Ρήγας Βελεστινλής. «ΆΜΑ [να] ΦΥΓΟΥΝ ΟΙ ΤΥΡΑΝΝΟΙ»: Ελληνικότητα, φιλοπατρία, εθνική ανεξαρτησία, ελευθερία, δημοκρατία
«Άμα φύγει ο τύραννος, ο ελληνικός λαός θα είναι φίλος και σύμμαχος με όλα τα ελεύθερα έθνη. Οι Έλληνες δεν ανακατεύονται εις την διοίκηση των άλλων εθνών, αλλά ούτε είναι εις αυτούς αποδεκτό να ανακατωθούν άλλα έθνη εις την δική τους. Δεν κάμνουν ποτέ ειρήνη με ένα εχθρό ο οποίος κατακρατεί ελληνικό τόπο».
Ρήγας Βελεστινλής: Ενσάρκωσε ένα ολόκληρο έθνος και τον διαχρονικό ανθρωποκεντρικό Ελληνικό πολιτικό πολιτισμό. Προανάγγειλε την Επανάσταση για ελευθερία των Ελλήνων της διαχρονίας οι οποίοι ακόμη και κάτω από δεσποτικές αυτοκρατορίες οργανώνονταν δημοκρατικά. Όταν η Επανάσταση εκδηλώθηκε και παρά τις μεγάλες θυσίες οι οιωνοί δημιουργίας μιας Ελληνικής συμπολιτείας-κοσμόπολης δεν ήταν οι καλύτερες. Το κάλεσμα του Ιωάννη Καποδίστρια να αναλάβει την διακυβέρνηση και την δημιουργία κράτους και ενώ εν μέσω μεγάλων δυσκολιών καλά προχωρούσε δημιουργώντας τις προϋποθέσεις και προοπτικές, η δολοφονία του έφερε τους Βαυαρούς, την Βαυαροκρατία και ξενοκρατία που καλά κρατά δύο αιώνες μετά.
Το κράτος αυτό εξωθήθηκε σε διαρκείς εμφύλιες διενέξεις που το αποδυνάμωσαν. Εμπεδώθηκε η ξενοκρατία, δημιουργήθηκαν ολόκληρες σχολές σκέψης καρεκλοκένταυρων που την υπηρετούν επί δύο αιώνες και προκλήθηκαν διαδοχικές καταστροφές που έπληξαν τους εκτός Ελλάδας Έλληνες: Αρχικά την Ελληνική αστική τάξη της διασποράς, στην συνέχεια τους Έλληνες των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας, τους Έλληνες της Κύπρου και με τα μνημόνια την δεκαετία του 2010 τους εντός συνόρων Έλληνες.
«Τι κάνουμε», λέμε πολλοί και διαρκώς. Δύο προσανατολιστικές συμβουλές, θα ακούγαμε από μεγάλες και διαχρονικές μορφές της Ελληνικότητας όπως ο Ρήγας ή ο Καποδίστριας, αν ζούσαν:
- Πρώτον, πετάξτε στα σκουπίδια τον σανό των εμφύλιων ιδεολογικών δογμάτων και σκεφτείτε πως εμπράγματα σε όλα τα επίπεδα οι Έλληνες μπορούν να προσανατολιστούν δημοκρατικά. Να μπορούν δηλαδή να αξιώνουν οι πολίτες να είναι εντολείς της εντολοδόχου εξουσίας την οποία θα καθιστούν ολοένα και περισσότερο ανακλητή. Αυτό είναι άθλημα και ένας αγώνας σκληρός και ανελέητος εάν και όταν η εθνική ανεξαρτησία μιας κοινωνίας υποθηκεύεται και πρέπει να ανακτηθεί. Με μια επισήμανση: Ποτέ ξανά εμφύλιος. Ο εμφύλιος οφείλεται πάντα στο διαίρει και βασίλευε ισχυρότερων ή αντίπαλων δυνάμεων τα δε σύγχρονα ιδεολογικά δόγματα που πολλοί επικαλούνται εκτός από σανός για ιθαγενείς είναι και μεταμφιέσεις ηγεμονικών αξιώσεων ισχύος
- Δεύτερον, κανένας συμβιβασμός όσον αφορά την Εθνική Ανεξαρτησία γιατί χωρίς αυτή τίποτε δεν γίνεται. Η Εθνική Ανεξαρτησία μιας κοινωνίας είναι η συλλογική της Ελευθερία μια κοινωνικής οντότητας, χωρίς αυτή τίποτα δεν γίνεται και η σκλαβιά του ενός ή άλλου είδους είναι βεβαία. Κάποιοι πριν και μετά την Επανάσταση του 1821 πέθαναν για την Εθνική Ανεξαρτησία τώρα με λίγες μόνο θυσίες την διασφαλίζεις (πχ αν δεν δεχόμασταν τα μνημόνια έστω και αν αυτό σήμαινε θυσίες). Εθνική Ανεξαρτησία είναι πολλά πράγματα, το μείζον και κοσμοθεωρητικά οικουμενικά κατακτημένο και καταγεγραμμένο στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. Είναι η εσωτερική και εξωτερική πολιτική κυριαρχία εντός της κατοχυρωμένης από το διεθνές δίκαιο Επικράτειας κάθε κράτους.
Το κράτος δεν φτιάχνει το έθνος ή κάποια τέλος πάντων συνεκτική κρατική δομή όπως κυριολεκτικά αποβλακωτικά κάποιοι προπαγανδίζουν. Το αντίθετο, πρέπει να προϋπάρχει εθνική οντότητα η οποία και λογικά ευκαιρίας δοθείσης αξιώνει να αποκτήσει κράτος και εθνική ανεξαρτησία.
Πάντως όσοι γνωρίζουν το Αλφαβητάρι των Νέων Χρόνων ξέρουν ότι στην Ευρώπη «status» λέγονταν οι διοικητικοί μηχανισμοί των μετά-Μεσαιωνικών φεουδαρχών, ηγεμόνων και πριγκίπων. Και όταν πιθήκισαν την κλασική εποχή επιχειρώντας να κατασκευάσουν κράτος-πολιτεία-έθνος η Ευρώπη έγινε ένα μεγάλο σφαγείο εθνοκαθάρσεων και γενοκτονιών στο όνομα της εκπλήρωσης του πόθου της «κρατικής συνοχής», που στην συνέχεια ονομάστηκε και εθνική συνοχή η οποία και διακηρύχθηκε και επιδιώχθηκε φασιστικά και ρατσιστικά (γνωρίζουν κάποιοι λαλίστατοι πόσοι εξοντώθηκαν ή «μετακινήθηκαν» τον 19 και 20 αιώνα στην Ευρώπη;!).
Η εθνική συνοχή δεν επιτυγχάνεται με φιρμάνια αλλά προϋπάρχει του κράτους. Και η εθνική συνοχή είναι κατακτήσεις διαχρονικές που βρίσκονται στα θεμέλια κάθε βιώσιμου κράτους: Πολιτισμός, εθνικές κοσμοθεωρίες και κοσμοαντιλήψεις, πολιτικές παραδόσεις, μεταφυσικές παραδοχές, ταυτότητες και οτιδήποτε άλλο συγκροτεί και συγκρατεί πνευματικά και αισθητά το κράτος μιας εθνικής οντότητας. Όσοι δε δεν το σκέφτηκαν ας κάνουμε σαφές το διαχρονικά καταμαρτυρούμενο γεγονός ότι το αντίστροφο είναι ο φασισμός, τουτέστιν, η κατασκευή κρατικής ή περιφερειακής ή πλανητικής συνοχής στην βάση κάποιου δόγματος του ενός ή άλλου φαντασιόπληκτου.
Για να υπάρξει αξίωση εθνικής ανεξαρτησίας απαιτείται να υπάρχει εθνική οντότητα που την διεκδικεί και στη συνέχεια την στηρίζει. Αυτό ισχύει για όλες τις κοινωνικές οντότητες όλων των εποχών. Κανένα κράτος και ποτέ δεν «κατασκευάζει» μια εθνική οντότητα εκτός και αν το επιδιώξει με εθνοκάθαρση και γενοκτονία οπότε και ερωτάται αν αυτό που απομένει είναι έθνος ή τερατώδης κρατική δομή εκτελεστών (η Τουρκία αυτό ακριβώς ήταν και έτσι εξελίχθηκε μέχρι σήμερα ενώ είναι άγνωστο το πώς θα εξελιχθεί μελλοντικά).
