Π. Ήφαιστος, Η επανεκλογή ως Προέδρου της Τουρκίας του (Νταβουτογλιανών στρατηγικών προσανατολισμών) Ταγίπ Ερντογάν

Ο τίτλος του κειμένου που ακολουθεί («Η επανεκλογή ως Προέδρου της Τουρκίας του (Νταβουτογλιανών στρατηγικών προσανατολισμών) Ταγίπ Ερντογάν») δεν είναι τυχαίος. Οι στρατηγικοί προσανατολισμοί του Ερντογάν είναι οι ίδιοι με αυτούς του Αχμέτ Νταβούτογλου όπως ξεκάθαρα τους προσδιόρισε στο «Το Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας». Το ίδιο ισχύει όσον αφορά το πνευματικό / θρησκευτικό υπόβαθρο του Νταβούτογλου, όπως αναπτύσσεται στο βιβλίο του «Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες, Η επίδραση της ισλαμικής και δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία». Εάν σε κάτι διαφέρει ο Ταγίπ Ερντογάν, αφενός είναι πιο ριζοσπαστικός ισλαμιστής και αφετέρου την τουρκοισλαμική του κοσμοθεωρία την εμπλουτίζει με ισχυρό ηγετικό προφίλ.
Πριν μερικά χρόνια αποτέλεσε πολιτικό και εκδοτικό γεγονός η κυκλοφορία του βιβλίου «Το Στρατηγικό βάθος» του οποίου την κυκλοφορία ενθάρρυναν πολλοί μεταξύ των οποίων ο Σάββας Καλεντερίδης, ο Γιάννης Μάζης, ο αείμνηστος Νεοκλής Σαρρής και ο υποφαινόμενος [μετάφραση Ν. Ραπτόπουλου, επιμέλεια Νεοκλής Σαρρής]. Πρωτίστως όμως ο Νεοκλής Σαρρής ο οποίος αν και άριστος “τουρκολόγος” η γνώση του παραμεριζόταν. Ήθελε όπως ο ίδιος μου έλεγε όταν έκανε την επιμέλεια του βιβλίου, να ακούσουν οι Έλληνες την αλήθεια από τους ίδιους τους Τούρκους. Αμέσως μετά ακολούθησε το κατά την εκτίμησή μου πολύ πιο σημαντικό για την κατανόηση της νέο-Οθωμανικής τροχιάς έργο του Νταβούτογλου « Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες»).
Για τα δύο αυτά βιβλία γράφτηκαν δεκάδες χιλιάδες σχόλια, κριτικές και άρθρα τα οποία εύκολα ανευρίσκονται στο διαδίκτυο. Γιατί αυτή η αναδρομή με αφορμή την επανεκλογή του Ταγίπ Ερντογάν;
Πρώτον, επειδή μπορεί για ποικίλους λόγους ο Νταβούτογλου να αποχώρησε από την πρωθυπουργία αλλά πολλοί εκτιμούν ότι είναι ο πνευματικός και πολιτικός μέντορας του Ερντογάν.
Δεύτερον, επειδή εκτιμάται ότι ως προς αυτά που γράφει ο Νταβούτογλου ο Ερντογάν είναι «πιο Νταβούτογλου από τον Νταβούτογλου».
Στο τέλος παραθέτουμε τόσο αποσπάσματα κειμένων του Νταβούτογλου που δείχνουν τους νέο-Οθωμανικούς προσανατολισμούς και τι θα πρέπει να αναμένει κανείς ως στρατηγικές του Ερντογάν μετά την επανεκλογή του. Υπό την αίρεση βεβαίως, όπως θα εξηγήσουμε, ότι συνεκτιμάται η διαδρομή, τα λάθη και οι διεθνείς και πλανητικές συγκυρίες όπως διαμορφώνονται. Συνοψίζουμε τρεις εκτιμήσεις για τους κεντρικούς άξονες των νέο-Οθωμανικών στρατηγικών.
Πρώτον, οι νέο-Οθωμανοί και πρωτίστως ο Ερντογάν θέλει την Τουρκία να είναι ένα ηγεμονικό ισλαμικό κράτος, ή καλύτερα, ο ηγεμόνας των μουσουλμάνων. Αυτό βέβαια προσέκρουσε στο γεγονός ότι οι Μουσουλμάνοι δογματικά, πολιτικά και κρατικά είναι πολύ πιο διαφοροποιημένοι από ότι εκτίμησαν αρχικά οι νέο-Οθωμανοί. Τα δε μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες που σήμαινε τουρκική ηγεμονία ξέρουμε πλέον ότι αποδείχθηκαν αυταπάτη, εάν όχι μια χονδροειδής λανθασμένη στρατηγική εκτίμηση (περί αυτού έχει γράψει σημαντικά κείμενα ο συνάδελφος Ηλίας Κουσκουβέλης βλ. μεταξύ άλλων στο Συλλογικό έργο, επιμ.: Η. Κουσκουβέλης, Σ. Λίτσας, Το στρατηγικό βάθος και η Τουρκία).
Δεύτερον, για να γίνει η Τουρκία ηγεμονικό μουσουλμανικό κράτος προϋποθέτει αναθεωρητισμό στα Βαλκάνια, στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο και Ανατολικά της Τουρκίας (βλ. και αποσπάσματα στο τέλος όπου ο Νταβούτογλου αν και δεν είναι πλέον πρωθυπουργός τα στρατηγικά δόγματα που αναπτύσσει καταμαρτυρούνται καθημερινά ως η πολιτική που ακολουθεί ο Ταγίπ Ερντογάν). Οι νέο-Οθωμανοί αναμφίβολα θεωρούσαν ότι οι Κούρδοι είναι ένα «αγκάθι» αλλά και πάλι υπερτίμησαν την δυνατότητα να υπάρξει μια ισλαμική ηγεμονία ή και ένα νέο Χαλιφάτο που θα τους ενέτασσε και ενδεχομένως ολοκλήρωνε στα Τουρκικά πεδία. Το γεγονός ότι το μόνο Δυτικό κράτος που θα μπορούσε να αναχαιτίσει την Τουρκία, δηλαδή η Ελλάδα, την κατεύναζε ακατάσχετα, ενεθάρρυνε τον Ερντογάν να είναι πιο προκλητικός, κάτι που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα και που η επανεκλογή του θα θέσει σε μια νέα ενδεχομένως πιο επιθετική βάση. Πολλά εξαρτώνται από την δική μας αποτρεπτική αξιοπιστία, τις αποφάσεις μας στο κυπριακό ζήτημα, την εξέλιξη των σχέσεων Άγκυρας – Ουάσινγκτον και τις περιφερειακές εξελίξεις.
Τρίτον, επειδή ρητά οι νέο-Οθωμανοί επιζητούν να εξελιχθούν σε μια περιφερειακή δύναμη που θα τους καθιστούσε μια από τις μεγάλες πλανητικές δυνάμεις, με υπερβολική αυτοπεποίθηση η ισλαμική εξουσία εξαρχής επιζητούσε όχι μόνο ισοτιμία αλλά και ισοδυναμία με τις υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις. Βέβαια μια ακόμη λανθασμένη στρατηγική εκτίμηση είναι  ότι οι νέο-Οθωμανοί υποτίμησαν το πόσο ραγδαίες και ανελέητες είναι οι στρατηγικές αναμετρήσεις των ηγεμονικών δυνάμεων στο Μεταψυχροπολεμικό διεθνές σύστημα και το γεγονός ότι μια ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη δεν έχει την πολυτέλεια να κάνει λάθη ή και γκάφες όπως τα «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες». Αυτή η πτυχή είναι ίσως και η σημαντικότερη της νέας φάσης που συμβολίζει η επανεκλογή του Ερντογάν.
Θα μπορούσαμε επίσης να διατυπώσουμε την εκτίμηση, επειδή ισχύει μέχρι και σήμερα και σίγουρα θα το βρούμε μπροστά μας στο μέλλον, πως πλέον το μόνο πεδίο στο οποίο η Τουρκία θα μπορούσε να «ξεσπάσει» και να «εκτονωθεί» είναι Ανατολικά προς την κατεύθυνση της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, οι απανωτές αποτυχίες, η διένεξη με τους Γκιουλενιστές, τα πολύ τολμηρά ανοίγματα προς την Ρωσία που εξόργισαν τις ΗΠΑ και η αποτελμάτωση των συγκρούσεων στα Ανατολικά σύνορα, όπου επιπλέον εκεί θα πρέπει να σχοινοβατεί με πολλά άλλα κράτη συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, Ρωσία και Ισραήλ, λογικά θα εξωθήσει τον Τούρκο ηγέτη να εκμεταλλευτεί τα μεγάλα προβλήματα της Ελλάδας. Εντοπίζω 4 κύρια προβλήματα που καθιστούν την Ελλάδα ευάλωτη απέναντι στην Τουρκία:
  Πρώτον, τα οικονομικά προβλήματα τα οποία με την νέα συμφωνία στις 21 Ιουνίου 2018 κάθε σοβαρός οικονομολόγος (ή και ένα νήπιο που μόλις άρχισε να διαβάζει διέτρεξε ένα βιβλίο οικονομικής θεωρίας) θα συμφωνήσει ότι η Ελλάδα τέθηκε πιθανότατα για δεκαετίες υπό καταστολή.
Δεύτερον, αυτά που ακούστηκαν μετά την συμφωνία με την FYROM έκαναν ολοφάνερο ότι οι παθογένειες του νομικισμού και των ουτοπικών εσχατολογιών είναι ακόμη κυρίαρχες. Δεν θα επανέλθουμε γιατί ήδη γράψαμε γι’ αυτό (βλ. στο τέλος συνδέσμους). Μόνο και μόνο το γεγονός πως διακηρύχθηκε πως η αναγνώριση του Σκοπιανού αλυτρωτισμού θα φέρει συνεργασία αν όχι ανθόσπαρτα Βαλκάνια καταμαρτυρεί ότι τα ιδεολογήματα και τα θεωρήματα της δεκαετίας του 1990 είναι ζωντανά και κυρίαρχα. Όπως ήδη υπαινιχθήκαμε, αγνοείται η παραβλέπεται, ακόμη και από οξυδερκείς ανθρώπους, τόσο ο ανελέητα συγκρουσιακός χαρακτήρας των κρατοκεντρικών λογικών όσο και η αστάθεια που αναπόδραστα φέρνουν στις περιφέρειες οι διενέξεις των ηγεμονικών δυνάμεων του πολυπολικού διεθνούς συστήματος του 21 αιώνα. Το μη αναθεωρητικό και αμυνόμενο κράτος, επιπλέον, επικαλείται τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου μόνο για να διασφαλίσει την Επικράτειά του και όχι για να δικαιολογήσει ασυγχώρητους κατευνασμούς με επίκληση διατάξεων οι οποίες καλώς ή κακώς θεωρούνται από πολλούς αμφιλεγόμενες και αμφίπλευρες. Το διεθνές δίκαιο, ενώ είναι η μέγιστη κατάκτηση του πολιτισμού ιδιαίτερα για τα κράτη που αμύνονται, καθημερινά καταμαρτυρείται ότι η εφαρμογή του ποτέ δεν είναι γραμμική. Πολλές πολιτικές όψεις του διεθνούς δικαίου το καθιστούν συχνά αμφισβητούμενο από πολλούς και όχι μόνο τον επιτιθέμενο (χαρακτηριστικές περιπτώσεις που μας αφορούν είναι αναμφίβολα το Αιγαίο και η Κυπριακή Δημοκρατία).
