Είναι θλιβερό όταν δολοφονούνται άνθρωποι. Πολύ περισσότερο όταν οφείλεται σε τρομοκρατική δράση. Ακόμη χειρότερα είναι κρατικά οργανωμένες δολοφονίες. «Ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα» και «δεν έχει την δική του γραμματική», έγραψε ο Clausewitz στην πιο πολυσυζητημένη φράση της σύγχρονης στρατηγικής θεωρίας.
Η δε θανάτωση αμάχων είναι ύψιστο έγκλημα και αντιστροφή του πολιτικού πολιτισμού όπως εξελίχθηκε και όπως εξελίσσεται διαχρονικά. Γι’ αυτά δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία. Είναι θέσφατα και έσχατες λογικές, εάν στην Οδύσσεια των ανθρώπων, των κρατών και του κόσμου ο πολιτικός πολιτισμός που αφετηρία έχει τρεις περίπου χιλιάδες χρόνια, θέλουμε να κινείται ανοδικά. Συχνά εν τούτοις κατηφορίζει όταν πολύ συχνά παρατηρούνται τέτοιες βαρβαρότητες.
Όπως με κάθε ασθένεια απαιτείται να αναζητηθούν τα αίτια μετατροπής της Τουρκίας σε ένα κυριολεκτικά «τρελό λεωφορείο» του οποίου οδηγοί και συνοδηγοί κατευθύνονται προς τα βράχια και τους κρημνούς.
«Τρελό λεωφορείο» ονομάσαμε πρόσφατα την Τουρκία για να ευαισθητοποιηθούν οι Κύπριοι να μην καταργήσουν το κράτος τους και να δεθούν πάνω σε αυτό με τερατώδεις διζωνικές, δικοινοτικές ομοσπονδίες (ΔΔΟ), με στρατεύματα και με «εγγυήσεις».
Ενώ αυτό το μεγάλο κακό είναι πολύ πιθανό να συμβεί οδηγώντας την εξάλειψη της μακραίωνης Ελληνικής παρουσίας στην Κύπρο, το ίδιο μπορούμε να πούμε ότι συμβαίνει με νεοελληνικό κράτος.
Βυθιζόμαστε μέσα σε κατευνασμούς της Τουρκίας, «συνομιλίες», «συμφωνίες» κτλ, με ένα κράτος το οποίο οι νέο-ισλαμιστές μετατρέπουν σε πεδίο μάχης. Κάτι τέτοιο σημαίνει μετατόπιση του κέντρου βάρους των συγκρούσεων προς τα Βαλκάνια ή ακόμη και προς την Ευρώπη.
Τα αίτια είναι πολλά. Αναφέρω μερικά.
Πρώτον, η τάση προς θεοκρατία στην Τουρκία –«θεοκεντρισμό» το ονομάζει ο Νταβούτογλου στο «Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες»– όχι μόνο αυξάνει ήδη υπάρχουσες διαιρέσεις εντός ενός κράτους που κτίστηκε πάνω σε γενοκτονίες, εθνοκαθάρσεις, εξισλαμισμούς και εκτουρκισμούς, αλλά επιπλέον, οδηγεί το χτένι των προβλημάτων του στον κόμβο, ή πιο σωστά, δημιουργεί θηλιά στον λαιμό του.
Καταρχάς, ένα μεγάλο έθνος, οι Κούρδοι, των οποίων το μεγαλύτερο μέρος ζει στην Τουρκία, καταπιεζόταν επί δύο αιώνες, η επί δεκαετίες αξίωση για πολιτική κυριαρχία καθίσταται ολοένα και πιο εφικτή λόγω εξελίξεων στα γειτονικά κράτη για τα οποία ευθύνεται και η Τουρκία. Το μέγα αυτό ζήτημα συμπλέκεται με ταξικές διαιρέσεις, καταπιεσμένες μειονότητες, οξύτατα προβλήματα στις σχέσεις ισλαμιστών και κεμαλιστών/κοσμικών και ασφαλώς η Τουρκία θα πρέπει να αντιμετωπίσει ιστορικές αντιπαλότητες βαθιά ριζωμένες, κυρίως με την Ρωσία και το Ιράν.
Δεύτερον, η διαχείριση του εσωτερικού μετώπου και των εξωτερικών υποθέσεων καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη. Παρά την αδιαμφισβήτητη ηγετική ικανότητα και τις δεξιότητες του Νταβούτογλου, αφενός λάθη γίνονται πάρα πολλά και αφετέρου τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα οξύνονται με τρόπο που δημιουργεί αδιέξοδα ή ακόμη και κινδύνους για εκρηκτικές και ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Δεν είναι λίγο όχι μόνο εντός της Τουρκίας να ζουν πάνω από 20 εκατομμύρια μέλη άλλου έθνους, οι Κούρδοι, αλλά και το γεγονός ότι πολλοί είναι «σκορπισμένοι» σε κάθε γωνιά της Τουρκίας. Ο ακραίων εκδοχών ισλαμισμός των νέο-Οθωμανών, επιπλέον, υποστηρίξαμε πρόσφατα, ενδέχεται να έχει αρνητικές αποδόσεις. Δεν έχει παρά να διαβάσει το πολύ σημαντικό κείμενο του Νταβούτογλου («Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες» το οποίο θεωρώ ακόμη πιο σημαντικό από το «Στρατηγικό βάθος») για να καταλάβει ότι αφετηριακά το δίδυμο που κυβερνά σήμερα θεωρούσε το κράτος επίπλαστη κατασκευή που παρεμβάλλεται μεταξύ του Αλλάχ και του πιστού μουσουλμάνου. Το γεγονός ότι σήμερα οικειοποιήθηκαν το κεμαλικό κράτος και τους θεσμούς τους 
για να προωθήσουν τα μεγαλομανή τους σχέδια είναι μια εγγενής αντίθεση η οποία υπό ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ανεξέλεγκτη και χαώδη κατάσταση.