Το έθνος αναδύεται μέσα από το ιστορικό γίγνεσθαι και σμιλεύει τον πολιτισμό του και τις πολιτικές του παραδόσεις. Το Ελληνικό έθνος δεν είναι μόνο ένα από τα ελάχιστα έθνη που συγκροτήθηκε και διαμορφώθηκε διαμέσου του ιστορικού γίγνεσθαι πολλών χιλιετιών αλλά επιπλέον ήδη από τα προ-κλασικά χρόνια αποτελούσε τον άξονα του ανθρωποκεντρικού πολιτικού πολιτισμού.
Εντός τον πολλών Ελληνικών Πόλεων και Κοινών αυτής της διαχρονίας, επιπλέον ο ανθρωποκεντρικός πολιτισμός των Ελλήνων προσανατολιζόταν προς την πολιτική ελευθερία ενώ όταν η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος η εθνική ανεξαρτησία αναιρείτο μέσα στον υπαρξιακό πυρήνα της εθνικής οντότητας των Ελλήνων των πόλεων και των κοινών κόχλαζε η αξίωση ελευθερίας.
- Για να το πούμε διαφορετικά, πολιτική ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία είναι διαχρονικές κατακτήσεις του ανθρωποκεντρικού πολιτικού πολιτισμού –και ενώ μετά την πτώση της Βασιλεύουσας Πόλης της Βυζαντινής Οικουμένης είχαμε πολλά εγχειρήματα– το 1821 είχαμε μια ευρύτερης έκτασης εθνεγερσία υπέρ πίστεως, πατρίδας, ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Με δεδομένο τον ηγεμονικά δομημένο κόσμο μετά το 16ο αιώνα παρέμενε ανοικτό τι μορφή θα έπαιρνε η εθνική ανεξαρτησία των Ελλήνων: Κοσμόπολη-κοσμοσύστημα-συμπολιτεία; Κράτος ενιαίο και συγκεντρωτικό όπως των Ευρωπαϊκών κρατών; Πολλά κράτη-Πόλεις; Ποια επίσης θα ήταν η θέση του και ο ρόλος του στο διακρατικό σύστημα του 18ου και του 19ου αι.; Αυτές ήταν οι μεγάλες προ-Επαναστατικές και μετά-Επαναστατικές προκλήσεις για τις οποίες το 1828 κλήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας να επιτύχει το υπό τις περιστάσεις βέλτιστο και μέγιστο. Μείζονος σημασίας ζήτημα για τον Καποδίστρια αλλά και πολλούς άλλους ήταν η διαχείριση της μετάβασης προς μια Ελληνική κοσμόπολη που θα ενσάρκωνε την ελευθερία και θα διασφάλιζε την ανεξαρτησία των απανταχού διάσπαρτων τότε Ελλήνων.
- Το μείζον πάντως για κάθε κράτος και στην κλασική εποχή μόνιμος στόχος είναι η καταπολέμηση της ΙΔΙΩΤΕΙΑΣ και η στήριξη του κοινού συμφέροντος της πολιτείας το οποίο υπό συνθήκες δημοκρατίας ορίζουν οι ίδιοι οι πολίτες. Πατρίδα, πολιτεία, δημοκρατία σημαίνουν προγραμματικό πέταγμα στα σκουπίδια της ΙΔΙΩΤΕΙΑΣ την οποία σε κάθε ιστορική στιγμή καλλιεργεί με μύριους ύπουλους τρόπους η εκάστοτε δεσποτεία ή ξενοκρατία. ΙΔΙΩΤΕΙΑ και Δημοκρατία / Ελευθερία είναι έννοιες αντίθετες και ασυμβίβαστες στα δε ξενοκρατούμενα κρατίδια πάντα θρέφεται από έξωθεν συμφέροντα και όσο λιγότερη εθνική συνοχή έχει το κράτος τόσο πιο ευάλωτο είναι. Η Ιδιωτεία καλλιεργείται με ύπουλη πνευματική διάβρωση οπότε ακόμη και ισχυρά και ιστορικά έθνη ροκανίζονται και αποδυναμώνονται. Ο ΙΔΙΩΤΗΣ λειτουργεί ενάντια στο κοινό συμφέρον και η κοινωνία γίνεται έρμαιο αρπακτικών κάθε είδους. ΙΔΙΩΤΕΙΑ είναι το τέλος του Κοινωνικού και Πολιτικού γεγονότος είναι ο Κοινωνικός και Πολιτικός θάνατος μιας κοινωνίας και είναι η συνταγή υποδούλωσης.
Γιατί υπογραμμίστηκαν τα πιο πάνω ενώ πολλά άλλα θα μπορούσαν να αναφερθούν; Μα τα αυτονόητα αναφέρθηκαν ενώ ισχύει το γεγονός ότι όποιες κοινωνίες πληγούν από πολιτικές ασθένειες ιδιωτείας και ξενοκρατίας δεν είναι πλέον αυτονόητα βιώσιμες εξ ου και πρέπει να υπογραμμίζονται. Να υπενθυμίζονται επίσης κοσμοθεωρητικοί προσανατολισμοί ιστορικών προσώπων υψηλοτάτης υπόστασης οι οποίοι λειτουργούσαν στην βάση των υψηλών παραδοχών της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της εθνικής ανεξαρτησίας.
Αυτά κήρυξε ως εθνικούς σκοπούς ο Ρήγας Βελεστινλής «ΆΜΑ ΦΥΓΟΥΝ ΟΙ ΤΥΡΑΝΝΟΙ» και οι εκάστοτε εγχώριοι πραιτοριανοί τους.
Λόγια γνήσια Ελληνικά. Τα δικά μας και ποτέ δεν πρέπει να τα ξεχνάμε εάν και όταν εκτοξεύονται φασιστικές ύβρεις όσων ισχυρίζονται το αντίθετο! Καθαρή και ψύχραιμη θέαση της ζωής, του κόσμου και των άλλων Εθνών συμβατή με τον πολιτικό πολιτισμό της Ελληνικότητας. Κοσμοθεωρία Έθνους ανθρωπολογικά κτισμένου και εγγενώς, «οικουμενικά» προσανατολισμένου. Λόγια λιτά, αληθινά, πολιτικά μεστά, πολιτισμένα και άφθαρτα. Υμνούν την Δημοκρατία και την Ελευθερία, την δικιά μας και των άλλων Εθνών. Πνεύμα ανυψωμένο, σμιλευμένο μακραίωνα, γιγαντωμένο μέσα στην Βυζαντινή Οικουμένη, ριζωμένο στην διαχρονική ελληνικότητα. Την αιώνια και οικουμενική Ελληνικότητα. Παρακαταθήκη του μέλλοντος, για όλα τα Έθνη. Θέλουν δεν θέλουν οι ξενοκράτες και το φασισταριό που τους υπηρετούν σε κάθε ιστορική φάση ισχύει ότι αυτή την παρακαταθήκη κουβαλούν οι Έλληνες βαθιά μέσα στην ψυχή τους. Ρήγας Βελεστινλής, τελεία και παύλα.
Τις τελευταίες δεκαετίες, βέβαια, μας προέκυψε και η πανδημία του εθνομηδενισμού. Κυριολεκτικά πνευματική επιδημία ιδεολογημάτων κατά του έθνους και του πολιτισμού του. Ο πιθηκισμός ξενόφερτων εθνομηδενιστικών ιδεολογημάτων αντιβαίνει σε οτιδήποτε σημαίνει Ελληνικός πολιτισμός. Εκεί στην Εσπερία, λένε κάποιοι, προβλέπουν ένα μεταμοντέρνο πλανήτη ανθρωπολογικά ισοπεδωμένο, «εύτακτο» και «εύρυθμο». Πλανητικό «συνωστισμό» μηδενιστών χωρίς μνήμη, χωρίς σκέψη και χωρίς ταυτότητα. Πλανητικό τερατούργημα ιδιωτείας, φιλαυτίας, ωφελιμοκρατίας, χρησιμοθηρίας, ηδονισμού, διάλυσης της οικογένειας, καταπολέμησης της πίστης, εξύμνησης της διαστροφής, κοντολογίς μεταμοντέρνας ανθρωπολογικής αποσύνθεσης. Επιστροφή στο μέλλον των ανθρωπολογικών Σοδόμων και Γομόρρων του Μαρκήσιου de Sade.