Τρίτον, τους τελευταίους μήνες καταδείχθηκε ότι η αποτροπή της Τουρκικής απειλής πάσχει. Όπως γράψαμε πρόσφατα βρίσκεται σε μια επικίνδυνη ενδιάμεση κατάσταση και η υιοθέτηση προσεγγίσεων που θα καταστήσει την Ελληνική αποτρεπτική στρατηγική αξιόπιστη γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.
Τέταρτον και κυριότερο, είναι ολοφάνερο ότι όσοι κατέχουν θέσεις ευθύνης δεν γνωρίζουν την διπλωματία και την στρατηγική των ηγεμονικών δυνάμεων. Το καταμαρτυρούν πολλά γεγονότα. Χαρακτηριστικά, η Βαλκανική μας πολιτική ευκολόπιστα υιοθέτησε παραινέσεις των ΗΠΑ και της Γερμανίας χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι αυτό δεν θα την κάνει προνομιακό συνεταίρο παρά μόνο θα την καταστήσει υποχείριο των στρατηγικών παιγνίων που γίνονται ολοένα και πιο άγρια όσο προχωρούμε στον 21ο αιώνα. Ένα λιγότερο ισχυρό κράτος για να κάνει στρατηγικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ απαιτείται να είναι στρατηγικά αξιόπιστο. [Βλ. «Πελατειακές σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο… http://wp.me/p3OlPy-wB ] Μεταξύ άλλων, σημαίνει αξιόπιστη αποτρεπτική στρατηγική απέναντι στην Τουρκία, σοβαρότητα στο κυπριακό ζήτημα για να μην καταστεί  η Κύπρος στρατηγικός όμηρος της Άγκυρας με το να την αναβαθμίσει γεωπολιτικά και απόρριψη χωρίς δεύτερη σκέψη κάθε ιδέας έμμεσης ή άμεσης αναγνώρισης αλυτρωτικών ιστορικών ανεκδότων όπως αυτά των Σκοπίων. Λέμε με νόημα, ότι ως προς αυτά μια διακρατική διαπραγμάτευση δεν είναι «πάρε δώσε».  Ένα αξιόπιστο κράτος σεβαστό από τις μεγάλες δυνάμεις και συνεταίρος τους προγραμματικά απορρίπτει κάθε αναθεωρητική αξίωση και ποτέ δεν εισέρχεται σε παζάρια που τελικά οδηγούν στην νομιμοποίηση του αλυτρωτισμού από το ίδιο. Παζάρια για εκπτώσεις γίνονται στις λαϊκές αγορές και όχι στα θέματα απειλών, αναθεωρητισμού και ασφάλειας της Επικράτειας. Σίγουρα, η χάραξη εθνικής στρατηγικής ενός κράτους δεν μπορεί να εξαρτάται από ένα ή δύο μοναχικού καβαλάρηδες όσο οξυδερκείς και αν είναι, ιδιαίτερα όταν και αυτοί, ενδεχομένως υποχρεωτικά, διολισθαίνουν και βυθίζονται στον νομικισμό, στις εσχατολογίες και στις κάθε άλλης φύσης ατεκμηρίωτες και αλματώδεις δικαιολογήσεις.
Επανερχόμενοι στον Αχμέτ Νταβούτογλου και επαναλαμβάνοντας ότι εντός του ίδιου Νταβουτογλιανού στρατηγικού προσανατολισμού εκτιμάται ότι ο Ερντογάν είναι πολύ πιο σκληρός από τον πρώην πρωθυπουργό του, θα λέγαμε ότι οι απόψεις του επανεκλεγέντος Προέδρου θα πρέπει να επανεκτιμηθούν υπό το πρίσμα των προαναφερθέντων προβλημάτων της Τουρκίας όπως διαμορφώθηκαν τα τελευταία χρόνια και όπως εξελίσσονται.
Βέβαια, η εμπειρία πολλών από εμάς είναι πολύ κακή. Όταν κυκλοφόρησαν τα βιβλία του Νταβούτογλου είναι γνωστό ότι «γνωστά ιδρύματα», το εθνομηδενιστικό κίνημα και οι κατ’ επάγγελμα κατευναστές πάσχισαν με έμμεσο και μερικές φορές με άμεσο τρόπο να ωραιοποιήσουν ή και να υποβαθμίσουν τις νέο-Οθωμανικές αναθεωρητικές αξιώσεις. Υπάρχουν άπειρες μαρτυρίες μεταξύ των οποίων σίγουρα η περίπτωση του ανελεύθερου, αντιδημοκρατικού και γιατί όχι φασιστικού σχεδίου Αναν που τόσοι πολλοί υποστήριξαν. Το πώς και πόσο διαιωνίζονται οι παθογένειες καταμαρτυρείται και από τα απίστευτα λόγια που πρόσφατα ακούσαμε στο Ελληνικό κοινοβούλιο υπέρ του ανελεύθερου και αντιδημοκρατικού σχεδίου Αναν. Αυτά λένε φορείς πολιτικών τίτλων αντί να υποστηρίξουν την εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου για την Επικράτειά μας στο Αιγαίο και την αποκατάσταση της διεθνούς νομιμότητας στην Κυπριακή Δημοκρατία. Προσθέτουμε ότι κανείς δεν αντίκρουσε τις απίστευτες δικαιολογήσεις του ανελεύθερου και αντιδημοκρατικού σχεδίου που θα καταργούσε την Κυπριακή Δημοκρατία, θα καθιστούσε την Μεγαλόνησο όμηρο της Τουρκίας και θα οδηγούσε σε αστάθεια και ενδεχομένως γενικευμένο πόλεμο.
Πριν παρατεθούν κάποια αποσπάσματα από τα κείμενα του Νταβούτογλου που περιγράφουν τους νέο-Οθωμανικούς προσανατολισμούς λέω μόνο ότι όταν κυκλοφόρησε το «Στρατηγικό βάθος» εκ μέρους των τότε πρωτοβάθμιων διεθνολόγων απέστειλα στον Αχμέτ Νταβούτογλου, υπουργό εξωτερικών, επιστολή με την οποία του ζητούσαμε να έλθει ιδιωτικά στην Θεσσαλονίκη στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας για να συζητήσει μαζί μας το «Στρατηγικό βάθος» το οποίο με κάθε κριτήριο ήταν εντυπωσιακό. Σημειώνεται ότι η Ελληνική μετάφραση που επέβλεψε ο αείμνηστος Νεοκλής Σαρρής ήταν η πρώτη σε άλλη γλώσσα. Οι συζητήσεις στην Ελλάδα οδήγησαν σε μεταφράσεις σε πολλές άλλες γλώσσες και  έγιναν αντικείμενο μεγάλων συζητήσεων από την Μόσχα μέχρι την Ισπανία και την Ιερουσαλήμ. Πολλοί εκτιμούν ότι οι θέσεις που διάβασαν οι Εβραίοι έθεσαν σε νέα βάση τις σχέσεις με την Άγκυρα. (Για το ζήτημα της επιστολής προς τον τότε Τούρκο Υπουργό εξωτερικών του Ερντογάν θα επανέλθουμε δημοσιεύοντάς την και σχολιάζοντάς την).
Ακολουθούν σύνδεσμοι σε μερικές συναφείς αναλύσεις και μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τα βιβλία του Νταβούτογλου που δείχνουν τους νέο-Οθωμανικούς προσανατολισμούς οι καθημερινά καταμαρτυρούνται στα λόγια και τις αποφάσεις του Ταγίπ Ερντογάν.
Μερικές συναφείς αναλύσεις

• Ελληνική αποτρεπτική στρατηγική: Μια ιδιόμορφη εύθραυστη και επικίνδυνα έωλη «ενδιάμεση κατάσταση» https://wp.me/p3OlPy-1Va – https://wp.me/p3OqMa-1tx
• Η αποτυχία της Ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής και “το γκριζάρισμα των νεοελλήνων” https://wp.me/p3OqMa-1t4
• “Μακεδονικές Συμπληγάδες” και Μεταψυχροπολεμική διεθνής πολιτική https://wp.me/p3OlPy-1Xc
• Η Συμφωνία (με την FYROM) διευρύνει την αστάθεια στα Βαλκάνια (ηχητικό) https://wp.me/p3OlPy-1X4
• Το «Μακεδονικό» αναδεικνύει την ελλειμματική γνώση της διεθνούς πολιτικής και τον νομικισμό ως βαρύτατη πολιτική ασθένεια. https://wp.me/p3OqMa-1tW – Π. Ήφαιστος, Ρεσιτάλ εκλογικεύσεων και το  “Μακεδονικό άλμα στο κενό” https://wp.me/p3OlPy-1Xj
• ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ https://wp.me/p3OqMa-1tB
• «Τουρκία-Ελλάδα: Η λογική των ακροβασιών του Ερντογάν και η Κλίνη του Προκρούστη των Στρατηγικών παιγνίων. Βραχυχρόνιοι, μεσοπρόθεσμοι και μακροχρόνιοι στρατηγικοί σχεδιασμοί και μεταβλητές μεγάλης κύμανσης». http://wp.me/p3OlPy-1AE.
• «Τουρκική απειλή: Αποτρεπτική στρατηγική και η σχέση απειλών χαμηλής έντασης – μεγάλης πολεμικής σύρραξης» http://wp.me/p3OlPy-1rT.
• Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος https://wp.me/p3OlPy-1Pv
• ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ: ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ – ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ https://wp.me/p3OlPy-1rT [Πηγή. Δημοσιεύτηκε αρχικά στο On Alert http://www.onalert.gr/stories/panagiwths-hfaistos-tourkia-anamenei-diapra3oume-moiraio-la8os/54404με τίτλο Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυση ]
• «Διαχείριση κρίσεων χαμηλής έντασης, η κλιμάκωση και η αποτρεπτική στρατηγική» https://slpress.gr/idees/i-tourkia-kerdizei-ton-polemo-choris-machi/.
• «Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική: Η Τουρκική απειλή, «μικρές κρίσεις»-σωρευτικά αποτελέσματα, αποτρεπτική αξιοπιστία» https://wp.me/p3OlPy-1OV.