Θα ήταν λάθος να πούμε ότι υπάρχει εύκολη διέξοδος για τους Τούρκους. Συνηθίζω μάλιστα να λέω ότι η Τουρκία παρά την βαθύτατη εσωτερική της διαφοροποίηση επιβιώνει επειδή αφετηριακά δημιουργήθηκε ισχυρή κρατική-διοικητική οργάνωση και μια έξυπνη διπλωματία οι ρίζες της οποίας αναζητούνται αιώνες πριν την δημιουργία του νεοτουρκικού κράτους. Τα οικειοποιήθηκαν όπως αναφέραμε μόλις οι νέο-Οθωμανοί πλην με αντιθετικό τρόπο.
Παραμένει γεγονός ότι ο Κεμάλ Ατατούρκ φρόντισε να δημιουργήσει ένα συγκεντρωτικό μοντερνιστικό κράτος. Εδώ μόνο περιγράφουμε με συγκεκριμένα ζητήματα και δεν είναι του παρόντος για να προχωρήσουμε σε μια καθ’ όλα επιστημονικά θεμιτή αξιολόγηση των φρικτών εγκλημάτων νεοτουρκικού κράτους) πλην, ιδιαίτερα μετά την κυριαρχία των νέο-Οθωμανών νέο-ισλαμιστών, οι αντιθέσεις που το καθιστούν ευάλωτο πληθαίνουν.
Μπορούμε όμως να επισημάνουμε ότι το γεγονός πως παρά την διαφοροποίησή της και τα τεράστια προβλήματά της η Τουρκία επιβιώνει, πρέπει να θεωρείται κάποιου είδους «θαύμα» ή μεγάλη τύχη και συμπτώσεις.
Τύχη γιατί, μεταξύ άλλων, απέναντί της Δυτικά προς το Αιγαίο έχει ένα αδύναμο νεοελληνικό κράτος το οποίο αναμενόμενα απειλεί και ορθώνει αναθεωρητικές αξιώσεις. Αδύναμο παρά το γεγονός ότι τα μέλη της κοινωνίας του, ή καλύτερα των Ελλήνων η Κοινότητες, ήταν ο άξονας της ιστορίας επί χιλιετίες στην περιοχή που αρχίζει από τα Βαλκάνια μέχρι την Μέση Ανατολή και πιο πέρα.
Αντί στρατηγικής που αξίζει σε ένα τέτοιο έθνος τους δύο τελευταίους αιώνες το νεοελληνικό κράτος κατέστειλε τους νεοέλληνες, κυριολεκτικά τους λεηλάτησε και τους υποχρέωσε να μεταναστεύσουν σε άλλες χώρες όπου σταδιακά συγχωνεύονται, διέπραξε ιστορικά εγκλήματα στην Μικρά Ασία στα Βαλκάνια και στην Κύπρο και αποδυνάμωσε την δυνατότητα το νεοελληνικό κράτος να καταστεί ισχυρό και ασφαλές μέλος του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος. Οι Έλληνες θα μπορούσαν κάλλιστα. Τους έλειπε και τους λείπει ορθολογιστικό κράτος.
Τώρα δε που τα ξενοκρατούμενα ολιγαρχικά ελίτ μάλλον δίνουν την χαριστική βολή κατά των συγχρόνων Ελλήνων, ακόμη και μια Τουρκία πεσμένη κάτω θα μπορούσε να κατανικήσει την Ελλάδα σε όλα τα επίπεδα. Το διπλωματικό και το στρατιωτικό. Όπως εξελίχθηκε το νεοελληνικό κράτος και όπως και να έχουν τα πράγματα Ανατολικά μας, για την Τουρκία η Ελλάδα είναι εύκολη λεία.
Επί του ιδίου θέματος, καλό είναι να υπογραμμίσουμε και την εθνομηδενιστική διόγκωση η οποία τις τελευταίες δεκαετίες είναι ενδεχομένως μια πλέον ανίατη ασθένεια. Κυριαρχεί συντριπτικά στα «πνευματικά» ελίτ, ροκάνισε την πίστη και την νομιμοφροσύνη των πολιτών στην πατρίδα και μέσα από τις τάξεις τους –μιλώ για όλο ανεξαιρέτως το πολιτικό φάσμα– κυριαρχεί στο πολιτικό επίπεδο.
Ακόμη πιο αλλόκοτα εάν όχι εξωφρενικά, αυτοί οι ίδιοι εθνομηδενιστές ή τα άμοιρα παρακολουθήματά τους στην Ελλάδα και στην Κύπρο, είναι κατακυριευμένοι από σύνδρομα εχθρολαγνείας. Η κατάντια είναι τέτοια που ακόμη και αυτούς τους απίθανους τύπους Ερτογάν και Νταβούτογλου τους υπερασπίστηκαν με αξιοθρήνητα μουρμουρητά, όταν στα ελεγχόμενα από αυτούς μέσα ενημέρωσης έγραφαν ότι υπερβάλλουν όσοι επισημαίνουν τα απίστευτα γραφόμενα από τον Νταβούτογλου στο βιβλίο του «Το Στρατηγικό Βάθος της Τουρκίας».
Τόσο καλά: Στην Ελλάδα πολλοί βάλλουν κατά του έθνους ενώ έξω οι ίδιοι συνταυτίζονται με μια από τις πιο ακραίες περιπτώσεις εθνικιστικοσοβινισμού παντρεμένου μάλιστα με νέο-ισλαμικές Θεοκρατικές τάσεις.
Επανερχόμενοι στην Τουρκία, πολλά αίτια του προβλήματος είναι οι εγγενείς ασθένειες του νεοτουρκικού κράτους λόγω της προαναφερθείσης κοινωνικοπολιτικής διαφοροποίησης την οποία οι νέο-ισλαμιστές με τα ριψοκίνδυνα άλματά τους την οξύνουν και τα βαθαίνουν.