Πλανητικά ανέφικτα όλα αυτά, βέβαια. Πλην, άμα ένα έθνος που διαθέτει κράτος ροκανιστεί πνευματικά, ξεγελαστεί και καταβροχθίσει τέτοια δηλητήρια αποδυναμώνεται ή και εκμηδενίζεται. Ωφελούνται ηγεμόνες και αρπακτικοί γείτονες.
Άμα πάνω στο σβέρκο ενός Έθνους κάτσουν εθνομηδενιστές και προπαγανδιστές, οι ζημιές είναι αναπόδραστες. Το Αιγαίο μας; Η Κύπρος μας; Η Θράκη μας; Η Μακεδονία μας; Η Ήπειρός μας; Οι ενεργειακοί μας πόροι, δηλαδή το μέλλον των παιδιών μας; Τα ιερά Ελληνικά νησιά δεν είναι «μεταμοντέρνα»: Δεν είναι βράχοι άγνωστης ταυτότητας. Πολλά χάθηκαν αυτά ακόμη και χρήζει να διαφυλαχθούν ως κόρη οφθαλμού.
Κάποιοι, φαίνεται, σαν να θέλουν να καταποντιστεί το Καστελλόριζο. Όχι να στέκεται εκεί ολόρθο, δικό μας, με χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Τέτοιες θέσεις, αναμφίβολα, υπηρετούν υπερατλαντικούς αφέντες και αρπακτικούς γείτονες.
Καταλήγοντας πριν παραθέσουμε την Επαναστατική προκήρυξη του Ρήγα υπογραμμίζεται πως παρά τα πλήγματα και τα ροκανίσματα καταμαρτυρείται ξανά και ξανά ότι οι Έλληνες ως φορείς του ανθρωποκεντρικού πολιτικού πολιτισμού είναι εγγενώς ειρηνόφιλοι και ταυτόχρονα φιλοπάτριδες.
Προτερήματα βαθιά ριζωμένα στην παράδοση του Ελληνικού έθνους. Φιλοπατρία σημαίνει πίστη και νομιμοφροσύνη στο Έθνος, προσήλωση στα εθνικά σύμβολα, τις παραδόσεις, τον εθνικό πολιτισμό, την γλώσσα, την δημοκρατία και την ελευθερία. Σημαίνει πίστη και νομιμοφροσύνη στο εθνοκράτος που κατακτήθηκε με θυσίες και αίμα. Φιλοπατρία σημαίνει ετοιμότητα αυτοθυσίας, αν χρειαστεί, για την υπεράσπιση ιερών, οσίων, βωμών και εστιών. Εδώ είμαστε, εδώ ανήκουμε, εδώ θα το παλέψουμε και εδώ θα πεθάνουμε. Εθνομηδενιστές και κατ’ επάγγελμα καθωσπρέπει προπαγανδιστές προκαλείτε μεγάλες ζημιές αλλά είναι μοιραίο να ηττηθείτε γιατί δεν μπορείτε να αναιρέσετε ένα μεγάλο έθνος, τον εθνικό του πολιτισμό και τις εθνικές πολιτικές παραδόσεις της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Τέλος αυτά δεν είναι εκφράσεις υποκειμενικών απόψεων. Γιατί η ελευθερία είναι έσχατη λογική και υπεράνω υποκειμενισμών ή ιδεολογικών ή άλλων αξιολογήσεων. Η ελευθερία είναι ο άξονας του πολιτικού πολιτισμού και την ενσαρκώνουν οι εθνικοί πολιτισμοί όταν αποκτούν ελεύθερη πολιτεία (εθνικά ανεξάρτητη) ούτως ώστε να λειτουργήσουν αυτεξούσια προσδιορίζοντας την πολιτική τους ανθρωπολογία σύμφωνα με τις δικές τους ιστορικές εθνικές προϋποθέσεις και πολιτικές παραδόσεις όπως ήταν, όπως εξελίχθηκαν και όπως εξελίσσονται.
Υστερόγραφο
Για μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για τον Ρήγα συνιστάται το βιβλίο Γ. Κοντογιώργης, «Η Ελληνική Δημοκρατία του Ρήγα Βελεστινλή» (Εκδόσεις Παρουσία)
ΜΙΑ ΠΡΟΣΤΑΓΗ ΜΕΓΑΛΗ
Ὡς πότε παλικάρια, νὰ ζοῦμε στὰ στενά,
μονάχοι σὰ λεοντάρια, σταῖς ράχαις στὰ βουνά;
Σπηλιαῖς νὰ κατοικοῦμε, νὰ βλέπωμεν κλαδιά,
νὰ φεύγωμ᾿ ἀπ᾿ τὸν κόσμον, γιὰ τὴν πικρὴ σκλαβιά;
Νὰ χάνωμεν ἀδέλφια, πατρίδα καὶ γονεῖς,
τοὺς φίλους, τὰ παιδιά μας, κι ὅλους τοὺς συγγενεῖς;
Καλλιῶναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,
παρὰ σαράντα χρόνοι, σκλαβιὰ καὶ φυλακή.
Τί σ᾿ ὠφελεῖ ἂν ζήσῃς, καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά;
στοχάσου πῶς σὲ ψαίνουν, καθ᾿ ὥραν στὴν φωτιά.
Βεζύρης, δραγουμάνος, ἀφέντης κι᾿ ἂν σταθῇς
ὁ τύραννος ἀδίκως σὲ κάμνει νὰ χαθῇς.
Δουλεύεις ὅλ᾿ ἡμέρα, σὲ ὅ,τι κι᾿ ἂν σὲ πῇ,
κι᾿ αὐτὸς πασχίζει πάλιν, τὸ αἷμα σου νὰ πιῇ.
Ὁ Σοῦτζος, κι᾿ ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβῆς
Γκίκας καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, εἶν᾿ νὰ ἰδῇς.
Ἀνδρεῖοι καπετάνοι, παπᾶδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι᾿ ἀγάδες, μὲ ἄδικον σπαθί.
Κι᾿ ἀμέτρητ᾿ ἄλλοι τόσοι, καὶ Τοῦρκοι καὶ Ῥωμιοί,
ζωὴν καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρὶς κᾀμμιὰ ῾φορμή.
Ἐλᾶτε μ᾿ ἕναν ζῆλον, σὲ τοῦτον τὸν καιρόν,
νὰ κάμωμεν τὸν ὅρκον, ἐπάνω στὸν Σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, μὲ πατριωτισμὸν
νὰ βάλωμεν εἰς ὅλα, νὰ δίδουν ὁρισμόν.
Οἱ νόμοι νἆν᾿ ὁ πρῶτος, καὶ μόνος ὁδηγός,
καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νὰ γένῃ ἀρχηγός.
Γιατὶ κ᾿ ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τὴν σκλαβιά,
νὰ ζοῦμε σὰν θηρία, εἶν᾿ πλιὸ σκληρὴ φωτιά.
Καὶ τότε μὲ τὰ χέρια, ψηλὰ στὸν οὐρανὸν
ἂς ποῦμ᾿ ἀπ᾿ τὴν καρδιά μας, ἐτοῦτα στὸν Θεόν·
Ἐδῶ συκώνονται οἱ πατριῶται ὀρθοί, καὶ ὑψώνοντες
τὰς χεῖρας πρὸς τὸν οὐρανόν, / κάμνουν τὸν ὅρκον.
Ὅρκος κατὰ τῆς τυραννίας καὶ τῆς ἀναρχίας.
Ὦ βασιλεῦ τοῦ κόσμου, ὁρκίζομαι σὲ σέ,
στὴν γνώμην τῶν τυράννων, νὰ μὴν ἐλθῶ ποτέ.
Μήτε νὰ τοὺς δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ,
εἰς τὰ ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Ἐν ὅσῳ ζῶ στὸν κόσμον, ὁ μόνος μου σκοπός,
γιὰ νὰ τοὺς ἀφανίσω, θὲ νἆναι σταθερός.