• Στρατηγική κουλτούρα αποτροπής https://wp.me/p3OlPy-1Na
• Μακεδονικό και τα στραβοπατήματα του “αγαθού Βαλκανικού γίγαντα”. Εθνική στρατηγική, Μακεδονικό, στρατηγικές εξελίξεις, Γερμανικό / Μακεδονικό και οι αφετηρίες των εθνομηδενιστών της συμφοράς. https://wp.me/p3OqMa-1re
• Μεταψυχροπολεμική Ελληνική διπλωματία, τα Σκόπια και τα αίτια του ελλείμματος εθνικής στρατηγικής https://wp.me/p3OlPy-1Kj
• ο ηγεμονικός ανταγωνισμός τον 21 αιώνα και η αστάθεια στις περιφέρειες https://wp.me/p3OlPy-1K6
• Ένοπλες δυνάμεις και εθνομηδενισμός (οι Ένοπλες Δυνάμεις ως θεσμός συλλογικής ελευθερίας) –https://www.facebook.com/p.ifestos/posts/1616478661781010
  https://wp.me/p3OlPy-1Ud

Αχμέτ Νταβούτογλου, Στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας (Εκδόσεις Ποιότητα 2010)
Αποσπάσματα από το Στρατηγικό βάθος
Αιγαίο
Ο ζωτικός χώρος και το Αιγαίο. Το Αιγαίο αποτελεί το σημαντικότερο θαλάσσιο κομβικό σημείο της ευρασιατικής παγκόσμιας ηπείρου στην κατεύθυνση Βορρά-Νότου.
268 (…) Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας περιοχής της Τουρκίας. Η βασική πηγή προβλήματος στο Αιγαίο είναι η αγεφύρωτη αντίφαση μεταξύ της γεωλογικής και γεωπολιτικής πραγματικότητας και του ισχύοντος καθεστώτος. Το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου είναι φυσική προέκταση της γεωλογικής δομής της χερσονήσου της Μικράς Ασίας και το ότι ο πολιτικός διαχωρισμός που έχει προκύψει, σε αντίθεση με τις γεωπολιτικές αναγκαιότητες, με τις διεθνείς συνθήκες έχει επικυρωθεί υπέρ της Ελλάδας παρέχουν το κατάλληλο έδαφος, για να αναφύονται διάφορα ζητήματα, όπως η υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος, η ζώνη FIR, τα πεδία διοίκησης και ελέγχου και ο εξοπλισμός των νησιών. Η εγγύτητα ενός σημαντικού μέρους των ελληνικών νησιών στη μικρασιατική ακτή σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρησιακή βάση εναντίον της Μικράς Ασίας, και η περικύκλωση των υδάτινων διαδρόμων, που εξασφαλίζουν το πέρασμα από την Προποντίδα στη Μεσόγειο, από αυτά τα νησιά, αξιολογούνται από την Τουρκία ως ένα πολύ σοβαρό κενό ασφάλειας.
…Στην περίπτωση που ισχύσει η εφαρμογή των 12 ν.μ., η Τουρκία στην πράξη δεν θα έχει πρόσβαση στο Αιγαίο χωρίς την άδεια της Ελλάδας. Σε αυτή την περίπτωση, ενώ το ποσοστό της ανοικτής θάλασσας θα υποχωρήσει στο 26% του Αιγαίου, η κυριαρχία της Ελλάδας θα ανέλθει στο 63,9%, το Αιγαίο θα γίνει μία κλειστή θάλασσα της Ελλάδας και το ποσοστό της Τουρκίας θα κυμαίνεται γύρω στο 10%.
 Ο ρόλος της οικονομίας
269 Στην περίπτωση που η ελληνική θέση αποκτήσει ισχύ, η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μία στρατηγική πολιορκία, αλλά θα επηρεαστεί απευθείας και στις οικονομικές της δραστηριότητες.
…Οι εντάσεις που υφίστανται στις σχέσεις με την Ελλάδα πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου στο πλαίσιο μιας γενικής θαλάσσιας στρατηγικής στο Αιγαίο, δεδομένου ότι η χώρα αυτή, θεωρώντας ως μη ικανοποιητικό το ισχύον καθεστώς που περιορίζει τον ζωτικό χώρο της Τουρκίας, ακολουθεί μία επεκτατική πολιτική. Και το σημαντικότερο μέσο, για να επιτευχθεί αυτό, είναι η απόκτηση από μέρους της Τουρκίας ενός ισχυρού εμπορικού στόλου που θα της επιτρέπει να χρησιμοποιεί με πιο δραστήριο τρόπο τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο. Η υπεροχή της Ελλάδας σε αυτό το θέμα πηγάζει όχι μόνο από το εύρος της περιοχής που κατέχει στο Αιγαίο αλλά και από την ικανότητα που διαθέτει στις θαλάσσιες μεταφορές.
…Η προσέγγιση του ζητήματος δεν πρέπει να γίνεται ωσάν να πρόκειται για μία οποιαδήποτε τυχαία βραχονησίδα. Η Τουρκία, εξαιτίας των προηγούμενων σοβαρών διπλωματικών παραλείψεων, έχει ήδη φτάσει στο ύστατο σημείο υποχωρήσεων στο Αιγαίο.
Μετά από αυτό, κάθε συμβιβασμός που θα γίνει μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες που ενδέχεται να φθάσουν ακόμη και ως την εξαφάνιση του ζωτικού χώρου της Τουρκίας στο Αιγαίο και κατ’ επέκταση του χώρου που κινείται στον άξονα Μεσόγειος-Εύξεινος Πόντος.
 Για την Κύπρο
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης δεν θα μέναμε ποτέ αδιάφοροι
298 Στο πλαίσιο αυτό το Κυπριακό δεν είναι ούτε ένα συνηθισμένο τουρκοελληνικό εθνοτικό ζήτημα ούτε απλώς μια χρονίζουσα τουρκοελληνική ένταση. Η Τουρκία, που κατέχει μία θέση που επηρεάζεται άμεσα από όλες αυτές τις ισορροπίες, είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει την επί του Κυπριακού πολιτική της έξω από το περιορισμένο πλαίσιο των τουρκοελληνικών σχέσεων. Το Κυπριακό μετατρέπεται με μία συνεχώς και αυξανόμενη ταχύτητα σε ένα ζήτημα Ευρασίας και Μέσης Ανατολής-Βαλκανίων (Δυτικής Ασίας-Ανατολικής Ευρώπης). Η πολιτική επί του Κυπριακού πρέπει να τεθεί σε ένα νέο στρατηγικό πλαίσιο, σύμφωνο προς το ήδη διαμορφωμένο νέο (διεθνές) στρατηγικό πλαίσιο.
Η σημασία του Κυπριακού από την οπτική της Τουρκίας μπορεί να μελετηθεί κατά βάση σε δύο κύριους άξονες.
Ο πρώτος προκύπτει από την ιστορική ευθύνη της Τουρκίας για την εμπέδωση της ασφάλειας της μουσουλμανικής τουρκικής κοινότητας της νήσου και είναι ένας άξονας που έχει κοινωνικό χαρακτήρα. Με τη μείωση των εδαφών του Οθωμανικού κράτους, πάντα μία από τις βασικές παραμέτρους της οθωμανοτουρκικής εξωτερικής πολιτικής υπήρξε η ασφάλεια και η συνέχεια των μουσουλμανικών στοιχείων που παρέμειναν στα εγκαταλειφθέντα εδάφη.
Το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός κύματος που θα ξεκινήσει από μία περιοχή λόγω ανικανότητας ή αδυναμίας της Τουρκίας και θα επεκταθεί σε άλλες καθιστά αναγκαία μια κατάσταση γενικότερης επιφυλακής και επαγρύπνησης.
Μια ενδεχόμενη αδυναμία, που θα μπορούσε να ανακύψει αναφορικά προς την ασφάλεια και την προστασία της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου, εμπεριέχει τον κίνδυνο να εξαπλωθεί κατά κύματα στη Δυτική Θράκη και στη Βουλγαρία – και ακόμη και στο Αζερμπαϊτζάν και στη Βοσνία.
 Ο ζωτικός χώρος
279 Γι’ αυτόν τον λόγο η προστασία της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο από την άποψη της εν λόγω κοινότητας αλλά και από την άποψη του μέλλοντος των λοιπών κοινοτήτων, οι οποίες συνιστούν οθωμανικά κατάλοιπα.
Ο δεύτερος σημαντικός άξονας του Κυπριακού ζητήματος είναι η σημασία της γεωγραφικής θέσης του νησιού από γεωστρατηγική άποψη. Ο άξονας αυτός καθαυτός είναι ζωτικής σημασίας ανεξάρτητα από το ανθρώπινο στοιχείο που βρίσκεται εκεί. Ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ένα κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη σε ένα τέτοιο νησί που βρίσκεται στην καρδιά του ζωτικού της χώρου.
Οπως τα Δωδεκάνησα, όπου δεν υπάρχει πλέον ένας επαρκής τουρκικός πληθυσμός, εξακολουθούν να διατηρούν τη σημασία τους για την Τουρκία και όπως οι ΗΠΑ, παρόλο που δεν έχουν καμία πληθυσμιακή προέκταση προς την Κούβα και τα υπόλοιπα νησιά της Καραϊβικής, ενδιαφέρονται άμεσα γι’ αυτά, έτσι και η Τουρκία είναι υποχρεωμένη από στρατηγική άποψη να ενδιαφέρεται για την Κύπρο πέραν του ανθρώπινου παράγοντα.
 Για τα Δωδεκάνησα
Σφάλαμε και τα χάσαμε
243 Το 1944 οι Γερμανοί, που αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τα Δωδεκάνησα, πρότειναν στην τουρκική κυβέρνηση την κατάληψή τους.
Το γεγονός ότι η τουρκική κυβέρνηση της εποχής, προτιμώντας να λάβει τη σύμφωνη γνώμη της Αγγλίας, τήρησε στο θέμα των νησιών εξαιτίας της αγγλικής άρνησης μία αδιάφορη στάση συνιστά τον σημαντικότερο κρίκο στην αλυσίδα παραλείψεων που στέρησε από την Τουρκία την έξοδό της στο Αιγαίο.
Αργότερα, στις συνομιλίες μεταξύ των Ιταλών και των συμμάχων που διεξήχθησαν στο Παρίσι το 1946, η κυβέρνηση, αποφασίζοντας ότι η χώρα δεν είχε δικαίωμα να λάβει μερίδιο από τη λεία του πολέμου (sic), διότι έμεινε εκτός από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέδραμε ολοφάνερα στην παράδοση των νησιών αυτών στην Ελλάδα.