Υπάρχει λοιπόν διέξοδος για την τουρκική ηγεσία; Θα αρκεστώ μόνο να πω ότι εύκολη διέξοδος για την Τουρκία δεν υπάρχει αν ποτέ υπήρχε. Μια πολιτικά ενταγμένη σωστή και δεικτική επισήμανση, βέβαια, θα μπορούσε να είναι ότι μιας και με τόση μανία παλεύουν για την εγκληματική διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία στην Κύπρο (ΔΔΟ), να την κάνουν με τους Κούρδους. Γιατί όχι και με όλες τις άλλες μειονότητές τους ή κρυπτομειονότητές τους. Θέλουν ΔΔΟ στην Κύπρο όπου οι τουρκοκύπριοι είναι 18% και δεν σκέπτονται κάτι για ένα ολόκληρο έθνος που ζει μέσα στα σωθικά της Τουρκίας.
Εδώ όμως όπως είπαμε σκοπός δεν είναι να επικαλεστούμε πολιτικά επιχειρήματα αλλά να περιγράψουμε συντομογραφικά μια πολύ πολύπλοκη κατάσταση η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη αστάθεια. Έτσι, την ΔΔΟ δεν θα την συνιστούσα ούτε για τους Τούρκους με τις μειονότητές τους. Θα οδηγούσε σε μια ακόμη πιο μπερδεμένη Τουρκία που θα καταρρεύσει με χαώδη τρόπο.
Ακόμη, το πώς θα γίνει ανεξάρτητο ένα έθνος όπως οι Κούρδοι με το να αποσχιστούν από ένα κυρίαρχο κράτος μέλος του ΟΗΕ δεν είναι μια γραμμική υπόθεση. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει. Σημαίνει ότι ισχύει αμείλικτα και εκατέρωθεν το Θουκυδίδειο «ο ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται».
Το δικαστή
ριο των εθνών είναι η ιστορία. Δεν υπάρχουν διεθνείς ή και παγκόσμιοι δικαστές για τις διακρατικές διαφορές. Ακόμη και στις ελάχιστες περιπτώσεις που του Συμβούλιο Ασφαλείας ενεργοποιείται αυτό αφορά την διεθνή τάξη και όχι κάποια διεθνή δικαιοσύνη που εμφιλοχωρεί μόνο σε νομικίστικα μυαλά που στην Ελλάδα είναι πολλά. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που γραφειοκράτες του ΟΗΕ ενίοτε και δέκατης τάξης και άγνωστων διασυνδέσεων αφήνονται ελεύθεροι να μεσολαβούν, δήθεν, για την λύση του κυπριακού, δήθεν. Αποστολή του ΟΗΕ είναι να διαφυλάττει την κυριαρχία των κρατών όχι να παρεμβαίνει στο εσωτερικό πολιτικό καθεστώς και αυτό είναι ρητό στον Καταστατικό Χάρτη.
Τι σημαίνουν αυτά για την Ελλάδα και την Κύπρο. Κατ’ αρχάς, τα πιο πάνω και πολλά άλλα είναι ορατά ακόμη και σε πολιτικά τυφλούς. Στέκομαι μόνο, λοιπόν, σε μονολεκτική διατύπωση θέσεων που για κάθε βιώσιμο κράτος θα αποτελούσε ζήτημα πολιτικού και στρατηγικού ορθολογισμού. Τα αυτονόητα λοιπόν που θα ίσχυαν σε κάθε άλλο βιώσιμο κράτος σε ανάλογη θέση:
- ΟΧΙ αυτοκτονία στην Κύπρο.
- ΟΧΙ κατευνασμούς της Άγκυρας.
- ΝΑΙ σε ένα ισχυρό Ελληνικό κράτος.
- Πριν είναι πολύ αργά ΝΑΙ στην εγκατάλειψη της εξουσίας από τους δράστες που μας έφεραν σε αυτό το αξιοθρήνητο σημείο.
- ΝΑΙ στην Συνταγματική μεταρρύθμιση που θα καθιστούσε τους πολίτες εντολοδόχους μιας ανακλητής εξουσίας και την κοινωνία κάτοχο του κράτους.
Εκεί που φτάσαμε, βέβαια, αυτά είναι ίσως πολύ δύσκολα ή και ανέφικτα. Εξ ου και υπάρχει μεγάλος προβληματισμός για το κατά πόσο το νεοελληνικό κράτος είναι πια βιώσιμο.
Υστερόγραφο
Παραθέτω μερικά αποσπάσματα από τα δύο βιβλία του Νταβούτογλου. Το πρώτο, “Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες” αποτελεί το πνευματικό και κοσμοθεωρητικό κόσμου του νυν Τούρκου Πρωθυπουργού. Στον βαθμό που αποτελεί τον “ιδεολογικό καθοδηγητή” του Ερτογάν και τον κυριότερο σύγχρονο τούρκο θεωρητικό που συνδέει την πίστη με την οργάνωση και την στρατηγικη του κράτους, είναι μια πολύ σημαντική πηγή για να κατανοήσουμε προς τα που κινείται η Τουρκία τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Στο δεύτερο, “Το Στρατηγικό βάθος” κατά κάποιο τρόπο ο Νταβούτογλου έκανε ένα μεγάλο άλμα υιοθετώντας την θέση ότι το νεοτουρκικό κράτος επιβάλλεται να γίνει ηγεμονικό και ο ηγέτης του ισλαμικού κόσμου. Ο ίδιος δήλωσε ότι αποτελεί το εγχειρίδιό του για την εξωτερική πολιτική που ακολουθεί.
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Νταβούτογλου, Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες
Θεοκεντρική κοσμολογία
110 Η βασική αρχή της ισλαμικής θεοκεντρικής κοσμολογίας είναι η πεποίθηση του ταουχίντ (λα ιλάχα ίλλα Αλλάχ,* δεν υπάρχει έτερος Θεός πλην του Θεού) και η αντίληψη που έχει για τον Αλλάχ. Η αρχή του ταουχίντ 1 είναι ο κύριος δίαυλος από τη θεωρία στην πρακτική, από την πίστη στη ζωή και από το ιδεώδες στην πραγματικότητα στην ολιστική ισλαμική κοσμοθεωρία. Αυτή η αρχή υποδηλώνει ότι ο Αλλάχ είναι ένας στην ουσία Του (νταχάτ), δηλαδή δεν συντίθεται από διάφορα μέρη· ένας στις ιδιότητές Του (σιφάτ), δηλαδή δεν έχει δύο δυνάμεις, δύο γνώσεις, κλπ.· ένας στα έργα Του (αφ’άλ), δηλαδή δεν επηρεάζεται με κανέναν τρόπο από οτιδήποτε άλλο πλην του Εαυτού Του. Αυτή η αρχή μαζί με την αρχή του τανζίχ (κανένας συμβιβασμός με την υπερβατική καθαρότητα του Αλλάχ) μπορεί να θεωρηθούν ως η παραδειγματική βάση της ενότητας μεταξύ διαφόρων συγκρουόμενων σχολών, σεκτών και παραδόσεων στην ισλαμική ιστορία.