Πιστὸς εἰς τὴν πατρίδα, συντρίβω τὸν ζυγόν,
ἀχώριστος γιὰ νἆμαι, ὑπὸ τὸν στρατηγόν.
Κι᾿ ἂν παραβῶ τὸν ὅρκον, ν᾿ ἀστράψ᾿ ὁ οὐρανός,
καὶ νὰ μὲ κατακάψῃ, νὰ γένω σὰν καπνός.
Τέλος τοῦ ὅρκου
Σ᾿ ἀνατολὴ καὶ δύσι, καὶ νότον καὶ βοριά,
γιὰ τὴν πατρίδα ὅλοι, νἄχωμεν μιὰ καρδιά.
Στὴν πίστιν του καθ᾿ ἕνας, ἐλεύθερος νὰ ζῇ,
στὴν δόξαν τοῦ πολέμου, νὰ τρέξωμεν μαζί.
Βουλγάροι κι᾿ Ἀρβανῆτες, Ἀρμένοι καὶ Ῥωμιοί,
Ἀράπηδες καὶ ἄσπροι, μὲ μιὰ κοινὴν ὁρμή,
Γιὰ τὴν ἐλευθερίαν, νὰ ζώσωμεν σπαθί,
πῶς εἴμαστ᾿ ἀντριωμένοι, παντοῦ νὰ ξακουσθῇ.
Ὅσ᾿ ἀπ᾿ τὴν τυραννίαν, πῆγαν στὴν ξενητιὰ
στὸν τόπον του καθ᾿ ἕνας, ἂς ἔλθῃ τώρα πλιά.
Καὶ ὅσοι τοῦ πολέμου, τὴν τέχνην ἀγροικοῦν
ἐδῶ ἂς τρέξουν ὅλοι, τυράννους νὰ νικοῦν.
Ἡ Ῥούμελη τοὺς κράζει, μ᾿ ἀγκάλαις ἀνοιχταῖς,
τοὺς δίδει βιὸ καὶ τόπον, ἀξίαις καὶ τιμαῖς.
Ὡς πότ᾿ ὀφφικιάλος, σὲ ξένους Βασιλεῖς;
ἔλα νὰ γένῃς στῦλος, δικῆς σου τῆς φυλῆς.
Κάλλιο γιὰ τὴν πατρίδα, κᾀνένας νὰ χαθῇ
ἢ νὰ κρεμάσῃ φοῦντα, γιὰ ξένον στὸ σπαθί.
Καὶ ὅσοι προσκυνήσουν, δὲν εἶναι πλιὸ ἐχθροί,
ἀδέλφια μας θὰ γένουν, ἂς εἶναι κ᾿ ἐθνικοί.
Μὰ ὅσοι θὰ τολμήσουν, ἀντίκρυ νὰ σταθοῦν,
ἐκεῖνοι καὶ δικοί μας, ἂν εἶναι, ἂς χαθοῦν.
Σουλιώταις καὶ Μανιώταις, λιοντάρια ξακουστὰ
ὡς πότε σταῖς σπηλιαῖς σας, κοιμᾶστε σφαλιστά;
Μαυροβουνιοῦ καπλάνια, Ὀλύμπου σταυρ᾿ ἀητοί,
κι᾿ Ἀγράφων τὰ ξεφτέρια, γεννῆτε μιὰ ψυχή.
Ἀνδρεῖοι Μακεδόνες, ὁρμήσετε γιὰ μιά,
καὶ αἷμα τῶν τυράννων, ρουφῆστε σὰ θεριά.
Τοῦ Σάββα καὶ Δουνάβου, ἀδέλφια Χριστιανοί,
μὲ τ᾿ ἄρματα στὸ χέρι, καθ᾿ ἕνας ἂς φανῇ,
Τὸ αἷμα σας ἂς βράσῃ, μὲ δίκαιον θυμόν,
μικροὶ μεγάλ᾿ ὁμῶστε, τυράννου τὸν χαμόν.
Λεβέντες ἀντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,
ὁ βάρβαρος ὡς πότε, θὲ νὰ σᾶς τυραννῇ.
Μὴν καρτερῆτε πλέον, ἀνίκητοι Λαζοί,
χωθῆτε στὸ μπογάζι, μ᾿ ἐμᾶς καὶ σεῖς μαζί.
Δελφίνια τῆς θαλάσσης, ἀζδέρια τῶν νησιῶν,
σὰν ἀστραπὴ χυθῆτε, χτυπᾶτε τὸν ἐχθρόν.
Τῆς Κρήτης καὶ τῆς Νύδρας, θαλασσινὰ πουλιά,
καιρὸς εἶν᾿ τῆς πατρίδος, ν᾿ ἀκοῦστε τὴν λαλιά.
Κι᾿ ὅσ᾿ εἶστε στὴν ἀρμάδα, σὰν ἄξια παιδιά,
οἱ νόμοι σᾶς προστάζουν, νὰ βάλετε φωτιά.
Μ᾿ ἐμᾶς κ᾿ ἐσεῖς Μαλτέζοι, γεννῆτ᾿ ἕνα κορμί,
κατὰ τῆς τυραννίας, ῥιχθῆτε μὲ ὁρμή.
Σᾶς κράζει ἡ Ἑλλάδα, σᾶς θέλει σᾶς πονεῖ,
ζητᾷ τὴν συνδρομήν σας, μὲ μητρικὴν φωνή.
Τί στέκεις Παζβαντζιόγλου, τόσον ἐκστατικός;
τεινάξου στὸ Μπαλκάνι, φώλιασε σὰν ἀητός.
Τοὺς μπούφους καὶ κοράκους, καθόλου μὴν ψηφᾷς,
μὲ τὸν ῥαγιὰ ἑνώσου, ἂν θέλῃς νὰ νικᾷς.
Συλήστρα καὶ Μπραΐλα, Σμαῆλι καὶ Κιλί,
Μπενδέρι καὶ Χωτῆνι, ἐσένα προσκαλεῖ.
Στρατεύματά σου στεῖλε, κ᾿ ἐκεῖνα προσκυνοῦν
γιατὶ στὴν τυραννίαν, νὰ ζήσουν δὲν μποροῦν.
Γγιουρντζῆ πλιὰ μὴ κοιμᾶσαι, συκώσου μὲ ὁρμήν,
τὸν Προύσια νὰ μοιάσῃς, ἔχεις τὴν ἀφορμήν.
Καὶ σὺ ποῦ στὸ Χαλέπι, ἐλεύθερα φρονεῖς
πασιᾶ καιρὸν μὴ χάνεις, στὸν κάμπον νὰ φανῇς.
Μὲ τὰ στρατεύματά σου, εὐθὺς νὰ συκωθῇς,
στῆς Πόλης τὰ φερμάνια, ποτὲ νὰ μὴ δοθῇς.
Τοῦ Μισιριοῦ ἀσλάνια, γιὰ πρώτη σας δουλειά,
δικόν σας ἕνα μπέη, κάμετε βασιλιά.
Χαράτζι τῆς Αἰγύπτου, στὴν Πόλ᾿ ἂς μὴ φανῇ,
γιὰ νὰ ψοφήσ᾿ ὁ λύκος, ὁποῦ σᾶς τυραννεῖ.
Μὲ μιὰ καρδίαν ὅλοι, μιὰ γνώμην, μιὰ ψυχή,
χτυπᾶτε τοῦ τυράννου, τὴν ῥίζα νὰ χαθῇ.
Ν᾿ ἀνάψωμεν μιὰ φλόγα, σὲ ὅλην τὴν Τουρκιά,
νὰ τρέξ᾿ ἀπὸ τὴν Μπόσνα, καὶ ὡς τὴν Ἀραπιὰ
Ψηλὰ στὰ μπαϊράκια, συκῶστε τὸν σταυρόν,
καὶ σὰν ἀστροπελέκια, χτυπᾶτε τὸν ἐχθρόν.
Ποτὲ μὴ στοχασθῆτε, πῶς εἶναι δυνατός,
καρδιοκτυπᾷ καὶ τρέμει, σὰν τὸν λαγὸν κι᾿ αὐτός.