… Το σημείο με τις μεγαλύτερες πιθανότητες εμπλοκής σε σύρραξη της Τουρκίας είναι τα νησιά του Αιγαίου, που στενεύουν σε σημαντικό βαθμό τον ζωτικό χώρο της (sic), και ο λόγος είναι τα ασυγχώρητα λάθη που έγιναν ως συνέπεια της ανυπαρξίας μίας συνεπούς θαλάσσιας στρατηγικής.
Η κρίση των Ιμίων, που έφερε στο προσκήνιο το θέμα της ελληνικής κυριαρχίας ακόμη και επί των βραχονησίδων που βρίσκονται μπροστά στα παράλιά μας, είναι το πικρό τιμολόγιο των συσσωρευμένων σφαλμάτων που έχουν διαπραχθεί.
Εκμετάλλευση μειονοτήτων
Δημιουργία άξονα Αλβανίας με Βοσνία
200 Η βάση της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι τα οθωμανικά κατάλοιπα, που είναι οι μουσουλμανικές κοινότητες. Σήμερα φαίνεται με ξεκάθαρο τρόπο το λάθος της πολιτικής εκκένωσης των Βαλκανίων με τη μετανάστευση αυτών των κοινοτήτων (στην Τουρκία), που κατά το παρελθόν θεωρήθηκαν ως άχθος της εξωτερικής πολιτικής. Αυτή τη στιγμή η Τουρκία φαίνεται να διαθέτει σημαντικές δυνατότητες που της παρέχει η ιστορική συσσώρευση εμπειρίας, βασιζόμενη στην οθωμανική κληρονομιά στα Βαλκάνια. Πρωτίστως, στις δύο χώρες (Βοσνία και Αλβανία), όπου οι μουσουλμάνοι είναι πλειονότητα και θεωρούνται φυσικοί σύμμαχοι της Τουρκίας, εμφανίστηκε η βούληση να μετατραπεί αυτή η κοινή ιστορική συσσώρευση σε μία συμμαχία. Οι τουρκικές και μουσουλμανικές μειονότητες που διαβιούν στη Βουλγαρία, στην Ελλάδα, στη Μακεδονία, στο Σαντζάκ (επαρχία της Σερβίας), στο Κόσοβο και στη Ρουμανία αποτελούν σημαντικά στοιχεία της βαλκανικής πολιτικής της Τουρκίας. Οι δύο σημαντικοί βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι η ισχυροποίηση της Βοσνίας και της Αλβανίας μέσα σε ένα πλαίσιο σταθερότητας και η δημιουργία ενός διεθνούς νομικού πλαισίου που θα θέσει υπό την προστασία του τις εθνικές μειονότητες της περιοχής. Στο νομικό αυτό πλαίσιο η Τουρκία πρέπει να επιδιώκει συνεχώς την εξασφάλιση εγγυήσεων που θα της παρέχουν το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων. Η απόκτηση από την Τουρκία ενός τέτοιου δικαιώματος στα Βαλκάνια μπορεί να γίνει εφικτή, μόνο αν η χώρα υιοθετήσει μία δραστήρια και δυναμική βαλκανική πολιτική, η οποία θα λαμβάνει υπόψη συνεχώς τους πολιτισμικούς και ιστορικούς παράγοντες. Στην αντίθετη περίπτωση η Τουρκία όχι μόνο θα χάσει την επιρροή που ασκεί στα Βαλκάνια έναντι της Ελλάδας, η οποία μέσω του Πατριαρχείου του Φαναρίου (sic) που με τη μικρή ρωμαίικη (sic) μειονότητα επιδιώκει να αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα, και της Ρωσίας, η οποία επιχειρεί να ασκήσει επιρροή στους ορθόδοξους Σλάβους στην περιοχή των Βαλκανίων και του Καυκάσου, αλλά θα μείνει και δίχως στήριγμα εν όψει ελληνικών και ρωσικών διεκδικήσεων στα Στενά.
σ. 104
(Θράκη) Η Τουρκία οφείλει να επανεκτιμήσει πλέον τη βαλκανική της πολιτική έχοντας αποτινάξει την ψυχολογία της υπεράσπισης της Κωνσταντινούπολης και της Ανατολικής Θράκης, η οποία έχει καλ­λιεργηθεί από τις οδυνηρές αναμνήσεις των καταστροφών που προ­κλήθηκαν κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και ενισχύθηκαν από τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέ­μου. Υπό τις νέες περιφερειακές συνθήκες η υπεράσπιση της Ανα­τολικής Θράκης και της Κωνσταντινούπολης δεν εξαρτάται από την τοποθέτηση συμβατικών μονάδων στην Ανατολική Θράκη αλλά από την ενεργή χρήση σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο των πε­δίων επιρροής που θα δημιουργηθούν πέρα από τις συνοριακές γραμ­μές. Σήμερα διαμορφώνεται μία περιφερειακής εμβέλειας δυναμική συγκρότηση ισορροπίας δυνάμεων στα Βαλκάνια και ως φυσικό επακόλουθο αυτού του γεγονότος οι χώρες οι οποίες θα δείξουν επι­δεξιότητα στον ευέλικτο και δυναμικό χειρισμό των εναλλακτικών σχεδίων θα αυξήσουν την επιρροή τους, ενώ οι στατικές και αδρανείς χώρες χάνοντας τις καθοριστικές ιδιότητές τους στην άσκηση επιρ­ροής στην περιοχή ολοένα και περισσότερο θα απομονώνονται.
200-1 «Οι δύο σημαντικοί βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι η ισχυροποίηση της Βοσνίας και της Αλβανίας μέσα σε ένα πλαίσιο σταθερότητας και η δημιουργία ενός διεθνούς νομικού πλαισίου που θα θέσει υπό την προστασία του τις εθνικές μειονότητες της περιοχής. Στο νομικό αυτό πλαίσιο η Τουρκία πρέπει να επιδιώκει συνεχώς την εξασφάλιση εγγυήσεων που θα της παρέχουν το δικαίωμα παρέμβασης στα ζητήματα που αφορούν τις μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων. Η νομιμότητα της επέμβασης της Κύπρου, που αποτελεί ένα εντυπωσιακό παράδειγμα στη σύγχρονη εποχή, κατέστη δυνατή εντός ενός τέτοιου είδους νομικού πλαισίου.»
Η απόκτηση από την Τουρκία ενός τέτοιου δικαιώματος στα Βαλ­κάνια μπορεί να γίνει εφικτή, μόνο αν η χώρα υιοθετήσει μία δραστή­ρια και δυναμική βαλκανική πολιτική, η οποία θα λαμβάνει υπόψη συνεχώς τους πολιτισμικούς και ιστορικούς παράγοντες. Στην αντί­θετη περίπτωση η Τουρκία όχι μόνο θα χάσει την επιρροή που ασκεί στα Βαλκάνια έναντι της Ελλάδας, η οποία μέσω του Πατριαρχείου του Φαναρίου* που με τη μικρή ρωμαίικη μειονότητα επιδιώκει να αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα, και της Ρωσίας, η οποία επιχει­ρεί να ασκήσει επιρροή στους ορθόδοξους Σλάβους στην περιοχή των Βαλκανίων και του Καυκάσου, αλλά θα μείνει και δίχως στή­ριγμα ενόψει των ελληνικών και ρωσικών διεκδικήσεων στα Στενά. Με τον εξοπλισμό των νησιών του Αιγαίου αποδείχτηκε σε τι βαθμό υπήρξαν λειτουργικές οι εγγυήσεις τις οποίες παρείχε η συνθήκη της Λοζάνης ενόψει των πιέσεων που ασκούν οι καταστάσεις της ρεαλι­στικής πολιτικής (Realpolitik).
Για να μην αντιμετωπίσει μία νέα βαλκανική καταστροφή, όπως εκείνη που εκτυλίχτηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, η Τουρκία, αφε­νός, είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει μία δυναμική πολιτική στα θέματα που αφορούν το μέλλον των μουσουλμανικών κοινοτήτων οι οποίες αποτελούν τα οθωμανικά κατάλοιπα και, αφετέρου, να με­ριμνήσει, ώστε αξιοποιώντας με κατάλληλο τρόπο τις ενδοπεριφε­ρειακές ισορροπίες και τους εξωπεριφερειακούς παράγοντες να μην αναγκαστεί να αντιμετωπίσει μόνη ένα ενδεχόμενο Βαλκανικό συ­νασπισμό.
106 Οι πολιτικοί που ασχολούνται με την άσκηση της εξωτερικής πο­λιτικής είναι αναγκασμένοι, ξεπερνώντας αυτή τη ψυχολογική ηττο­πάθεια, να ακολουθήσουν και στον Καύκασο μία δραστήρια πολιτική που θα βασίζεται σε δυναμικά ενδιάμεσα σχέδια. Οι Ρώσοι, για τους οποίους κάποιοι πίστευαν ότι θα κατέβουν ως το οροπέδιο του Ικονί­ου, αντιμετώπισαν μεγάλη δυσκολία να κρατηθούν ακόμη και στην Τσετσενία. Ωστόσο, δεν πρέπει να σκεφτεί κανείς ότι αυτή η κατά­σταση μπορεί να συνεχιστεί στο διηνεκές. Στην περίπτωση που θα αγνοηθούν τα κέρδη τα οποία θα εξασφαλιστούν από την άσκηση δι­ορατικών πολιτικών κατά τη διάρκεια ευνοϊκών συγκυριών, στο μέλ­λον θα είναι ακόμη μεγαλύτερες οι δαπάνες για την υπεράσπιση της Ανατολικής Μικράς Ασίας. Αν γίνει μία σύγκριση με τα Βαλκάνια, η άμυνα της Ανατολικής Θράκης και της Κωνσταντινούπολης ξεκινάει από την Αδριατική και τη Βοσνία, ενώ αυτή της Ανατολικής Μικράς Ασίας και της Ερζερούμης από τον Βόρειο Καύκασο και το Γκρόζνι.
«Η βάση της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στα Βαλκάνια είναι τα οθωμανικά κατάλοιπα, που είναι οι μουσουλμανικές κοινότητες.»
202 Με άλλα λόγια, η ασφάλεια των Βαλκανίων ολοένα και περισσό­τερο ταυτίζεται με τις παραμέτρους ασφάλειας που εκτείνονται στην κατεύθυνση των δυτικών συνόρων της Τουρκίας. Η ζώνη ασφάλειας που δημιουργήθηκε στην Ανατολική Θράκη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου πρέπει να επιδιωχθεί να επεκταθεί δυτικότερα με πολυμερείς και διμερείς συμφωνίες ασφάλειας που θα συναφθούν σε βαλκανικό επίπεδο. Από αυτή την άποψη κρίνεται αναπόφευκτη η δημιουργία «ομπρελών ασφάλειας» στην περιφέρεια ή εκτός της περιφέρειας, που θα έχουν στόχο την εξισορρόπηση του ρωσικού παράγοντα στην περιοχή και κυρίως την προετοιμασία ενός σχεδίου πλαισίου το οποίο θα εγγυάται την εσωτερική ασφάλεια και την εδα­φική ακεραιότητα της Αλβανίας, της Βοσνίας και της ΠΓΔΜ.*
278-9  Η σημασία του Κυπριακού από την οπτική της Τουρκίας μπορεί να μελετηθεί κατά βάση σε δύο κύριους άξονες.