138 «Η καρδιά της ομολογίας της ενότητας του Αλλάχ (ταουχίντ) και το αληθινό θεμέλιο της πίστης αποτελούνται από αυτό το υποχρεωτικό δόγμα: Πιστεύω στον Αλλάχ, στους αγγέλους Του, στα βιβλία Του, στους αποστόλους Του, στην ανάσταση μετά θάνατον, στην απόφαση του Αλλάχ για το καλό και το κακό, στον υπολογισμό των αμαρτιών, στη ζυγαριά, στον παράδεισο και στην κόλαση και στο ότι όλα αυτά είναι αληθινά. Ο Αλλάχ ο τιμημένος είναι ένας, όχι υπό την έννοια του αριθμού, αλλά υπό την έννοια του ότι δεν έχει εταίρο. Δεν γεννά και δεν γεννιέται και δεν υπάρχει κανείς σαν Αυτόν (112). Δεν μοιάζει με κανένα δημιουργημένο πράγμα ούτε κάποιο δημιουργημένο πράγμα μοιάζει μ’ Αυτόν. Υπάρχει ανέκαθεν με τα ονόματα και τις ιδιότητές Του· αυτά που ανήκουν στην ουσία Του κι αυτά που ανήκουν στη δράση Του». Αυτά τα χωρία επηρέασαν όχι μόνο τα μετέπειτα μέλη της σχολής του Αbû Hanîfah, αλλά και τη λαϊκή πίστη των μαζών ανά τους αιώνες. Η διαύγεια αυτών των αρχών έκλεισε το χάσμα μεταξύ της συστηματικής θεολογίας των ακαδημαϊκών και της λαϊκής πίστης των μαζών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια εκκλησία ως θεσμοποιημένη πίστη δεν εμφανίστηκε στην ισλαμική ιστορία και για τον οποίο η διαδικασία κοινωνικοποίησης της πίστης στο Ισλάμ είναι τόσο γρήγορη συγκριτικά με την αντίστοιχη διαδικασία άλλων θρησκειών».
Κατά κρατοκεντρικού
Έτσι, ο μετέτρεψε την περίφημη αντικειμενική συνείδηση»του Kant σε μια ειδική «κρατική συνείδηση» η οποία θεωρεί ότι υπάρχουν οικουμενικά έγκυροι ηθικοί νόμοι αλλά μόνο ένας αριθμός διαφορετικών συστημάτων ηθικής που είναι έγκυρα για τα διάφορα κράτη. Αυτό το φαινόμενο θεωρεί ότι υπάρχει μια κρατοκεντρική ζωή ως η ύστατη υλοποίηση του εθνικού αισθήματος και της εθνικής συνείδησης. Ο ορισμός του (1963: 19) για τον εθνικισμό ως την αποδοχή του κράτους ως του απρόσωπου και ύστατου κριτή των ανθρώπινων υποθέσεων» υπογραμμίζει το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του. Αυτή η κρατοκεντρική και εθνοκεντρική ζωή ως σύγχρονο φαινόμενο του δυτικού πολιτισμού περιέχει θεωρητικά και αντιληπτικά στοιχεία που πηγάζουν από την κοσμοθεωρία αυτού του πολιτισμού, η οποία είναι απολύτως αντίθετη με την ισλαμική ιδέα της προσανατολισμένης στην πίστη κοινωνικοπολιτικής ενότητας που θεωρεί ως δεδομένη μία ενοποιημένη πτυχή της ζωής».
Υπομονή θα αποφασίσει ο Αλλάχ
«Η κοινωνικοπολιτική ταύτιση στην ισλαμική πολιτική σκέψη και πρακτική είναι προέκταση της πίστης στην ενότητα της ανθρώπινης ευθύνης και στην ενότητα της ζωής. Η βασική διχοτομία μεταξύ πιστού (μου’μίν) και απίστου (κάφιρ), ως δύο διαφορετικών οντολογικών/θρησκευτικών προσεγγίσεων και ριζικά αντίθετων κατηγοριών, μπορεί να οριστεί ως η επιλογή μεταξύ του εάν κάποιος επιθυμεί ή όχι να αποδεχθεί αυτή την ειδική ευθύνη επί της γης. Αυτή η επιλογή είναι επίσης επιλογή τρόπου ζωής και συγκεκριμένης κοινωνικοπολιτικής ταυτότητας. Εκείνοι που πιστεύουν στην ενότητα του Αλλάχ αποδέχονται να είναι μέλη της μουσουλμανικής κοινωνικοπολιτικής κοινωνίας δεν απορρίπτουν μόνο την παλιά εθνική τους ταυτότητα αλλά και όλες τις πιθανές εναλλακτικές ταυτότητες. Όπως υπογραμμίζει ο Oda (1984: 102-3), ακόμη κι αν κάποιος εξακολουθεί να προσδιορίζεται φυσικά από την εθνικότητά του (το χρώμα του δέρματος και τη γλώσσα κατά την κορανική φράση) αυτή πλέον δεν είναι η βασική του ταυτότητα· πλέον η βασική του ταυτότητα είναι αυτή του Μουσουλμάνου που είναι ίσος με όλους τους άλλους Μουσουλμάνους ενώπιον του Θεού: «Αυτό υποδηλώνει ότι οι πιστοί πρέπει να αλλάξουν εντελώς τον τρόπο ύπαρξής τους από το εθνικό ή το φυλετικό στον αληθινό ισλαμικό τρόπο ύπαρξης. Αυτοί οι δύο τρόποι ύπαρξης ουδέποτε είναι συμβατοί. Το Κοράνι καθορίζει σαφώς αυτή την κατηγορηματική διαφοροποίηση μεταξύ δύο ομάδων ανθρώπων που ανήκουν σε εναλλακτικούς τρόπους ύπαρξης και κοινωνικής ταυτότητας: «Και αν υπάρχει μια ομάδα από σας η οποία πιστεύει σε αυτά που έχω διακηρύξει, και υπάρχει μια άλλη ομάδα που δεν πιστεύει, τότε να έχετε υπομονή έως ότου μας κρίνει ο Αλλάχ. Είναι ο καλύτερος από όλους τους κριτές»(7:87)».