Τρακόσοι Γγιρτζιαλῆδες, τὸν ἔκαμαν νὰ ἰδῇ,
πῶς δὲν μπορεῖ μὲ τόπια, μπροστᾶ τους νὰ εὐγῇ.
Λοιπὸν γιατί ἀργῆτε, τί στέκεσθε νεκροί;
ξυπνήσετε μὴν εἶστε ἐνάντιοι κ᾿ ἐχθροί.
Πῶς οἱ προπάτορές μας, ὁρμοῦσαν σὰ θεριά,
γιὰ τὴν ἐλευθερίαν, πηδοῦσαν στὴ φωτιά.
Ἔτζι κ᾿ ἡμεῖς, ἀδέλφια, ν᾿ ἁρπάξωμεν γιὰ μιὰ
τ᾿ ἄρματα, καὶ νὰ βγοῦμεν ἀπ᾿ τὴν πικρὴ σκλαβιά.
Νὰ σφάξωμεν τοὺς λύκους, ποὺ στὸν ζυγὸν βαστοῦν,
καὶ Χριστιανοὺς καὶ Τούρκους, σκληρὰ τοὺς τυραννοῦν.
Στεργιᾶς καὶ τοῦ πελάγου, νὰ λάμψῃ ὁ σταυρός,
καὶ στὴν δικαιοσύνην, νὰ σκύψῃ ὁ ἐχθρός.
Ὁ κόσμος νὰ γλυτώσῃ, ἀπ᾿ αὕτην τὴν πληγή,
κ᾿ ἐλεύθεροι νὰ ζῶμεν, ἀδέλφια εἰς τὴν γῆ.
Πέρας μὲν ὧδε,
Ἡ δὲ αὖ πράξις τέρας.
Ρήγας Βελεστινλῆς: Βίος καὶ πολιτεία
«Ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται, συλλογᾶται καλά».
Ὁ Ρήγας Βελεστινλῆς γεννήθηκε τὸ 1757 στὸ Βελεστίνο τῆς Τουρκοκρατούμενης Θεσσαλίας. Ἡ πνευματική του προσφορὰ καὶ ὁ μαρτυρικός του θάνατος τὸν ἀνέδειξαν σὲ μία πρόδρομη μορφὴ τοῦ πνευματικοῦ κινήματος τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ καθὼς ἐπίσης καὶ σὲ πρώιμο ἐθνομάρτυρα ποὺ ἐνέπνευσε τὸν πόθο γιὰ ἐλευθερία στὸν ἑλληνικὸ λαό. Ὁ Ρήγας «εὐτύχησε» νὰ γεννηθεῖ στὸ γεωγραφικὸ χῶρο τῆς Θεσσαλίας σὲ μία ἱστορικὴ περίοδο (μέσα 18ου) ὅπου μεγάλοι δάσκαλοι ἐργάζονταν μὲ ζῆλο κυρίως στὴν περιοχὴ τοῦ Πηλίου (Ζαγορά). Ἂν ἡ πατρίδα του τοῦ ἔδωσε ἁπλῶς τὸ ἔναυσμα γιὰ τὴ συνέχιση μίας ἐξαιρετικῆς πνευματικῆς πορείας, ἡ Κωνσταντινούπολη καὶ τὸ Βουκουρέστι ἀποτέλεσαν τοὺς ἑπόμενους σταθμοὺς τῆς πορείας. Ἐκεῖ ὁ Ρήγας θὰ κατορθώσει νὰ διαμορφωθεῖ πολιτικὰ καὶ νὰ σταδιοδρομήσει ὡς «γραμματικός» στὶς Παραδουνάβιες Ἡγεμονίες.
Αὐτὴ ἡ πρώτη περίοδος τῆς πνευματικῆς προετοιμασίας τοῦ Ρήγα συγκεντρώνει ἕνα κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Ζεῖ, ἐργάζεται καὶ ἀνδρώνεται πνευματικὰ στὸ χῶρο τῶν Βαλκανίων ἀπὸ τὴ Θεσσαλία ὡς τὸ Βουκουρέστι, στοιχεῖο ποὺ θὰ τὸ συναντήσουμε στὸν πυρήνα τοῦ μετέπειτα μεγαλειώδους συγγραφικοῦ ἔργου του, καθὼς ὁ Ρήγας θὰ ἀναδειχθεῖ σὲ μορφὴ ὄχι ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο τῆς ἑλληνικῆς Ἱστορίας ἀλλὰ καὶ τῆς νεότερης ἱστορίας τῶν Βαλκανίων.
Ὡστόσο οἱ ἐξελίξεις στὴν Εὐρώπη δὲν ἄφηναν ἀδιάφορο τὸ Ρήγα. Ἔχει ἤδη μεσολαβήσει ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση, τὸ γεγονὸς σταθμὸς ποὺ γέννησε σὲ ὅλους τοὺς ὑπόδουλους λαοὺς τοῦ κόσμου τὴν ἐπιθυμία νὰ ἀποτινάξουν τὸν τυραννικὸ ζυγό. Τὸ 1790 συναντᾶμε τὸ Ρήγα στὴ Βιέννη, στὸ κέντρο τῆς Αὐστροουγγρικῆς αὐτοκρατορίας τοῦ Φραγκίσκου Β´. Ἡ ἑξάμηνη παραμονή του στὴν πόλη ποὺ ἀνέδειξε τὸν Μότσαρτ θὰ ἀποτελέσει ὁρόσημο στὴν πνευματική του πορεία. Ἐκεῖ θὰ ἐκδώσει ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα του βιβλία, τὸ «Σχολεῖον τῶν Ντελικάτων Ἐραστῶν».
Τὸ δεύτερο βιβλίο ποὺ τύπωσε ὁ Ρήγας τὸ 1790 ἔφερε τὸν τίτλο «Φυσικῆς Ἀπάνθισμα» καὶ ἀποτελεῖ μία πρώτη προσπάθεια γιὰ ἐκλαΐκευση τῶν ἐπιστημονικῶν γνώσεων καὶ κυρίως τῶν φυσικῶν καὶ ἐπιστημονικῶν γνώσεων. Ὅπως ἔχει ἀποδειχθεῖ σὲ πρόσφατες ἔρευνες, εἶναι κατὰ τὸ μεγαλύτερο μέρος μετάφραση τῆς Γαλλικῆς Ἐγκυκλοπαιδείας τῶν Diderot καὶ D’Alembert. Τέλος τὸ τρίτο βιβλίο εἶναι ἡ μετάφραση τοῦ «Πνεύματος τῶν Νόμων» τοῦ Γάλλου Διαφωτιστῆ Μοντεσκιέ.
Ἀντιλαμβάνεται κανεὶς ὅτι αὐτὴ ἡ πρώτη περίοδος τῆς Βιέννης ἀποτέλεσε γιὰ τὸ Ρήγα τὸ καθοριστικὸ σημεῖο ἐπαφῆς μὲ τὰ πνευματικὰ προϊόντα του Γαλλικοῦ Διαφωτισμοῦ. Θὰ ἦταν καλὸ νὰ σταθεῖ κανεὶς στὸ βιβλίο «Φυσικῆς Ἀπάνθισμα» τὸ ὁποῖο καταδηλώνει καὶ τὴν πολυπλευρικότητα τοῦ πνεύματος τοῦ Ρήγα, ὁ ὁποῖος ἀντιλαμβάνεται ὅτι τὸ πνευματικὸ ξύπνημα ἑνὸς λαοῦ ἔρχεται μέσα ἀπὸ τὴν ἐπαφὴ μὲ τὴν ἐπιστήμη καὶ κυρίως μέσα ἀπὸ τὴν καταπολέμηση τῶν δεισιδαιμονιῶν ποὺ αὐτὴ συνεπάγεται. Τὸ 1796 κι ἐνῷ ἤδη οἱ ἰδέες τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης ἔχουν πάρει σάρκα καὶ ὀστὰ μέσῳ τῶν πρώτων Συνταγματικῶν κειμένων, ὁ Ρήγας θὰ ξαναβρεθεῖ στὴ Βιέννη κι αὐτὴ τὴ φορὰ θὰ διατυπώσει καὶ τὶς κυριότερες θέσεις, οἱ ὁποῖες τὸν ἔκαναν γνωστὸ ἀλλὰ καὶ ἐπικίνδυνο γιὰ κάθε μορφὴ τυραννίας. Ἡ πορεία πρὸς τὸ θάνατο ἔχει ξεκινήσει.
