alpe Adria στην Κροατία και η πορτογαλική Millennium Bank στην Πολωνία.
Οι τράπεζες αυτές εισήλθαν επιθετικά στις παραπάνω χώρες, εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές τους με φθηνά δάνεια σε συνάλλαγμα, με ακριβές μεθόδους προώθησης νέων προϊόντων, με ιδρύσεις νέων εταιρειών κοκ. – κερδίζοντας μεγάλα μερίδια αγοράς, τα οποία αυτή τη στιγμή έχουν μετατραπεί σε «βαρίδια που κρέμονται από το λαιμό τους».
Υπενθυμίζουμε εδώ πως στη γαλλική BNP Paribas επιβλήθηκε πρόστιμο εκ μέρους των Η.Π.Α. ύψους 9 δις $, λόγω των απαγορευμένων συναλλαγών της με την Κούβα, το Ιράν και το Σουδάν – χώρες στις οποίες οι αμερικανοί έχουν επιβάλλει κυρώσεις. Σύμφωνα βέβαια με το Ρώσο πρόεδρο, το πρόστιμο επιβλήθηκε έμμεσα στη Γαλλία, επειδή εξάγει πολεμικό εξοπλισμό στη χώρα του (πηγή) – ενώ η γαλλική κεντρική τράπεζα απειλεί να μειώσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα σε δολάρια, ως αντίποινα στο πρόστιμο.
Το ουγγρικό μοντέλο
Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, κατά τη διάρκεια της πρώτης εκλογικής του θητείας, το 2000, εισήγαγε εξτρεμιστικές επιδοτήσεις τόκων, για τα δάνεια που συνάπτονταν σε φιορίνια – για τα εικοσαετή, μείωση των επιτοκίων από το 14% στο 5%. Ουσιαστικά λοιπόν αυτοί που δανείζονταν στο εθνικό νόμισμα για την αγορά σπιτιών, επιδοτούνταν σε σημαντικό βαθμό – με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι αγορές ακινήτων.
Αργότερα, όταν το ΔΝΤ κλήθηκε για να δανείσει τη χώρα, απαγόρευσε αυτού του είδους τις επιδοτήσεις – οπότε οι τράπεζες έψαξαν να βρουν κάποια εναλλακτική λύση, για να μην περιορισθεί ο δανεισμός των νοικοκυριών. Στα πλαίσια αυτά, ανακάλυψαν τα δάνεια σε ελβετικά φράγκα, τα οποία είχαν ένα αντίστοιχα χαμηλό ονομαστικό επιτόκιο – με σημαντικό συναλλαγματικό ρίσκο όμως, όπως αποδείχθηκε αργότερα, όταν το φιορίνι υποτιμήθηκε σε μεγάλο βαθμό, απέναντι στο φράγκο.
Δυστυχώς η κεντρική τράπεζα της χώρας, η οποία όφειλε να γνωρίζει το ρίσκο, συμμετείχε στο παιχνίδι των τραπεζών – σε μία εποχή βέβαια που ακόμη και η Αυστρία, τα επιτόκια της οποίας ήταν χαμηλά, ως μέλος της Ευρωζώνης, «πλήγηκε» επίσης από τον ιό του ελβετικού φράγκου.
Ένοχοι λοιπόν στο πρόβλημα που δημιουργήθηκε στην Ουγγαρία ήταν τόσο η κυβέρνηση, όσο και οι τράπεζες – θύματα τα νοικοκυριά. Ως εκ τούτου, το πρώτο πακέτο ελάφρυνσης του ιδιωτικού χρέους κατανεμήθηκε δίκαια, μεταξύ του κράτους και των τραπεζών – όπου όμως το κράτος εισέπραξε ένα μέρος της επιβάρυνσης του, μέσω της φορολόγησης των τραπεζών.