«Και κρατηθείτε γερά, όλοι σας μαζί, από το σχοινί του Αλλάχ, και μη χωριστείτε: «Επιβάλλετε την ορθή συμπεριφορά και απαγορεύετε την απρέπεια· και πιστεύετε στον Αλλάχ»
«Η ιδέα της ευθύνης του ανθρώπου προσδίδει μια ειδική ευθύνη στη μουσουλμανική πολιτική κοινωνία, την ούμα. Ο κορανικός ορισμός αυτής της κοινωνικοπολιτικής κοινότητας ως ούμα αλ-μουσλίμα (μουσουλμανική κοινότητα) αντί απλώς ως ούμα αλ-μουσλιμίν (κοινότητα αποτελούμενη από Μουσουλμάνους) στο 2:128,8 υπονοεί ότι αυτή η κοινωνικοπολιτική ενότητα έχει τη σημασία της ως μια ολότητα που ανταποκρίνεται στην ειδική θεϊκή ευθύνη της, πέραν της σημασίας που έχει ως αποτελούμενη από μεμονωμένους Μουσουλμάνους. Αυτή η αποστολή της ούμα η οποία έχει οριστεί από το Κοράνι ως «Και κρατηθείτε γερά, όλοι σας μαζί, από το σχοινί του Αλλάχ, και μη χωριστείτε. Και να θυμάστε τη χάρη που σας έκανε ο Αλλάχ: θυμηθείτε το πώς ήσασταν εχθροί και Εκείνος έφερε φιλία στις καρδιές σας κι έτσι γίνατε αδέλφια με τη χάρη Του…. Και από εσάς μπορεί να προέλθει μια ούμα [την οποία ο Pickthall μεταφράζει ως «έθνος», ο Yûsuf ‘Ali (1983) ως «λαό»και ο Ismâ‘il Fârûqî (1982) ως «κοινωνία»] που θα προσκαλεί στην καλοσύνη και θα επιβάλλει την ορθή συμπεριφορά και θα απαγορεύει την απρέπεια. Αυτοί είναι που επιτυγχάνουν»(3:103-04). Τα σημασιολογικά πεδία των εκφράσεων ούμα αλ-μουσλίμα και ούμα ουάσατ διασταυρώνονται σε αυτό τον στίχο, υπό το πρίσμα της θεϊκής ευθύνης. Ένας άλλος στίχος στην ίδια σούρα ορίζει τον όρο εκ των ων ουκ άνευ της καλύτερης κοινότητας (χαϊρ ούμα) ως την κοινωνικοπολιτική ευθύνη επί της γης: «Είστε η καλύτερη κοινότητα που δημιουργήθηκε για την ανθρωπότητα. Επιβάλλετε την ορθή συμπεριφορά και απαγορεύετε την απρέπεια· και πιστεύετε στον Αλλάχ»(3:110)
Ένταση μουσουλμανικής πίστης με την έννοια του κράτους
«Η ύπαρξη μουσουλμανικών μειονοτήτων στον Νταρ αλ-Χαρμπ κατέστησε αναγκαία μια διάκριση μεταξύ ούμα και Νταρ αλ-Ισλάμ. Η ούμα απέκτησε ευρύτερο νόημα, αποτελούμενη από όλους τους μεμονωμένους μουσουλμάνους, με έναν θρησκευτικό/πνευματικό δεσμό να συνεχίζει να υφίσταται μεταξύ τους ακόμη και ελλείψει μιας κοινής πολιτικής εξουσίας. Αυτός ο μεταπολιτικός δεσμός, ο οποίος προέρχεται από μια κοινή αυτοαντίληψη οντολογικής συνείδησης, δημιουργεί μια δύναμη που αμφισβητεί τον πολιτικό δεσμό του συστήματος των εθνών-κρατών. Η ένταση μεταξύ μουσουλμανικών μειονοτήτων και εθνών-κρατών στη σύγχρονη πολιτική πηγάζει από αυτές τις εναλλακτικές αντιλήψεις».
«Υπό αυτό το πρίσμα της μουσουλμανικής αντίληψης, ο Νταρ αλ-Ισλάμ υποδηλώνει ένα παγκόσμιο σύστημα υπό την έννοια ενός οικουμενικού πολιτικού συστήματος, ενώ η έννοια του μουσουλμανικού κράτους (αλ-ντάουλα) υποδηλώνει την ειδική πολιτική εξουσία. Ο Νταρ αλ-Ισλάμ υπαινίσσεται ένα εσωτερικά συνεπές παγκόσμιο σύστημα εντός του οποίου υπάρχει μια κοινή βάση αυτοαντίληψης, μια πιθανότητα ανταπόκρισης στη θεϊκή ευθύνη και ένα κοινό αξιολογικό πλαίσιο για την εφαρμογή του διατακτικού νομικού συστήματος. Ο Νταρ αλ-Ισλάμ είναι εν μέρει ένα διεθνές σύστημα ως προς τις εξωτερικές του σχέσεις. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Νταρ αλ-Χαρμπ είναι το αντι-σύστημα για θέματα διεθνών σχέσεων. Συνεπώς, δεν είναι ορθή η αναλογία μεταξύ αυτής της διμερούς διαίρεσης αφενός και των εσωτερικών συγκρούσεων ενός συστήματος εθνών-κρατών αφετέρου ούτε είναι ορθά τα επιχειρήματα που διατυπώνονται σχετικά με τον τζιχάντ βάσει αυτής της αναλογίας. Ο Νταρ αλ-Ισλάμ δεν μπορεί να νοηθεί ως ένα έθνος-κράτος που βρίσκεται σε συνεχή εμπόλεμη κατάσταση για την επέκτασή του. Αντ’ αυτού, είναι μια ντε φάκτο πραγματικότητα υπό την έννοια της νομικής εφαρμογής και ενός εσωτερικά συνεπούς παγκόσμιου συστήματος υπό την έννοια των αξιολογικών προαπαιτούμενων που διαμορφώνουν την πολιτική αντίληψη και κουλτούρα».