Θὰ ἦταν καλὸ ἀπὸ ἐδῶ καὶ κάτω νὰ σταθεῖ κανεὶς σὲ ὁρισμένα στοιχεῖα – σημεῖα αὐτοῦ τοῦ ἔργου, τὰ ὁποῖα τὸ καθιστοῦν μοναδικὸ στὴν ἱστορία τῶν νεοελληνικῶν Γραμμάτων. Τὸ 1796 ὁ Ρήγας θὰ ἐκδώσει τὴ μεγάλη δωδεκάφυλλη Χάρτα τῆς Ἑλλάδος καὶ ἕνα χάρτη τῆς Βλαχίας καὶ τῆς Μολδαβίας. εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ καταλάβει κανεὶς ὅτι ὁ Ρήγας ἀποτελεῖ ἕναν ἀπὸ τοὺς πρωτοπόρους της ἐπιστήμης τῆς γεωγραφίας, ἐπιστήμη ποὺ κινεῖται παράλληλα μὲ τὴν ἄνθηση τῆς ἐθνικῆς συνείδησης τῶν λαῶν. Ὁ Ρήγας γίνεται ἐπικίνδυνος, γιατί ἀπευθύνεται στὸ κρυφὸ αἰσθητήριο τοῦ Βαλκάνιου γιὰ τὴ γεωγραφικὴ ἑνότητα τοῦ χώρου στὸν ὁποῖο κατοικεῖ. Ἡ χάρτα δὲν εἶναι μία ἁπλὴ ἀπεικόνιση τοῦ γεωγραφικοῦ χώρου τῆς Ἑλλάδος ἢ τῶν Βαλκανίων ἀλλὰ ἕνας ἱστορικὸς καὶ γεωγραφικὸς πίνακας τοῦ ἀρχαίου, τοῦ μεσαιωνικοῦ καὶ νέου Ἑλληνισμοῦ, ἐμπλουτισμένος μὲ ἄφθονα στοιχεῖα ἀρχαιογνωσίας, ἀρχαῖες ὀνομασίες πόλεων, χωρῶν, ποταμῶν, κλπ. Νεώτερες ἔρευνες ἀποδεικνύουν ὅτι πρόκειται γιὰ τὸ κράτος ποὺ ἤθελε νὰ δημιουργήσει στὸ Βαλκανικὸ χῶρο.
Δεύτερο σημαντικὸ πνευματικὸ σημεῖο ἐκείνης τῆς ἐποχῆς εἶναι ἡ συγγραφὴ τοῦ περίφημου «θουρίου», ἑνὸς τραγουδιοῦ, μίας ἔμμετρης ἐπαναστατικῆς προκήρυξης ποὺ ἀποτέλεσε προσκλητήριο πρὸς ὅλους τοὺς ὑπόδουλους λαοὺς τῶν Βαλκανίων. Ἂς σταθοῦμε σ᾿ ἕνα καίριο σημεῖο τοῦ τραγουδιοῦ.
«Βούλγαροι κι Ἀρβανίτες, Ἀρμένιοι καὶ Ρωμιοί, ἀράπηδες καὶ ἄσπροι, μὲ μία κοινὴ ὁρμή, γιὰ τὴν ἐλευθερία νὰ ζώσωμεν σπαθί…»
Ἡ ἰδιαιτερότητα αὐτοῦ τοῦ πρωτοφανοῦς κηρύγματος ἐντοπίζεται στὸ γεγονὸς ὅτι ἀποτελεῖ ἀνοιχτὸ προσκλητήριο σὲ ὅλους τοὺς ὑπόδουλους λαοὺς ἀνεξαρτήτως θρησκείας, φυλῆς καὶ χρώματος. Στὸ κήρυγμα λοιπὸν τοῦ Ρήγα ἐνυπάρχουν ἐξαιρετικὰ δείγματα μίας σύγχρονης πολιτικῆς σκέψης ποὺ συνοψίζει τὸ ἐπαναστατικὸ ρεῦμα, τὸ κήρυγμα ὑπὲρ τῆς ἀνεξιθρησκίας καὶ ταυτόχρονα παρουσιάζει ἀθέατα ἕνα ἀντιρατσιστικὸ μήνυμα, ἰδέες δηλαδὴ καὶ ἀντιλήψεις ποὺ θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ συναντήσει σὲ μία σύγχρονη πολιτειακὴ σκέψη.
Ὡστόσο τὸ σημαντικότερο ἔργο του εἶναι ἡ Διακήρυξη, τὴν ὁποία τύπωσε μυστικὰ σὲ χιλιάδες ἀντίτυπα τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1797. Τὴν ἴδια ἐποχὴ ὁ Ρήγας ἐπιθυμοῦσε νὰ συναντήσει τὸν Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ὁ ὁποῖος βρισκόταν στὴν Ἰταλία. Ἡ Διακήρυξη ἀποτελεῖ τὸ πιὸ ριζοσπαστικὸ κείμενο τοῦ Ρήγα καὶ ταυτόχρονα αὐτὸ τὸ ὁποῖο θὰ τὸν καταστήσει ἐπικίνδυνο γιὰ κάθε ἐξουσία. Μέσα ἀπὸ τὴν καρδιὰ τοῦ ἀναχρονισμοῦ καὶ τῆς ἀντεπανάστασης, τὴν αὐτοκρατορικὴ Βιέννη, αὐτὸς θὰ κάνει λόγο γιὰ δημοκρατικὴ πολιτεία ποὺ θὰ ἐγκαθιδρυθεῖ στὴν ἐλεύθερη ἐπικράτεια καὶ θὰ ὀνομάζεται «Ἑλληνικὴ Δημοκρατία». Ὁ μεγάλος Ἕλληνας διανοητὴς θὰ στηρίξει τὸ λόγο του σὲ μία διακήρυξη τῶν «Δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ πολίτη» σαφῶς ἐπηρεασμένη ἀπὸ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Διαφωτισμοῦ καὶ τὸ ἔργο τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Γιὰ πρώτη φορά, θὰ γίνει λόγος γιὰ δικαιοσύνη.
«Ἡ Ἐλευθερία εἶναι ἐκείνη ἡ δύναμη ὅπου ἔχει ὁ ἄνθρωπος εἰς τὸ νὰ κάμει ὅλον ἐκεῖνο ὅπου δὲν βλάπτει εἰς τὰ δίκαια τῶν γειτόνων του». (ἄρ. 6) καὶ γιὰ κάτι ριζοσπαστικό, γιὰ καθολικὴ ἐκπαίδευση ὅλων τῶν ἀρσενικῶν καὶ θηλυκῶν παιδιῶν «ὅλοι χωρὶς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νὰ ἠξεύρουν γράμματα. Ἡ πατρὶς ἔχει νὰ καταστήσει σχολεῖα εἰς ὅλα, τὰ χωρία, διὰ τὰ ἀρσενικὰ καὶ θηλυκὰ παιδιά» (ἀρ. 22). Σ᾿ αὐτὸ τὸ τελευταῖο ἄρθρο πρωτο-γίνεται λόγος στὸ χῶρο τῶν Βαλκανίων γιὰ τὴν περίφημη ἰσοτιμία τῶν δυὸ φύλων.