Ο πρώτος προκύπτει από την ιστορική ευθύνη της Τουρκίας για την εμπέδωση της ασφάλειας της μουσουλμανικής τουρκικής κοινό­τητας της νήσου και είναι ένας άξονας που έχει κοινωνικό χαρακτή­ρα. Με τη μείωση των εδαφών του Οθωμανικού κράτους, πάντα μία από τις βασικές παραμέτρους της οθωμανοτουρκικής εξωτερικής πολιτικής υπήρξε η ασφάλεια και η συνέχεια των μουσουλμανικών στοιχείων που παρέμειναν στα εγκαταλειφθέντα εδάφη. Το ενδεχό­μενο δημιουργίας ενός κύματος που θα ξεκινήσει από μία περιοχή λόγω ανικανότητας ή αδυναμίας της Τουρκίας και θα επεκταθεί σε άλλες καθιστά αναγκαία μία κατάσταση γενικότερης επιφυλακής και επαγρύπνησης. Μία ενδεχόμενη αδυναμία, που θα μπορούσε να ανα­κύψει αναφορικά προς την ασφάλεια και την προστασία της τουρκι­κής κοινότητας της Κύπρου, εμπεριέχει τον κίνδυνο να εξαπλωθεί κατά κύματα στη Δυτική Θράκη και στη Βουλγαρία –και ακόμη και στο Αζερμπαϊτζάν και στη Βοσνία. Γι’ αυτό τον λόγο η προστασία της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο από την άποψη της εν λόγω κοινότητας αλλά και από την άποψη του μέλλοντος των λοιπών κοινοτήτων, οι οποίες συνιστούν οθωμανικά κατάλοιπα.
286 Τα ζητήματα που την ενδιέφεραν άμεσα ήταν ζητήματα που κατά κανό­να αφορούσαν θέματα της εγγύς χερσαίας και εγγύτερης θαλάσσιας περιοχής της, όπως η Κύπρος, το Αιγαίο, η Δυτική Θράκη, το Βόρειο Ιράκ και η τουρκική μειονότητα στη Βουλγαρία. Στην περίπτωση, που οι κατάλληλες διεθνείς συγκυρίες αξιολογηθούν σωστά και με αποτελεσματικό τρόπο, διανύεται κάποια απόσταση στα θέματα των κρίσεων, ενώ στις περιπτώσεις που οι διεθνείς ισορροπίες δεν το επι­τρέπουν, γίνονται πιο προσεκτικές επιλογές που στοχεύουν στη διευ­θέτηση της κρίσης σε βάθος χρόνου.
304 Το Οθωμανικό κράτος κατά την περίοδο της υποχώρησής του από την παραμεθόριο προσπάθησε να κρατηθεί σε μία περιοχή που δεν θα ήταν τελείως αποκομμένη από τις πολιτικές της εγγύς ηπειρωτικής περιοχής. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η μακρά αντίσταση που έλαβε χώρα στις όχθες του Δούναβη, η υπεράσπιση του οροπέ­διου της Ερζερούμης με κάθε κόστος και η προσπάθεια δημιουργίας ενός συνεχούς ερείσματος στον άξονα Βαγδάτης-Αιγύπτου. Τα σύνορα του Εθνικού Όρκου τα οποία προσ­διορίζουν τον ζωτικό χώρο των οθωμανικών καταλοίπων που προ­έκυψαν μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, και απ’ την άποψη αυτή νομιμοποιούν και τα μελλοντικά γεωγραφικά όρια της Τουρκικής Δημοκρατίας, αποτυπώνουν αυτή την προσπάθεια.* Στο πνεύμα του εγγράφου αυτού κυριαρχεί μία κρυφή βούληση αντίστασης που εκ­δηλώθηκε με σκοπό να διαφυλαχτεί η οθωμανική κυριαρχία στην Ανατολική και Δυτική Θράκη και στα Βαλκάνια, και κατά συνέπεια στην Ευρώπη, και να διατηρηθεί η επαφή με τον Καύκασο μέσω των πολιτικών που ακολουθήθηκαν προς τις ανατολικές επαρχίες, με τις οποίες υπήρχαν διαφωνίες, και να μην αποκοπεί η χώρα από τη Μέ­ση Ανατολή λόγω του άξονα που θα προέκυπτε από τη μοιραία πια απόσχιση του αραβικού γεωγραφικού χώρου στα νότια σύνορα του κράτους.
456 Η Βουλγαρία, η οποία έχει σοβαρές αντιπαραθέσεις με τη Σερβία και την Ελλάδα στο θέμα της Μακεδονίας και της Δ. Θράκης και εγείρει ιστορικές αξιώσεις σε αμφότερες τις περιοχές, παρουσιάζει στα εν λόγω θέματα θέσεις που ευρίσκονται εγγύς των αντίστοιχων της Τουρκίας. Εξάλλου, η παρουσία της τουρκικής μειονότητας* στο έδαφός της της επιτρέπει να ακολουθήσει συγκυριακά πολιτικές εγγύτερες προς τη σερβοελληνική συμμαχία, γεγονός που προσδί­δει σημασία στον περιφερειακό ρόλο της Βουλγαρίας. Η Ρουμανία, επειδή δεν συμμετέχει άμεσα στην κρίση, προσπαθεί να υιοθετήσει
476 Μετά το πέρας του Ψυχρού πολέμου το μεγαλύτερο κέρδος της Τουρκίας στις ισορροπίες των Βαλκανίων προέκυψε από το ότι οι εν λόγω δύο φυλές επέλεξαν μία πολιτική ανασυγκρότηση στα δικά τους κράτη εγγύτερη στο πολιτισμικό τους παρελθόν. Σε μία συγκυρία
κατά την οποία οι Αλβανοί και οι Βόσνιοι (μουσουλμάνοι) δεν απο­λαμβάνουν σταθερότητα και επιρροή στα Βαλκάνια είναι αδύνατο η Τουρκία να αισθάνεται άνετα στην Ανατολική Θράκη και στη Μικρά Ασία. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη για την Τουρκία εξακολουθεί να κατέχει τη θέση ενός πολιτικού, οικονομικού και πολιτισμικού προκεχωρη­μένου φυλάκιου, το οποίο εκτείνεται στα ενδότερα της Κεντρικής Ευρώπης, και η Αλβανία συνιστά το βαρόμετρο για τη βαλκανική πολιτική της Τουρκίας. Όταν η Τουρκία αδυνατεί να παρέχει στήριξη στη σταθερότητα και στην ασφάλεια της Αλβανίας στα Βαλκάνια, είναι αδύνατο να ασκήσει μία μόνιμη επιρροή στην περιοχή.
477 Το μέλλον των Βοσνίων και των Αλβανών αποτελεί τόσο από γεωπολιτισμική όσο και από γεωπολιτική άποψη το κλειδί των Βαλ­κανίων. Μέσα στις ολισθηρές και μεταβαλλόμενες περιφερειακές σχέσεις των Βαλκανίων η πιο σημαντική στρατηγική προτεραιότη­τα και στοιχείο αμετάβλητο από την άποψη της Τουρκίας είναι το ζήτημα της παραμονής στον τόπο διαβίωσης και κατοχύρωσης της ασφάλειας των εν λόγω κοινοτήτων, οι οποίες αποτελούν οθωμανικά κατάλοιπα και συνδέουν τη μοίρα τους με την περιφερειακή ισχύ και τη βαρύτητα της Τουρκίας. Αυτό δεν αποτελεί μόνο μία ευθύνη που πρέπει να έλθει σε πέρας και ένα άχθος για την Τουρκία αλλά ταυτόχρονα και το πιο σημαντικό μέσο για τη δημιουργία πεδίου δράσης στα Βαλκάνια. Η ζώνη που εξικνείται βορειοδυτικά και μέσω του άξονα Μπίχατς-Κεντρική Βοσνία-Ανατολική Βοσνία-Σαντζάκ-Κόσοβο-Αλβανία-Μακεδονία-Κιρτζαλί-Δυτική Θράκη καταλήγει στην Ανατολική Θράκη έχει από τη σκοπιά της Τουρκίας τον χα­ρακτήρα ζωτικής αρτηρίας για τη βαλκανική γεωπολιτική και τον γεωπολιτισμό της.
482 Η ανάληψη καθοδηγητικού ρόλου σε κοινά σχέδια, τα οποία κα­λύπτουν το σύνολο των Βαλκανίων, θα αυξήσουν τη βαρύτητα της Τουρκίας στην περιοχή. Μετά την πολιτισμική σφαγή, για παράδειγ­μα, στη Βοσνία πρέπει δημιουργώντας μια μικρής κλίμακας βαλκανι­κή UNESCO να τεθεί θέμα από κοινού διαφύλαξης του πολιτισμικού ιστού της περιοχής. Και αυτό, γιατί από την εν λόγω πολιτισμική εκ­καθάριση τη μεγαλύτερη ζημία τη δέχεται η οθωμανοτουρκική πολι­τισμική κληρονομιά. Μπορεί να προταθεί επίσης μία συνεργασία για την εξασφάλιση των πολιτισμικών και εκπαιδευτικών δικαιωμάτων των εθνικών κοινοτήτων, που διαθέτουν διαφορετικές κουλτούρες στους κόλπους των βαλκανικών κρατών. Μία τέτοια συμφωνία μπορεί να διαμορφώσει ένα κατάλληλο έδαφος κυρίως για το Κόσοβο και τη Δυτική Θράκη.