«Όπως αναφέρει ο Khaddûrî (εισαγωγικό κεφάλαιο στο Shaybî, 1966: 10), η ισλαμική αντίληψη της παγκόσμιας τάξης σε ένα πλαίσιο διμερούς διαίρεσης αντικατοπτρίζει τη βασική υπόθεση ότι μόνο τα μέλη της ούμα είναι υποκείμενα του ισλαμικού ηθικού και ηθικού συστήματος, ενώ όλες οι άλλες κοινότητες είναι το αντικείμενο αυτού του συστήματος, παρότι επ’ ουδενί στερούνται ορισμένα πλεονεκτήματα του συστήματος, όταν έρχονται σε επαφή με το Ισλάμ. Αυτή η σχέση υποκειμένου/αντικειμένου συνάδει με την αντίληψη περί της ούμα ως της πολιτικής ενότητας των Μουσουλμάνων. Ωστόσο, αυτή η διαφορά είναι μέρος του νομικού πλαισίου μάλλον παρά του πολιτικού, επειδή ο χαλίφης ή ο ιμάμης είναι υπεύθυνος για την ευημερία όλων των υπηκόων, περιλαμβανομένων των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων».
«Ο ακρογωνιαίος λίθος του Χαλιφάτου»
«Το βασικό πρόβλημα των Μουσουλμάνων μετά τον θάνατο του Προφήτη ήταν ο σχηματισμός μιας νέας πολιτικής ηγεσίας. Η πολιτική ηγεσία του Προφήτη βασιζόταν σε ειδική γνώση και άρα δεν μπορούσε να περιοριστεί υπό την έννοια της περιοχής εφαρμογής της. Ο μετασχηματισμός από αυτή τη φυσική ηγεσία στο σύστημα του χαλιφάτου ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της δημιουργίας της πολιτικής νοοτροπίας των Μουσουλμάνων καθώς και της θεσμοποίησης της πολιτικής ισχύος ως ντάουλα. Ξεκινώντας με το χαλιφάτο του Abû Bakr, οι τομείς της πολιτικής, του κράτους και της κυβέρνησης θεωρήθηκαν ότι ανήκαν στον τομέα ευθύνης του ανθρώπινου όντος που βασιζόταν στις ικανότητες και στη λογική του ως ανθρώπου. Αυτή η πρότυπη εφαρμογή προσδιόρισε την επιστημολογική θεμελίωση της πολιτικής και το δικαίωμα της ούμα ως πολιτικής κοινωνίας να καθορίζει την πολιτική ηγεσία της μέσω της σούρα και της μπάι’α.»
Ισλαμικό κράτος ως άμυνα στον εκδυτικισμό
Η αμφισβήτηση των παραδοσιακών πολιτικών κουλτουρών και δομών από τους πρωτοπόρους των νέων δομών του συστήματος των εθνών-κρατών αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει μια νέα αντίληψη περί κράτους. Το κράτος άρχισε να απεικονίζεται ως κυρίαρχο στοιχείο εντός του διεθνούς συστήματος, αντί ως πολιτικό εργαλείο για τα ηθικο-νομικά ιδεώδη του ισλαμικού συστήματος πίστης. Έτσι, η αντίληψη για τον Νταρ αλ-Ισλάμ ως εναλλακτικής διεθνούς τάξης αντικαταστάθηκε από την αντίληψη του ανήκειν σε ένα στοιχείο του διεθνούς συστήματος το οποίο ιδρύθηκε από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις και εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους.
Αυτός ο μετασχηματισμός ήταν πραγματικό σοκ για τις μουσουλμανικές μάζες, οι οποίες καθόλη τη διάρκεια της μέχρι τότε ιστορίας έβρισκαν ζωτικό χώρο (Lebensraum) για την πραγμάτωση των ηθικονομικών ιδεωδών τους. Αυτές οι συνθήκες τις έφεραν σε διάσταση με τις εκδυτικισμένες ελίτ που αρνούνταν τα ηθικονομικά ιδεώδη του κράτους και της παραδοσιακής κουλτούρας καθώς και με το διεθνές σύστημα το οποίο εξάλειψε τον πολιτικό ζωτικό χώρο για την πραγμάτωση αυτών των ηθικονομικών ιδεωδών. Η σύγχρονη αντίληψη περί ισλαμικού κράτους προέκυψε ως αποτέλεσμα του μηχανισμού άμυνας της ισλαμικής κουλτούρας.
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Το Στρατηγικό Βάθος»
Για το Αιγαίο Φτάσαμε στο ύστατο σημείο υποχωρήσεων!
Ο ζωτικός χώρος και το Αιγαίο. Το Αιγαίο αποτελεί το σημαντικότερο θαλάσσιο κομβικό σημείο της ευρασιατικής παγκόσμιας ηπείρου στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου.
(…) Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας περιοχής της Τουρκίας. Η βασική πηγή προβλήματος στο Αιγαίο είναι η αγεφύρωτη αντίφαση μεταξύ της γεωλογικής και γεωπολιτικής πραγματικότητας και του ισχύοντος καθεστώτος. Το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου είναι φυσική προέκταση της γεωλογικής δομής της χερσονήσου της Μικράς Ασίας και το ότι ο πολιτικός διαχωρισμός που έχει προκύψει, σε αντίθεση με τις γεωπολιτικές αναγκαιότητες, με τις διεθνείς συνθήκες έχει επικυρωθεί υπέρ της Ελλάδας παρέχουν το κατάλληλο έδαφος, για να αναφύονται διάφορα ζητήματα, όπως η υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος, η ζώνη FIR, τα πεδία διοίκησης και ελέγχου και ο εξοπλισμός των νησιών. Η εγγύτητα ενός σημαντικού μέρους των ελληνικών νησιών στη μικρασιατική ακτή σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρησιακή βάση εναντίον της Μικράς Ασίας, και η περικύκλωση των υδάτινων διαδρόμων, που εξασφαλίζουν το πέρασμα από την Προποντίδα στη Μεσόγειο, από αυτά τα νησιά, αξιολογούνται από την Τουρκία ως ένα πολύ σοβαρό κενό ασφάλειας.