Ὕστερα ἀπὸ αὐτὴ τὴ σύντομη ἀναφορὰ σ᾿ αὐτὸ τὸ τελευταῖο κεφαλαιῶδες ἔργο τοῦ Ρήγα γίνεται φανερὸ ὅτι αὐτὸς καὶ οἱ σύντροφοί του δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ μείνουν ἀνέγγιχτοι ἀπὸ τὴ δυναστικὴ ἐξουσία τῶν Ἀμβούργων τῆς Αὐστρίας, μίας χώρας ποὺ ἀργότερα θὰ πρωτοστατήσει στὴν προσπάθεια κατὰ τῆς Ἐπανάστασης τῶν Ἑλλήνων. Τὸ Δεκέμβριο τοῦ 1797 ὁ Ρήγας καὶ οἱ συνεργάτες τοὺς συλλαμβάνονται καὶ θὰ θανατωθοῦν τὸν Ἰούνιο τοῦ 1798 ὕστερα ἀπὸ μῆνες βασανιστικῶν ἀνακρίσεων…
Τὸ τέλος ὑποδεικνύει καὶ τὴν ἀρχή. Κανεὶς δὲ μπορεῖ νὰ πιστέψει ὅτι ἐδῶ τελείωσαν τὰ πράγματα. Ὁ Ρήγας μὲ τὸ ἔργο του, τὸ ὁποῖο εὐτύχησε νὰ τυπωθεῖ, ἀποτέλεσε τὸ σημεῖο ἀναφορᾶς καὶ κύριο καθοδηγητὴ κάθε ἐπαναστατημένου Ἕλληνα καὶ Βαλκάνιου. Τὸ τραγικό του τέλος δείχνει τὸ μέγεθος τῆς ἀπειλῆς τοῦ ἀγώνα καὶ τοῦ ἔργου τοῦ κατὰ τῶν τυράννων.
Σύνδεσμος: www.karaberopoulos.gr & Ἐπιστημονικὴ Ἐταιρεία Μελέτης Φερῶν-Βελεστίνου-Ρήγα http://www.rhigassociety.gr
Πενήντα ρήσεις τοῦ Ρήγα Βελεστινλῆ
Μπορεῖ νὰ ὑποστηριχθεῖ ὅτι ὁ Ρήγας Βελεστινλὴς εἶναι μία ἀπὸ τὶς μοναδικὲς φυσιογνωμίες τοῦ Νεώτερου Ἑλληνισμοῦ καὶ τοῦ Βαλκανικοῦ χώρου: Διαφωτιστής, Ἐπαναστάτης, Μάρτυρας, Πολιτικὸς νοῦς, Στρατιωτικὸς νοῦς, Ὁραματιστὴς μιᾶς δημοκρατικῆς πολιτείας τῶν Βαλκανικῶν λαῶν, μετὰ τὴν ἀποτίναξη τῆς ὀθωμανικῆς τυραννίας.
Δὲν εὐτύχησε λόγω τῆς προδοσίας νὰ δεῖ ἐλεύθερους ἀπὸ τὴ σουλτανικὴ τυραννία τοὺς βαλκανικοὺς λαούς. Τὸ ἐπαναστατικό του ὡστόσο μήνυμα ἀτσάλωσε τοὺς σκλαβωμένους στὴν ἀπόφασή τους γιὰ ἐπανάσταση καὶ λίγα χρόνια ἀργότερα ὁ σπόρος τῆς λευθεριᾶς βλάστησε στὰ Βαλκάνια.
Σὲ μία καλαίσθητη ἔκδοση προσφέρονται πενήντα χαρακτηριστικὲς ρήσεις τοῦ Ρήγα ποὺ συλλέχθηκαν ἀπὸ τὰ ἔργα του καὶ οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται στὰ μεγάλα θέματα τοῦ ἀνθρώπου: τὴν ἐλευθερία, τὴν παιδεία, τὴ δικαιοσύνη, τὴ φιλία, τὴ δημοκρατία, τὴν πατρίδα, τὴν ἰσονομία, τὴνἀνεξιθρησκία, τὴ γλῶσσα, τὸ καθῆκον.
- «Ὅποιος ἐλεύθερα συλλογᾶται συλλογᾶται καλά».
Φυσικῆς ἀπάνθισμα, σελ. 24 - «Κάλλιο ῾ναι μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωὴ παρὰ σαράντα χρόνια σκλαβιὰ καὶ φυλακή».
Θούριος, στίχ. 7-8 - «Ὅλοι χωρὶς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νὰ ἠξεύρουν γράμματα».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 22 - «Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπὴ μὲ τὴν ὁποίαν λάμπουν τὰ ἐλεύθερα ἔθνη».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 22 - «Ὁ ἱερὸς τῆς πατρίδος ἔρως ἐμφωλεύει εἰς τὴν καρδίαν, καὶ ἡ καρδία δὲν γηράσκει ποτέ».
Ἠθικὸς Τρίπους, σελ. 118 - «Ἡ Πατρὶς ἔχει νὰ καταστήση σχολεῖα εἰς ὅλα τὰ χωρία διὰ τὰ ἀρσενικὰ καὶ θηλυκὰ παιδία».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 22 - «Κάλλιο γιὰ τὴν πατρίδα κανένας νὰ χαθῇ ἢ νὰ κρεμάσῃ φούντα γιὰ ξένον στὸ σπαθί».
Θούριος, στίχ. 57-58 - «Γιὰ τὴν Πατρίδα ὅλοι νά ῾χωμεν μιὰ καρδιά».
Θούριος, στίχ. 42 - «Καιρὸς εἶν᾿ τῆς Πατρίδος ν᾿ ἀκοῦστε τὴ λαλιά».
Θούριος, στίχ. 80 - «Ἂς καταβάλουν εὐμενῶς ἕκαστος ἔρανον ὅ,τι βούλεται, ὁποῦ, βοηθούμενον πανταχοθεν, νὰ ἀναλάβῃ τὸ πεπτωκὸς Ἑλληνικὸν Γένος».
Φυσικῆς Ἀπάνθισμα, σελ. θ´, «Πρὸς τοὺς ἀναγνώστας» - «Στὴν πίστιν τοῦ καθένας ἐλεύθερος νὰ ζῇ».
Θούριος, στίχ. 43 - «Οἱ ἄνθρωποι δὲν ἁμαρτάνουν, ἂν ἐρευνοῦν τὸ ἀποτέλεσμα καὶ τὸν λόγον Του (τοῦ Δημιουργοῦ)».
Φυσικῆς ἀπάνθισμα, σελ. 40 - «Πάντοτε ἐπισφαλεῖς αἱ ἐπίνοιαι καὶ τῶν πλέον σοφῶν ἀνθρώπων».
Φυσικῆς Ἀπάνθισμα, σελ. 64 - «Ὑπὸ τὴν τυραννίαν τοῦ Ὀθωμανικοῦ δεσποτισμοῦ κανένας, ὁποιασδήποτε τάξεως καὶ θρησκείας, δὲν εἶναι σίγουρος μήτε διὰ τὴν ζωήν του, μήτε διὰ τὴν τιμήν του, μήτε διὰ τὰ ὑποστατικά του».
Ἐπαναστατικὴ Προκήρυξις - «Νὰ μὴν ἀφεθῶσιν οὐδέποτε νὰ καταπατῶνται ὡς σκλάβοι εἰς τὸ ἑξῆς ἀπὸ τὴν ἀπάνθρωπον τυραννίαν».
Ἐπαναστατικὴ Προκήρυξις - «Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, Χριστιανοὶ καὶ Τοῦρκοι, κατὰ φυσικὸν λόγον εἶναι ἴσοι».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 3 - «Οἱ Νόμοι νἆν᾿ ὁ πρῶτος καὶ μόνος ὁδηγός».