Για τη μείωση της ενδοπεριφερειακής έντασης και τη δημιουργία κοινών πεδίων συμφερόντων πρέπει να δημιουργηθούν σχέδια με ιδιαίτερη έμφαση την οικονομία. Πέραν των σχεδίων που ήταν στην επικαιρότητα για ένα διάστημα, όπως ο βαλκανικός αυτοκινητόδρο­μος, πρέπει να δοθεί καθοδηγητικός ρόλος σε ευρύτερης κλίμακας επενδύσεις στις οποίες θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί και το πλαίσιο συνεργασίας που προσφέρεται από τον ΟΟΣΕΠ
 798 Οι αντιφάσεις μεταξύ του συστήματος του «μιλέτ» που διαμόρ­φωσε το Οθωμανικό κράτος, και η συγκρότηση του εθνοκράτους που αρχίζει να σχηματίζεται με το σύστημα της Βεστφαλίας στη Δυτική Ευρώπη, συνιστούν το υπόβαθρο των βασικότερων αντιφάσεων της ιστορίας της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, αντιφάσεις που εξακολουθούν να υφίστανται έως τις ημέρες μας. Τα εθνικιστικά κι­νήματα που σημείωσαν άνοδο με τη Γαλλική επανάσταση, ανήλθαν στο προσκήνιο της ιστορίας αποκτώντας νέα χαρακτηριστικά και νέα στοιχεία στα πλαίσια των ιδιαίτερων συνθηκών του οθωμανικού πολιτικού συστήματος. Ακόμη και όταν το Οθωμανικό κράτος υπο­χωρόντας αναδιπλώθηκε στην οριογραμμή της Ανατολικής Θράκης, άφησε πίσω του δυναμικές που θα προσδιορίσουν το μέλλον της εν λόγω ηπείρου.*
Αποσπάσματα από το Davutoglu Ahmet, Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες. Η επίδραση της ισλαμικής και της δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία
111 “Η οντολογικά καθορισμένη επιστημολογία που βασίζεται σε μια θεοκεντρική κοσμολογία παρέχει έναν ειδικό τύπο πολιτικής δικαιολόγησης και νομιμοποίησης στο Ισλάμ. Είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοηθεί η ισλαμική πολιτική κουλτούρα ή η μουσουλμανική πολιτική συνείδηση χωρίς προηγουμένως να κατανοηθεί η ισλαμική αντίληψη για τον κόσμο. Οι πολιτικές συνέπειες θα πρέπει να εκτιμηθούν μέσα σε αυτό το ολιστικό πλαίσιο του Ισλάμ”.
“Η βασική αρχή της ισλαμικής θεοκεντρικής κοσμολογίας είναι η πεποίθηση του ταουχίντ (λα ιλάχα ίλλα Αλλάχ,* δεν υπάρχει έτερος Θεός πλην του Θεού) και η αντίληψη που έχει για τον Αλλάχ. Η αρχή του ταουχίντ 1 είναι ο κύριος δίαυλος από τη θεωρία στην πρακτική, από την πίστη στη ζωή και από το ιδεώδες στην πραγματικότητα στην ολιστική ισλαμική κοσμοθεωρία. Αυτή η αρχή υποδηλώνει ότι ο Αλλάχ είναι ένας στην ουσία Του (νταχάτ), δηλαδή δεν συντίθεται από διάφορα μέρη· ένας στις ιδιότητές Του (σιφάτ), δηλαδή δεν έχει δύο δυνάμεις, δύο γνώσεις, κλπ.· ένας στα έργα Του (αφ’άλ), δηλαδή δεν επηρεάζεται με κανέναν τρόπο από οτιδήποτε άλλο πλην του Εαυτού Του. Αυτή η αρχή μαζί με την αρχή του τανζίχ (κανένας συμβιβασμός με την υπερβατική καθαρότητα του Αλλάχ) μπορεί να θεωρηθούν ως η παραδειγματική βάση της ενότητας μεταξύ διαφόρων συγκρουόμενων σχολών, σεκτών και παραδόσεων στην ισλαμική ιστορία”.
“Η αρχή του ταουχίντ, με τον όρο σαμπχάναχου ο οποίος χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την καθαρότητα του Αλλάχ από όλα τα ελαττώματα, είναι το κλειδί για τη διάκριση του «απόλυτου»από το «σχετικό»μέσω της πίστης στην υπερβατικότητα και στην κυριαρχία του «Δημιουργού απόλυτου»επί των «δημιουργημάτων σχετικών»(άλαν). Η αρνητική πτυχή της πρότασης του ταουχίντ (λα ιλάχα –δεν υπάρχει έτερος Θεός) είναι η απόρριψη της αναγνώρισης άλλων πηγών υπερβατικότητας και κυριαρχίας, ενώ η θετική πτυχή (ιλλά Αλλάχ –παρά μόνο ο Αλλάχ) είναι η υποταγή όλων των σχετικών όντων στο επίκεντρο της απολυτότητας, δηλαδή στον Αλλάχ”.
138 «Η καρδιά της ομολογίας της ενότη­τας του Αλλάχ (ταουχίντ) και το αληθινό θεμέλιο της πίστης αποτελούνται από αυτό το υποχρεωτικό δόγμα: Πιστεύω στον Αλλάχ, στους αγγέλους Του, στα βιβλία Του, στους αποστό­λους Του, στην ανάσταση μετά θάνατον, στην απόφαση του Αλλάχ για το καλό και το κακό, στον υπολογισμό των αμαρτιών, στη ζυγαριά, στον παράδεισο και στην κόλαση και στο ότι όλα αυτά είναι αληθινά. Ο Αλλάχ ο τιμημένος είναι ένας, όχι υπό την έννοια του αριθμού, αλλά υπό την έννοια του ότι δεν έχει εταίρο. Δεν γεννά και δεν γεννιέται και δεν υπάρχει κανείς σαν Αυτόν (112). Δεν μοιάζει με κανένα δημιουργημένο πράγμα ούτε κάποιο δημιουργημένο πράγμα μοιάζει μ’ Αυτόν. Υπάρχει ανέκαθεν με τα ονόματα και τις ιδιότητές Του· αυτά που ανή­κουν στην ουσία Του κι αυτά που ανήκουν στη δράση Του». Αυτά τα χωρία επηρέασαν όχι μόνο τα μετέπειτα μέλη της σχολής του Αbû Hanîfah, αλλά και τη λαϊκή πίστη των μαζών ανά τους αιώνες. Η διαύγεια αυτών των αρχών έκλεισε το χά­σμα μεταξύ της συστηματικής θεολογίας των ακαδημαϊκών και της λαϊκής πίστης των μαζών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια εκκλησία ως θεσμοποιημένη πίστη δεν εμφανίστηκε στην ισλαμική ιστορία και για τον οποίο η διαδικασία κοινω­νικοποίησης της πίστης στο Ισλάμ είναι τόσο γρήγορη συ­γκριτικά με την αντίστοιχη διαδικασία άλλων θρησκειών».
283 “Η θεμελιώδης ουσία του ζητήματος της πολιτικής νομιμοποίησης είναι το εάν ή όχι αυτές οι επιστημολογικοαξιολογικές προϋποθέσεις έχουν πραγματωθεί. Η ελιτίστικη προσέγγιση των φαλασίφα ως προς τη διαδικασία εγκαθίδρυσης πολιτικής εξουσίας και η σχετικά δημοκρατικότερη προσέγγιση των νομικών διασταυρώνονται σε αυτό το βασικό χαρακτηριστικό μέσω αυτών των διαδικαστικών μέσων. Έτσι, οι ιστορικές εμπειρίες κατά την εκλογή των πρώτων τεσσάρων χαλίφηδων και οι εφαρμογές τους παρέχουν μεν αρκετές εναλλακτικές επιλογές για τον πλούτο της διαδικαστικής νομιμοποίησης μιας πολιτικής εξουσίας, αλλά ο ουσιαστικός πυρήνας συνέχισε να βρίσκεται στην επιστημολογικοαξιολογική βάση, και αυτές οι διαδικασίες έχουν το πραγματικό τους νόημα εφόσον αντικατοπτρίζουν αυτή τη θεμελιώδη βάση. Από την άλλη πλευρά, η διατακτική διάσταση της πολιτικής νομιμοποίησης έχει χρησιμοποιηθεί ιδίως από τους μελετητές ως άμεσο και έμμεσο μέσο ελέγχου της συντεταγμένης πολιτικής εξουσίας υπό το πρίσμα αυτής της επιστημολογικοαξιολογικής βάσης”.
“Η αντίθεση ανάμεσα στους δυτικούς θεσμούς που επέβαλαν οι προσανατολισμένες προς τη Δύση πολιτικές ελίτ στις μουσουλμανικές κοινωνίες αφενός και στις πολιτικές αντιλήψεις των μουσουλμανικών μαζών αφετέρου όχι μόνο δεν μπορεί να εξαλειφθεί, αλλά και δεν μπορεί να κατανοηθεί χωρίς να εκτιμηθεί η σημασία των επιστημολογικοαξιολογικών βάσεων αυτών των αντιλήψεων που προέκυψαν, επειδή έχουν ως σημείο αναφοράς την οντολογική υπερβατικότητα”.
“Σε αντίθεση με τη δυτική εμπειρία, η ισλαμική παράδοση έχει μια πλήρη θεοκεντρική εμπειρία και δικαιολόγηση της πολιτικής ισχύος, η οποία καθίσταται το θεωρητικό υπόβαθρο του θρησκευτικού-πολιτιστικού πλουραλισμού και του θεσμικού μονισμού στην ισλαμική ιστορία. Η οντολογική υπερβατικότητα γύρω από την έννοια του Αλλάχ ως ζώσα παρουσία υπονοεί μια οντολογικά δικαιολογημένη πολιτική ισχύ στην πολιτική κουλτούρα και στις αντιλήψεις του Ισλάμ, όπου θεωρείται ότι υπάρχει μια πολύ ισχυρή και άμεση σύνδεση μεταξύ οντολογικής υπερβατικότητας και πολιτικής ισχύος. Το οντολογικό προηγούμενο σύμφωνα με το οποίο το σύνολο της ισχύος και της εξουσίας ανήκει μόνο στον Αλλάχ, έχει ως πολιτική συνέπεια ότι η πολιτική ισχύς μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο μέσω μιας οντολογικής ερμηνείας της ισχύος. Αυτή η αντίληψη περί ισχύος δημιουργεί ένα ολιστικό πλαίσιο για έναν φιλοσοφικό-πολιτικό τρόπο σκέψης, μαζί με την ιδέα της ανθρώπινης ευθύνης και της ενότητας της ζωής”.
“Η ισχυρή και άμεση σύνδεση μεταξύ οντολογικής υπερβατικότητας και πολιτικής ισχύος έχει την προέλευσή του στο Κοράνι και στα χαντίθ ως τις πηγές του ακά’ιντ και της φικχ ως συνολικών θεωρητικών και νομικών σχεδίων. Η κορανική έκκληση (4:59) προς τους Μουσουλμάνους να υπακούν τον Θεό, τον προφήτη και «όσους από σας είναι στην εξουσία (ουλούλ αμρ μιν κουμ)»έγινε η βάση όχι μόνο της σύνδεσης μεταξύ οντολογίας και πολιτικής, αλλά και της οντολογικής δικαιολόγησης της πολιτικής ισχύος στα γραπτά όλων των μουσουλμάνων πολιτικών θεωρητικών”.