…Στην περίπτωση που ισχύσει η εφαρμογή των 12 ν.μ., η Τουρκία στην πράξη δεν θα έχει πρόσβαση στο Αιγαίο χωρίς την άδεια της Ελλάδας. Σε αυτή την περίπτωση, ενώ το ποσοστό της ανοικτής θάλασσας θα υποχωρήσει στο 26% του Αιγαίου, η κυριαρχία της Ελλάδας θα ανέλθει στο 63,9%, το Αιγαίο θα γίνει μία κλειστή θάλασσα της Ελλάδας και το ποσοστό της Τουρκίας θα κυμαίνεται γύρω στο 10%.
Ο ρόλος της οικονομίας
Στην περίπτωση που η ελληνική θέση αποκτήσει ισχύ, η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μία στρατηγική πολιορκία, αλλά θα επηρεαστεί απευθείας και στις οικονομικές της δραστηριότητες.
… Οι εντάσεις που υφίστανται στις σχέσεις με την Ελλάδα πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου στο πλαίσιο μιας γενικής θαλάσσιας στρατηγικής στο Αιγαίο, δεδομένου ότι η χώρα αυτή, θεωρώντας ως μη ικανοποιητικό το ισχύον καθεστώς που περιορίζει τον ζωτικό χώρο της Τουρκίας, ακολουθεί μία επεκτατική πολιτική. Και το σημαντικότερο μέσο, για να επιτευχθεί αυτό, είναι η απόκτηση από μέρους της Τουρκίας ενός ισχυρού εμπορικού στόλου που θα της επιτρέπει να χρησιμοποιεί με πιο δραστήριο τρόπο τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο. Η υπεροχή της Ελλάδας σε αυτό το θέμα πηγάζει όχι μόνο από το εύρος της περιοχής που κατέχει στο Αιγαίο αλλά και από την ικανότητα που διαθέτει στις θαλάσσιες μεταφορές.
… Η προσέγγιση του ζητήματος δεν πρέπει να γίνεται ωσάν να πρόκειται για μία οποιαδήποτε τυχαία βραχονησίδα. Η Τουρκία, εξαιτίας των προηγούμενων σοβαρών διπλωματικών παραλείψεων, έχει ήδη φτάσει στο ύστατο σημείο υποχωρήσεων στο Αιγαίο.
Μετά από αυτό, κάθε συμβιβασμός που θα γίνει μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες που ενδέχεται να φθάσουν ακόμη και ως την εξαφάνιση του ζωτικού χώρου της Τουρκίας στο Αιγαίο και κατ’ επέκταση του χώρου που κινείται στον άξονα Μεσόγειος-Εύξεινος Πόντος.
Για την Κύπρο
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης δεν θα μέναμε ποτέ αδιάφοροι
Στο πλαίσιο αυτό το Κυπριακό δεν είναι ούτε ένα συνηθισμένο τουρκοελληνικό εθνοτικό ζήτημα ούτε απλώς μια χρονίζουσα τουρκοελληνική ένταση. Η Τουρκία, που κατέχει μία θέση που επηρεάζεται άμεσα από όλες αυτές τις ισορροπίες, είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει την επί του Κυπριακού πολιτική της έξω από το περιορισμένο πλαίσιο των τουρκοελληνικών σχέσεων. Το Κυπριακό μετατρέπεται με μία συνεχώς και αυξανόμενη ταχύτητα σε ένα ζήτημα Ευρασίας και Μέσης Ανατολής-Βαλκανίων (Δυτικής Ασίας-Ανατολικής Ευρώπης). Η πολιτική επί του Κυπριακού πρέπει να τεθεί σε ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο, σύμφωνο προς το ήδη διαμορφωμένο νέο (διεθνές) στρατηγικό πλαίσιο.
Η σημασία του Κυπριακού από την οπτική της Τουρκίας μπορεί να μελετηθεί κατά βάση σε δύο κύριους άξονες.
Ο πρώτος προκύπτει από την ιστορική ευθύνη της Τουρκίας για την εμπέδωση της ασφάλειας της μουσουλμανικής τουρκικής κοινότητας της νήσου και είναι ένας άξονας που έχει κοινωνικό χαρακτήρα. Με τη μείωση των εδαφών του Οθωμανικού κράτους, πάντα μία από τις βασικές παραμέτρους της οθωμανοτουρκικής εξωτερικής πολιτικής υπήρξε η ασφάλεια και η συνέχεια των μουσουλμανικών στοιχείων που παρέμειναν στα εγκαταλειφθέντα εδάφη.
Το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός κύματος που θα ξεκινήσει από μία περιοχή λόγω ανικανότητας ή αδυναμίας της Τουρκίας και θα επεκταθεί σε άλλες καθιστά αναγκαία μια κατάσταση γενικότερης επιφυλακής και επαγρύπνησης.
Μια ενδεχόμενη αδυναμία, που θα μπορούσε να ανακύψει αναφορικά προς την ασφάλεια και την προστασία της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου, εμπεριέχει τον κίνδυνο να εξαπλωθεί κατά κύματα στη Δυτική Θράκη και στη Βουλγαρία – και ακόμη και στο Αζερμπαϊτζάν και στη Βοσνία.
Ο ζωτικός χώρος
Γι’ αυτόν τον λόγο η προστασία της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο από την άποψη της εν λόγω κοινότητας αλλά και από την άποψη του μέλλοντος των λοιπών κοινοτήτων, οι οποίες συνιστούν οθωμανικά κατάλοιπα.