Σήμερα, η κυβέρνηση της Ουγγαρίας προσπαθεί να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τις τράπεζες – οι οποίες βέβαια, όταν δάνειζαν σε ελβετικά φράγκα, εισέπρατταν υψηλά «ασφάλιστρα», τα οποία τα δικαστήρια θεώρησαν παράνομα. Η προσπάθεια όμως του κράτους να τις υποχρεώσει να αποδεχθούν σταθερή ισοτιμία ανταλλαγής του φιορινιού με το φράγκο (χαμηλή), θα μπορούσε να είναι υπερβολική – με κίνδυνο να χρεοκοπήσουν οι τράπεζες.
Σε γενικές γραμμές πάντως είναι θετικές οι προσπάθειες των κυβερνήσεων να βρουν λύσεις, όσον αφορά το πρόβλημα υπερχρέωσης των νοικοκυριών – κάτι που δεν μπορεί να ισχυρισθεί κανείς για τις κυβερνήσεις της Ισπανίας ή της Ελλάδας, οι οποίες περιμένουν να λυθεί το πρόβλημα από τον πληθωρισμό (εκτύπωση χρημάτων από την ΕΚΤ). Πόσο μάλλον για την κυβέρνηση της Ιρλανδίας, η οποία επιβάρυνε απαράδεκτα τους Πολίτες της με τα χρέη των τραπεζών, αδιαφορώντας εντελώς για τα δικά τους.
Αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως είναι σωστός ο απολυταρχικός τρόπος της Ουγγαρίας – ο οποίος ενδεχομένως θα οδηγήσει στη χρεοκοπία πολλών τραπεζών, με απρόβλεπτα αποτελέσματα για την οικονομία της. Ειδικά εάν κάποιοι επενδυτές «στοιχηματίσουν» εναντίον των τραπεζών ή των νομισμάτων εκείνων των χωρών, οι οποίες δεν έχουν τα μέσα για να τα στηρίξουν.
Η ΕΚΤ βέβαια προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, μέσα από το καινούργιο της «σχέδιο» (Asset Qualityreview) – με ένα σενάριο, το οποίο προβλέπει εξτρεμιστικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, μείωση του ΑΕΠ της Κροατίας κατά 10% – απέναντι στην οποία οι τράπεζες θα πρέπει να είναι ασφαλείς (αύξηση των ιδίων κεφαλαίων τους κλπ.).
Η Ελλάδα
Οι ελληνικές τράπεζες είναι αρκετά εκτεθειμένες στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης – το κυριότερο πρόβλημα τους όμως είναι η συσσώρευση τεράστιων επισφαλειών στο εσωτερικό της χώρας, για τις οποίες δυστυχώς δεν λαμβάνει κανένα απολύτως μέτρο η κυβέρνηση.
Επομένως, σωστά θεωρούνται ως υψηλού ρίσκου από τις εταιρείες αξιολόγησης – οι οποίες επισημαίνουν επίσης τις τεράστιες «ευρωπαϊκές ασυμμετρίες» στον τομέα των πραγματικών επιτοκίων (γράφημα), οι οποίες είναι εξαιρετικά επικίνδυνες για όλες τις χώρες της περιφέρειας.
Στο γράφημα απεικονίζονται οι αλλαγές στα ονομαστικά επιτόκια (γαλάζιο), το αντίκτυπο του πληθωρισμού (αποτέλεσμα) στα πραγματικά επιτόκια (κίτρινο), καθώς επίσης οι αλλαγές στα πραγματικά επιτόκια (κόκκινο) – σε μονάδες βάσης τον Απρίλιο του 2014, συγκριτικά με τον Απρίλιο του 2013.
Με κριτήριο όλα τα παραπάνω, εάν δεν ληφθούν άμεσα και ριζικά μέτρα, δεν είναι καθόλου απίθανο ορισμένες χώρες, κυρίως δε η Ελλάδα, να αντιμετωπίσουν «οριακές καταστάσεις» – οι οποίες θα δημιουργήσουν τεράστια προβλήματα στον τραπεζικό τους τομέα. Ακριβώς αυτό επισημαίνει η πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ – η οποία προτείνει δυστυχώς ευρείες «δημεύσεις» καταθέσεων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων (άρθρο).
.
Βασίλης Βιλιάρδος, για το Analyst.gr
Επισκεφθείτε το Blog του συγγραφέα. Πατήστε εδώ.