410 “Παρά την τεράστια υλική και τεχνολογική του υπεροχή ο δυτικός πολιτισμός βρίσκεται ο ίδιος σε κατάσταση κρίσης, εξαιτίας της διάβρωσης της ηθικής του βάσης λόγω έλλειψης κανονιστικότητας. Οι ηθικοϋλικές, ψυχοοντολογικές και περιβαλλοντικές ανισορροπίες στον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, μαζί με τη στρατιωτική του δυνατότητα για καταστροφή του πλανήτη, έχουν μετασχηματιστεί σε πολιτισμική κρίση σε ολόκληρο τον κόσμο.1 Ως εκ τούτου, σε αντίθεση με προηγούμενες πολιτισμικές κρίσεις στην ιστορία, αυτή η κρίση δεν είναι περιφερειακή. Αντιθέτως, η κρίση του δυτικού πολιτισμού έχει γίνει τόσο οικουμενική όσο και ο τρόπος ζωής του”.
“Η σύμπτωση των επιθανάτιων αγωνιών των αυθεντικών πολιτισμών και η έντονη κρίση του δυτικού πολιτισμού οδήγησαν τις κορυφαίες μορφές των πολιτισμών που υφίστανται την απειλή της εκμηδένισης από τον δυτικό πολιτισμό να αναζητήσουν τους δικούς τους τρόπους ζωής και σκέψης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους μουσουλμάνους μελετητές και τις μουσουλμανικές μάζες, που έχουν κληρονομήσει μια πράγματι πολύ εντυπωσιακή, εσωτερικά συνεπή και ισορροπημένη πολιτισμική εμπειρία. Η ισλαμική κοσμοθεωρία που περιλαμβάνει τα πάντα, κοσμοθεωρία που είναι πλήρως εναλλακτική της δυτικής κοσμοθεωρίας και όχι συμπληρωματική της, παρέχει επαρκή θεωρητικά και αντιληπτικά εργαλεία για μια τέτοια προσπάθεια”.
Σελ. 408 “Ίσως οι πλέον ριζικές αλλαγές στη θεσμοποίηση του κράτους στην ισλαμική ιστορία να επήλθαν με το τέλος του χαλιφάτου. Αυτό το σημείο καμπής και το επόμενο στάδιο της επιβολής του συστήματος των εθνών-κρατών στα μουσουλμανικά εδά­φη προκάλεσαν αντιληπτική και δομική σύγχυση στις μάζες. Η οριοθέτηση και η εσωτερική συνέπεια μεταξύ ούμα, Νταρ αλ-Ισλάμ και ντάουλα χάθηκε, ενώ οι νέες πολιτικές δομές που είχαν τη μορφή εθνών-κρατών κατοικουμένων από Μουσουλ­μάνους αντιμετώπισαν ένα συνολικό πρόβλημα πολιτικής νο­μιμοποίησης. Η αμφισβήτηση των παραδοσιακών πολιτικών κουλτουρών και δομών από τους πρωτοπόρους των νέων δο­μών του συστήματος των εθνών-κρατών αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει μια νέα αντίληψη περί κράτους”.
“Το κράτος άρχι­σε να απεικονίζεται ως κυρίαρχο στοιχείο εντός του διεθνούς συστήματος, αντί ως πολιτικό εργαλείο για τα ηθικονομικά ιδεώδη του ισλαμικού συστήματος πίστης. Έτσι, η αντίληψη για τον Νταρ αλ-Ισλάμ ως εναλλακτικής διεθνούς τάξης αντικατα­στάθηκε από την αντίληψη του ανήκειν σε ένα στοιχείο του διε­θνούς συστήματος το οποίο ιδρύθηκε από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις και εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους”.
“Αυτός ο μετασχηματισμός ήταν πραγματικό σοκ για τις μουσουλμανικές μάζες, οι οποίες καθόλη τη διάρκεια της μέ­χρι τότε ιστορίας έβρισκαν ζωτικό χώρο (Lebensraum) για την πραγμάτωση των ηθικονομικών ιδεωδών τους. Αυτές οι συν­θήκες τις έφεραν σε διάσταση με τις εκδυτικισμένες ελίτ που αρνούνταν τα ηθικονομικά ιδεώδη του κράτους και της πα­ραδοσιακής κουλτούρας καθώς και με το διεθνές σύστημα το οποίο εξάλειψε τον πολιτικό ζωτικό χώρο για την πραγμάτωση αυτών των ηθικονομικών ιδεωδών. Η σύγχρονη αντίληψη περί ισλαμικού κράτους προέκυψε ως αποτέλεσμα του μηχανισμού άμυνας της ισλαμικής κουλτούρας. Η αποτυχία, η διαφθορά και οι καταπιεστικές μέθοδοι των πολιτικών ελίτ επιτάχυναν τη διαδικασία πόλωσης προς το τέλος του 20ού και οι απαι­τήσεις για τη δημιουργία ενός ζωτικού χώρου για την αναπα­ραγωγή των ισλαμικών ηθικονομικών ιδεωδών που βασίζονται σε μια μοναδική οντολογική, επιστημολογική και αξιολογική κοσμοθεωρία έχουν φτάσει στο αποκορύφωμά τους”.
“Η οροθέτηση μεταξύ αυτών των επιπέδων ήταν σαφής όταν οι Μουσουλμάνοι μπορούσαν να καθορίσουν τις παρα­μέτρους του οικουμενικού πολιτικού συστήματος. Ο χαλίφης ως ο διάδοχος του Προφήτη ήταν ο οικουμενικός ηγέτης της ούμα, συμπεριλαμβανομένων των Μουσουλμάνων στον Νταρ αλ-Χαρμπ. Όταν οι τελευταίοι αντιμετώπιζαν κάποιο πολιτικό πρόβλημα, ζητούσαν την υποστήριξη του χαλίφη ως εκπρο­σώπου του πολιτικού κέντρου. Το χαλιφάτο ήταν επίσης η τελική εξουσία για τη σταθερότητα και την τάξη στον Νταρ αλ-Ισλάμ. Όμως αυτό δεν σήμαινε ότι όλη η θεσμοποίηση της ισχύος ήταν στα χέρια του χαλίφη. Η εμφάνιση πολλών μου­σουλμανικών κρατών σε ορισμένες ιστορικές περιόδους, εξαι­τίας της επέκτασης του Ισλάμ ή εξαιτίας της πολιτικής αδυνα­μίας του χαλίφη, κατέστησε σαφές ότι ο Νταρ αλ-Ισλάμ είναι ένα πολιτικονομικό σύνορο πέρα από τον έλεγχο της ισχύ­ος μεμονωμένων κρατών. Αυτά τα μεμονωμένα κράτη ενίοτε κάλυπταν το πολιτικό κενό που προέκυπτε ως αποτέλεσμα της αδυναμίας του πολιτικού κέντρου, όπως στην περίπτωση του αγώνα του Σαλαχουντίν Αγιούμπι [Σαλαδίνος] εναντίον των Σταυροφόρων. Ενίοτε ζητούσαν την έγκριση του χαλίφη, προκειμένου να νομιμοποιήσουν την πολιτική ισχύ τους, όπως στην περίπτωση του αιτήματος του σελτζούκου σουλτάνου Τουγρούλ προς τον Αββασίδη χαλίφη ή του αντίστοιχου αι­τήματος του ινδού μουσουλμάνου ηγεμόνα από τον οθωμα­νό χαλίφη. Ωστόσο, κανένας τους δεν διακήρυξε ότι ο Νταρ αλ-Ισλάμ ήταν περιορισμένος στη γεωγραφική περιοχή που ήλεγχαν αυτά τα κράτη”.
“Αυτή η οροθέτηση και η πολιτική αντίληψη αλλοιώθηκαν, όταν τα μουσουλμανικά κράτη απώλεσαν την ισχύ του να απο­τελούν καθοριστικό παράγοντα του οικουμενικού πολιτικού συστήματος. Οι αποικιακές και κοσμικές πολιτικές δομές από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου θεώρησαν ως δεδομένο τον τερματισμό της παραδο­σιακής ισλαμικής πολιτικής κουλτούρας. Ο σχηματισμός νέ­ων εθνών-κρατών μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο περιέπλεξε την πολιτική κουλτούρα που δημιουργήθηκε μετά από αυτό το υποτιθέμενο δεδομένο. Ο σχηματισμός νέων εθνών-κρατών κατέστρεψε την εσωτερική ισορροπία της παραδοσιακής πο­λιτικής κουλτούρας και θεσμοποίησης”.
“Έτσι, η επιβολή του συστήματος των εθνών-κρατών στα μουσουλμανικά εδάφη κλόνισε όχι μόνο τις παραδοσιακές πο­λιτικές δομές αλλά και την πολιτική αντίληψη και νοοτροπία, διότι οι Μουσουλμάνοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια νέα πο­λιτική μονάδα όπως το έθνος-κράτος και με ένα νέο οικουμε­νικό πολιτικό σύστημα αποτελούμενο από μεμονωμένα έθνη-κράτη, τα οποία δεν αντικατόπτριζαν τις βασικές διαστάσεις της ισλαμικής κοσμοθεωρίας. Οι μουσουλμανικές μειονότητες στον Νταρ αλ-Χαρμπ ως τμήμα της ούμα υπέστησαν κρίση ταυτότητας ως πολίτες ενός έθνους-κράτους. Επιπλέον, όταν αντιμετώπιζαν διωγμούς δεν μπορούσαν να βρουν άσυλο όπως τότε που υπήρχε το χαλιφάτο. Δεν έχουν απολαύσει αίσθημα ασφάλειας υπό το σύστημα συλλογικής ασφάλειας λόγω της κυριαρχίας των δυτικών δυνάμεων στη διαδικασία λήψης απο­φάσεων. Οι εσωτερικές συνθήκες των παραδοσιακών εδαφών του Νταρ αλ-Ισλάμ, επίσης, επικρίθηκαν υπό το πρίσμα της ισλαμικότητας των πολιτικών συστημάτων λόγω του γεγονό­τος ότι πολλά από αυτά τα κράτη ελέγχονταν από τις εκκοσμικευμένες ελίτ που είχαν δυτικό προσανατολισμό. Αυτές οι συνθήκες δημιούργησαν ένταση μεταξύ των μουσουλμανικών μαζών και του διεθνούς συστήματος καθώς και μεταξύ της μου­σουλμανικής αντίληψης της πολιτικής –η οποία βασίζεται σε μια εναλλακτική κοσμοθεωρία– και των πολιτικών δομών”.