Ο δεύτερος σημαντικός άξονας του Κυπριακού ζητήματος είναι η σημασία της γεωγραφικής θέσης του νησιού από γεωστρατηγική άποψη. Ο άξονας αυτός καθαυτός είναι ζωτικής σημασίας ανεξάρτητα από το ανθρώπινο στοιχείο που βρίσκεται εκεί. Ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου.
Όπως τα Δωδεκάνησα, όπου δεν υπάρχει πλέον ένας επαρκής τουρκικός πληθυσμός, εξακολουθούν να διατηρούν τη σημασία τους για την Τουρκία και όπως οι ΗΠΑ, παρόλο που δεν έχουν καμία πληθυσμιακή προέκταση προς την Κούβα και τα υπόλοιπα νησιά της Καραϊβικής, ενδιαφέρονται άμεσα γι’ αυτά, έτσι και η Τουρκία είναι υποχρεωμένη από στρατηγική άποψη να ενδιαφέρεται για την Κύπρο πέραν του ανθρώπινου παράγοντα.
Για τα Δωδεκάνησα. Σφάλαμε και τα χάσαμε
Το 1944 οι Γερμανοί, που αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τα Δωδεκάνησα, πρότειναν στην τουρκική κυβέρνηση την κατάληψή τους.
Το γεγονός ότι η τουρκική κυβέρνηση της εποχής, προτιμώντας να λάβει τη σύμφωνη γνώμη της Αγγλίας, τήρησε στο θέμα των νησιών εξαιτίας της αγγλικής άρνησης μία αδιάφορη στάση συνιστά τον σημαντικότερο κρίκο στην αλυσίδα παραλείψεων που στέρησε από την Τουρκία την έξοδό της στο Αιγαίο.
Αργότερα, στις συνομιλίες μεταξύ των Ιταλών και των συμμάχων που διεξήχθησαν στο Παρίσι το 1946, η κυβέρνηση, αποφασίζοντας ότι η χώρα δεν είχε δικαίωμα να λάβει μερίδιο από τη λεία του πολέμου (sic), διότι έμεινε εκτός από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέδραμε ολοφάνερα στην παράδοση των νησιών αυτών στην Ελλάδα.
… Το σημείο με τις μεγαλύτερες πιθανότητες εμπλοκής σε σύρραξη της Τουρκίας είναι τα νησιά του Αιγαίου, που στενεύουν σε σημαντικό βαθμό τον ζωτικό χώρο της (sic), και ο λόγος είναι τα ασυγχώρητα λάθη που έγιναν ως συνέπεια της ανυπαρξίας μίας συνεπούς θαλάσσιας στρατηγικής.
Η κρίση των Ιμίων, που έφερε στο προσκήνιο το θέμα της ελληνικής κυριαρχίας ακόμη και επί των βραχονησίδων που βρίσκονται μπροστά στα παράλιά μας, είναι το πικρό τιμολόγιο των συσσωρευμένων σφαλμάτων που έχουν διαπραχθεί.
Εκμετάλλευση μειονοτήτων
Δημιουργία άξονα Αλβανίας με Βοσνία
Η βάση της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι τα οθωμανικά κατάλοιπα, που είναι οι μουσουλμανικές κοινότητες. Σήμερα φαίνεται με ξεκάθαρο τρόπο το λάθος της πολιτικής εκκένωσης των Βαλκανίων με τη μετανάστευση αυτών των κοινοτήτων (στην Τουρκία), που κατά το παρελθόν θεωρήθηκαν ως άχθος της εξωτερικής πολιτικής. Αυτή τη στιγμή η Τουρκία φαίνεται να διαθέτει σημαντικές δυνατότητες που της παρέχει η ιστορική συσσώρευση εμπειρίας, βασιζόμενη στην οθωμανική κληρονομιά στα Βαλκάνια.
Πρωτίστως, στις δύο χώρες (Βοσνία και Αλβανία), όπου οι μουσουλμάνοι είναι πλειονότητα και θεωρούνται φυσικοί σύμμαχοι της Τουρκίας, εμφανίστηκε η βούληση να μετατραπεί αυτή η κοινή ιστορική συσσώρευση σε μία συμμαχία. Οι τουρκικές και μουσουλμανικές μειονότητες που διαβιούν στη Βουλγαρία, στην Ελλάδα, στη Μακεδονία, στο Σαντζάκ (επαρχία της Σερβίας), στο Κόσοβο και στη Ρουμανία αποτελούν σημαντικά στοιχεία της βαλκανικής πολιτικής της Τουρκίας.
Οι δύο σημαντικοί βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι η ισχυροποίηση της Βοσνίας και της Αλβανίας μέσα σε ένα πλαίσιο σταθερότητας και η δημιουργία ενός διεθνούς νομικού πλαισίου που θα θέσει υπό την προστασία του τις εθνικές μειονότητες της περιοχής. Στο νομικό αυτό πλαίσιο η Τουρκία πρέπει να επιδιώκει συνεχώς την εξασφάλιση εγγυήσεων που θα της παρέχουν το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων. Η απόκτηση από την Τουρκία ενός τέτοιου δικαιώματος στα Βαλκάνια μπορεί να γίνει εφικτή, μόνο αν η χώρα υιοθετήσει μία δραστήρια και δυναμική βαλκανική πολιτική, η οποία θα λαμβάνει υπόψη συνεχώς τους πολιτισμικούς και ιστορικούς παράγοντες.
Στην αντίθετη περίπτωση η Τουρκία όχι μόνο θα χάσει την επιρροή που ασκεί στα Βαλκάνια έναντι της Ελλάδας, η οποία μέσω του Πατριαρχείου του Φαναρίου (sic) που με τη μικρή ρωμαίικη (sic) μειονότητα επιδιώκει να αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα, και της Ρωσίας, η οποία επιχειρεί να ασκήσει επιρροή στους ορθόδοξους Σλάβους στην περιοχή των Βαλκανίων και του Καυκάσου, αλλά θα μείνει και δίχως στήριγμα εν όψει ελληνικών και ρωσικών διεκδικήσεων στα Στενά.
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestosedu.gr / www.ifestos.edu.gr – info@ifestosedu.gr
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