Θούριος, στίχ. 25 - «Ὁ Νόμος εἶναι ὁ αὐτὸς διὰ τὸ πταῖσμα καὶ ἀμετάβλητος, ἤγουν δὲν παιδεύεται ὁ πλούσιος ὀλιγώτερον καὶ ὁ πτωχὸς περισσότερον διὰ τὸ αὐτὸ σφάλμα, ἀλλ᾿ ἴσια-ἴσια».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 3 - «Ὁ Νόμος εἶναι ἐκείνη ἡ ἐλευθέρα ἀπόφασις, ὁποῦ μὲ τὴν συγκατάθεσιν ὅλου τοῦ λαοῦ ἔγινεν».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 4 - «Ἡ Ἐλευθερία εἶναι ἐκείνη ἡ δύναμις ὁποῦ ἔχει ὁ ἄνθρωπος εἰς τὸ κάμῃ ὅλον ἐκεῖνο, ὁποῦ δὲν βλάπτει εἰς τὰ δίκαια τῶν γειτόνων του».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 6 - «Τὸ ἠθικὸν σύνορον τῆς Ἐλευθερίας εἶναι τοῦτο τὸ ρητόν: Μὴ κάμῃς εἰς τὸν ἄλλον ἐκεῖνο ὁποῦ δὲν θέλεις νὰ σὲ κάμουν».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 6 - «Τὸ δίκαιον τοῦ νὰ φανερώνωμεν τὴν γνώμην μας καὶ τοὺς συλλογισμούς μας, τόσον μὲ τὴν τυπογραφίαν, ὅσον καὶ μὲ ἄλλον τρόπον δὲν εἶναι ἐμποδισμένον».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 7 - «Ὁ Νόμος ἔχει χρέος νὰ διαφεντεύῃ τὴν κοινὴν ἐλευθερίαν ὅλου τοῦ ἔθνους καὶ ἐκείνην τοῦ κάθε ἀνθρώπου».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 9 - «Ὅλον τὸ ἔθνος ἀδικεῖται, ὅταν ἀδικεῖται ἕνας μόνος πολίτης».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 23 - «Κανένας δὲν ἔχει τὸ δίκαιον νὰ στοχάζεται τὸν ἑαυτόν του ἀπαραβίαστον περισσότερον ἀπὸ τοὺς ἄλλους».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 31 - «Κανένας δὲν ἀντιστέκεται, ὅταν ἠξεύρῃ πὼς θὲ νὰ λάβῃ τὸ δίκαιόν του μὲ τὴν συνδρομὴν τοῦ Νόμου».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 33 - «Ὅταν ἡ διοίκησις βιάζῃ, ἀθετῇ, καταφρονῇ τὰ δίκαια τοῦ λαοῦ καὶ δὲν εἰσακούῃ τὰ παράπονά του, τὸ νὰ κάμῃ ὁ λαὸς ἢ κάθε μέρος τοῦ λαοῦ ἐπανάστασιν, νὰ ἁρπάζῃ τὰ ἄρματα καὶ νὰ τιμωρῇ τοὺς τυράννους του, εἶναι τὸ πλέον ἱερὸν ἀπὸ ὅλα τὰ δίκαιά του καὶ τὸ πλέον ἀπαραίτητον ἀπὸ ὅλα τὰ χρέη του».
Τὰ Δίκαια τοῦ Ἀνθρώπου, ἄρθρο 35 - «Παρασταίνει ὅλον τὸ Ἔθνος τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ, τὸ ὁποῖον εἶναι ὡς θεμέλιόν της ἐθνικῆς παραστήσεως καὶ ὄχι μόνον οἱ πλούσιοι καὶ οἱ προεστοί».
Τὸ Σύνταγμα, ἄρθρο 21 - «Κανένας πολίτης δὲν ἑξαιρεῖται ἀπὸ τὴν τιμίαν ὑποχρέωσίν του νὰ συνεισφέρῃ κατὰ τὴν δύναμιν καὶ τὰ πλούτη του τὰ εἰς δημοσίας ἀνάγκας δοσίματα».
Τὸ Σύνταγμα, ἄρθρο 101 - «Ἡ γενικὴ δύναμις τῆς Δημοκρατίας συνίσταται εἰς ὁλόκληρον τὸ ἔθνος».
Τὸ Σύνταγμα, ἄρθρο 107 - «Ὡς πότ᾿ ὀφικιάλιος (ἀξιωματοῦχος) σὲ ξένους βασιλεῖς; ἔλα νὰ γίνῃς στῦλος δικῆς σου τῆς φυλῆς».
Θούριος, στίχ. 55-56 - «Οἱ Ἕλληνες… δέχονται ὅλους τοὺς ἀδικημένους ξένους καὶ ὅλους τοὺς ἐξωρισμένους ἀπὸ τὴν πατρίδα των δι᾿ αἰτίαν τῆς Ἐλευθερίας».
Τὸ Σύνταγμα, ἄρθρο 120 - «Γιὰ τὴν Ἐλευθερίαν νὰ ζώσωμεν σπαθί, πὼς εἴμασθ᾿ ἀντρειωμένοι, παντοῦ νὰ ξακουσθῇ».
Θούριος, στίχ. 47-48 - «Οἱ Ἕλληνες… ἀπαρνοῦνται καὶ δὲν δίδουν ὑποδοχὴν καὶ περιποίησιν εἰς τοὺς Τυράννους».
Τὸ Σύνταγμα, ἄρθρο 120 - «Οἱ Ἕλληνες… δὲν κάνουν ποτὲ εἰρήνην μὲ ἕνα ἐχθρόν, ὁποῦ κατακρατεῖ τὸν ἑλληνικὸν τόπον».
Τὸ Σύνταγμα, ἄρθρο 121 - «Ὡς πότε παλληκάρια, νὰ ζῶμεν στὰ στενὰ μονάχοι, σὰν λιοντάρια, στὲς ράχες, στὰ βουνά;».
Θούριος, στίχ. 1-2 - «Τί σ᾿ ὠφελεῖ ἂν ζήσῃς καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά; στοχάσου πὼς σὲ ψένουν καθ᾿ ὥραν στὴ φωτιά».
Θούριος, στίχ. 9-10 - «Συμβούλους προκομένους, μὲ πατριωτισμό, νὰ βάλωμεν εἰς ὅλα νὰ δίνουν ὁρισμόν».
Θούριος, στίχ. 23-24 - «Σταυρός, ἡ πίστις καὶ καρδιά, δουφέκια καὶ καλὰ σπαθιά, γκρεμίζουν Τυραννίαν, τιμοῦν Ἐλευθερίαν».
Ὕμνος Πατριωτικός, στροφὴ 14 - «Κ᾿ ἡ ἀναρχία ὁμοιάζει τὴν σκλαβιά».
Θούριος, στίχ. 27 - «Στὴν γνώμη τῶν τυράννων νὰ μὴν ἐλθῶ ποτέ, μήτε νὰ τοὺς δουλεύω, μήτε νὰ πλανηθῶ. Εἰς τὰ ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Θούριος, στίχ. 33-35 - «Σᾶς κράζῃ ἡ Ἑλλάδα, σᾶς θέλει, σᾶς πονεῖ ζητᾷ τὴν συνδρομήν σας μὲ μητρικὴν φωνή».
Θούριος, στίχ. 85-86 - «Μὲ μία καρδίαν ὅλοι, μιὰ γνώμην, μιὰ ψυχή, κτυπᾶτε τοῦ Τυράννου τὴν ρίζαν, νὰ χαθῇ».
Θούριος, στίχ. 105-106 - «Νὰ λάμψῃ πάλιν Λευθεριά, ὡς ἦτον τότε μιὰ φορά».
Ὕμνος Πατριωτικός, στροφὴ 20 - «Πῶς οἱ προπάτορές μας ὡρμοῦσαν σὰν θεριά, γιὰ τὴν ἐλευθερίαν πηδοῦσαν στὴ φωτιά».
Θούριος στίχ. 117-118 - «Νὰ σφάξωμεν τοὺς λύκους, ποὺ τὸν ζυγὸν βαστοῦν καὶ Χριστιανοὺς καὶ Τούρκους σκληρὰ τοὺς τυραννοῦν».
Θούριος, στίχ. 121-122 - «Εἰς τὴν δικαιοσύνην νὰ σκύψῃ ὁ ἐχθρός».
Θούριος, στίχ. 124 - «Αὐτοὶ (οἱ καπετανέοι) Τυράννους δὲν ψηφοῦν, κ᾿ ἐλεύθεροι στὸν κόσμον ζοῦν, πλοῦτος, ζωή, τιμή τους, εἶν᾿ μόνο τὸ σπαθί τους».
Ὕμνος Πατριωτικός, στροφὴ 32 - «Πάντοτε ἡ σταθερότης εἶναι πρᾶγμα ἐπαινετὸν αὐτὴ ἔχει τὰ πρωτεῖα πολλῶν ἄλλων ἀρετῶν».
Ἠθικὸς Τρίπους, σελ. 187 - «Σταθερὸς ἂς διαμένῃ στὴν φιλίαν του τινάς, γιὰ νὰ ἔχῃ τῆς ζωῆς του τὰς ἡμέρας του τερπνάς».
Ἠθικὸς Τρίπους, σελ. 187
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestos.edu.gr / info@ifestosedu.gr
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