“Η έννοια του «ισλαμικού κράτους»κατέστη το εστιακό ση­μείο αυτής της νέας εποχής, ιδίως κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, προκειμένου να επανέλθει η ισορροπία μεταξύ της εσωτερικής συνέπειας της ισλαμικής κοσμοθεωρίας και των πρακτικών της αντανακλάσεων. Δεν υπήρχε καμία ανάγκη για την ανάπτυξη μιας τέτοιας έννοιας στην παραδοσιακή πολι­τική κουλτούρα που βασιζόταν στον τριεπίπεδο πνευματικό/πολιτικό σχηματισμό ούμα, Νταρ αλ-Ισλάμ και ντάουλα, επει­δή ήταν παράλογο να αναφερθεί μια οντολογικά αδιαπέραστη πολιτική εξουσία η οποία δεν ήταν δικαιολογημένη βάσει ισλα­μικών παραδειγματικών θεμελίων. Οι ηγέτες ισλαμικών κοινο­τήτων όπως οι Ιχουάν Μουσλιμίν (Αδελφοί Μουσουλμάνοι) ή η Τζαμά’ατ-ι-Ισλαμί (Ισλαμική Ένωση) , οι οποίες ιδρύθηκαν στην εποχή μετά το χαλιφάτο αποσκοπούσαν στην αποκα­τάσταση των συνδέσμων μεταξύ οντολογικών και πολιτικών αντιλήψεων”.
“Οι φράσεις «το απαραίτητο ισλαμικό κράτος ως προαπαιτούμενο της υποταγής του ανθρώπου στον Αλλάχ» «Zayd, 1983: 3) και το οικουμενικό και τα πάντα περιλαμβά­νον ισλαμικό κράτος ως ιδεολογικό κράτος»(Mawdûdî, 1985: 30-31) είναι οι εκδοχές της σύγχρονης ρητορείας γι’ αυτή την αναπροσαρμογή της αντιληπτικής και θεωρητικής σύνδεσης μεταξύ κοσμοθεωρίας και πολιτικής κουλτούρας. Ο εκτεταμέ­νος αντίκτυπος του βιβλίου Milestones του Κουτμπ είναι συνέπεια της σημασίας του για την επανερμηνεία της ισλαμικής έννοιας του ταουχίντ ως θεμελίου του κοινωνικού δυναμισμού. Η επιρροή του ‘Al Shariatî κατά τη διάρκεια της Ιρανικής επα­νάστασης πήγαζε από την εντυπωσιακή θεωρία του αναφορικά με την ιστορική διαλεκτική που καθορίζεται από τις ισλαμικές θεολογικές και κοινωνικές αντιληπτικές διασυνδέσεις ενάντια στην τυραννική καταστολή. Έτσι, ο κοινωνικοπολιτικός δυ­ναμισμός σε αυτή την εποχή έχει επηρεαστεί άμεσα από την πολιτική ρητορεία που αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας νέ­ας θεωρητικής συνέπειας μεταξύ κοσμοθεωρίας και πολιτικών ιδεωδών”.
“Υπάρχει μια νέα τάση στο ισλαμικό πολιτικό στερέωμα έπειτα από την πρόκληση της παγκοσμιοποίησης και την κα­τάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Παράλληλα με την αναζωογόνηση της πολιτικής παράδοσης σε ολόκληρο τον κόσμο, αυτή η σύγχρονη πολιτική ρητορική στην ισλαμική πο­λιτική θεωρία μπορεί να εμπλουτιστεί με μια διαδικασία εκ νέου ανακάλυψης της κλασικής παράδοσης. Στο μεταξύ, σε αντι­στοιχία με την πρόκληση της παγκοσμιοποίησης ενάντια στο σύστημα των εθνών-κρατών, το βασικό ζήτημα για το ισλα­μικό πολιτικό στερέωμα φαίνεται να είναι η εκ νέου ερμηνεία της πολιτικής του παράδοσης και θεωρίας ως εναλλακτικού παγκόσμιου συστήματος αντί απλώς ως προγράμματος για την ισλαμοποίηση μεμονωμένων εθνών-κρατών. Συνεπώς, θα έχει κρίσιμη σημασία η ορθή κατανόηση των θεωρητικών θε­μελίων της ισλαμικής πολιτικής και οι παραδειγματικές τους αντανακλάσεις στη μουσουλμανική ιστορία”.
 Ισλαμική πίστη, τρόπος ζωής και συγκεκριμένη κοινωνικοπολιτική ταυτότητα
«Η κοινωνικοπολιτική ταύτιση στην ισλαμική πολιτική σκέ­ψη και πρακτική είναι προέκταση της πίστης στην ενότητα της ανθρώπινης ευθύνης και στην ενότητα της ζωής. Η βασική διχοτομία μεταξύ πιστού (μου’μίν) και απίστου (κάφιρ), ως δύο διαφορετικών οντολογικών/θρησκευτικών προσεγγίσεων και ριζικά αντίθετων κατηγοριών, μπορεί να οριστεί ως η επιλογή μεταξύ του εάν κάποιος επιθυμεί ή όχι να αποδεχθεί αυτή την ειδική ευθύνη επί της γης. Αυτή η επιλογή είναι επίσης επιλογή τρόπου ζωής και συγκεκριμένης κοινωνικοπολιτικής ταυτό­τητας. Εκείνοι που πιστεύουν στην ενότητα του Αλλάχ αποδέ­χονται να είναι μέλη της μουσουλμανικής κοινωνικοπολιτικής κοινωνίας δεν απορρίπτουν μόνο την παλιά εθνική τους ταυ­τότητα αλλά και όλες τις πιθανές εναλλακτικές ταυτότητες. Όπως υπογραμμίζει ο Oda (1984: 102-3), ακόμη κι αν κάποιος εξακολουθεί να προσδιορίζεται φυσικά από την εθνικότητά του (το χρώμα του δέρματος και τη γλώσσα κατά την κορανική φράση) αυτή πλέον δεν είναι η βασική του ταυτότητα· πλέον η βασική του ταυτότητα είναι αυτή του Μουσουλμάνου που είναι ίσος με όλους τους άλλους Μουσουλμάνους ενώπιον του Θεού: «Αυτό υποδηλώνει ότι οι πιστοί πρέπει να αλλάξουν εντελώς τον τρόπο ύπαρξής τους από το εθνικό ή το φυλετικό στον αληθινό ισλαμικό τρόπο ύπαρξης. Αυτοί οι δύο τρόποι ύπαρ­ξης ουδέποτε είναι συμβατοί».
“Η ισλαμική κοσμοθεωρία περιλαμβάνει τα πάντα”
«Η ισλαμική κοσμοθεωρία περιλαμβάνει τα πάντα. Είναι πλήρως εναλλακτική της δυτικής κοσμοθεωρίας και όχι συμπληρωματική της». «Η βασική αρχή της ισλαμικής θεοκεντρικής κοσμολογίας είναι η πεποίθηση του ταουχίντ (λα ιλάχα ίλλα Αλλάχ, δεν υπάρχει έτερος Θεός πλην του Θεού) και η αντίληψη που έχει για τον Αλλάχ. Η αρχή του ταουχίντ είναι ο κύριος δίαυλος από τη θεωρία στην πρακτική, από την πίστη στη ζωή και από το ιδεώδες στην πραγματικότητα στην ολιστική ισλαμική κο­σμοθεωρία». «Η καρδιά της ομολογίας της ενότη­τας του Αλλάχ (ταουχίντ) και το αληθινό θεμέλιο της πίστης αποτελούνται από αυτό το υποχρεωτικό δόγμα: Πιστεύω στον Αλλάχ, στους αγγέλους Του, στα βιβλία Του, στους αποστό­λους Του, στην ανάσταση μετά θάνατον, στην απόφαση του Αλλάχ για το καλό και το κακό, στον υπολογισμό των αμαρτι­ών, στη ζυγαριά, στον παράδεισο και στην κόλαση και στο ότι όλα αυτά είναι αληθινά. Ο Αλλάχ ο τιμημένος είναι ένας, όχι υπό την έννοια του αριθμού, αλλά υπό την έννοια του ότι δεν έχει άλλο. Δεν γεννά και δεν γεννιέται και δεν υπάρχει κανείς σαν Αυτόν (112). Δεν μοιάζει με κανένα δημιουργημένο πράγμα ούτε κάποιο δημιουργημένο πράγμα μοιάζει μ’ Αυτόν. Υπάρχει ανέκαθεν με τα ονόματα και τις ιδιότητές Του· αυτά που ανή­κουν στην ουσία Του κι αυτά που ανήκουν στη δράση Του». Αυτά τα χωρία επηρέασαν τη λαϊκή πίστη των μαζών ανά τους αιώνες».
Ισλαμικό κράτος ως άμυνα στον εκδυτικισμό – Μέση Ανατολή
«Η αμφισβήτηση των παραδοσιακών πολιτικών κουλτουρών και δομών από τους πρωτοπόρους των νέων δο­μών του συστήματος των εθνών-κρατών αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει μια νέα αντίληψη περί κράτους. Το κράτος άρχι­σε να απεικονίζεται ως κυρίαρχο στοιχείο εντός του διεθνούς συστήματος, αντί ως πολιτικό εργαλείο για τα ηθικο-νομικά ιδεώδη του ισλαμικού συστήματος πίστης. Έτσι, η αντίληψη για τον Νταρ αλ-Ισλάμ ως εναλλακτικής διεθνούς τάξης αντικατα­στάθηκε από την αντίληψη του ανήκειν σε ένα στοιχείο του διε­θνούς συστήματος το οποίο ιδρύθηκε από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις και εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Αυτός ο μετασχηματισμός ήταν πραγματικό σοκ για τις μουσουλμανικές μάζες, οι οποίες καθόλη τη διάρκεια της μέ­χρι τότε ιστορίας έβρισκαν ζωτικό χώρο (Lebensraum) για την πραγμάτωση των ηθικονομικών ιδεωδών τους. Αυτές οι συν­θήκες τις έφεραν σε διάσταση με τις εκδυτικισμένες ελίτ που αρνούνταν τα ηθικονομικά ιδεώδη του κράτους και της πα­ραδοσιακής κουλτούρας καθώς και με το διεθνές σύστημα το οποίο εξάλειψε τον πολιτικό ζωτικό χώρο για την πραγμάτωση αυτών των ηθικονομικών ιδεωδών. Η σύγχρονη αντίληψη περί ισλαμικού κράτους προέκυψε ως αποτέλεσμα του μηχανισμού άμυνας της ισλαμικής κουλτούρας».
Ολιστικό ισλαμικό πλαίσιο versus δυτικής εγγενούς τάσης προς διαίρεση
«Στο δυτικό παράδειγμα η εξειδίκευση της οντολογικής σφαίρας δημιουργεί μια εξειδίκευση των επιστημολογικών πη­γών (αποκάλυψη και λογική) και των αξιολογικών συνεπειών και των σφαιρών της ζωής, η οποία οδηγεί σε έναν εσωτερικό φιλοσοφικό δυναμισμό μέσω εσωτερικών συγκρούσεων εις βά­ρος της εσωτερικής συνέπειας Αυτός είναι ο εσωτερικός μηχα­νισμός της εκκοσμίκευσης της ζωής και της σκέψης στη δυτική φιλοσοφική-κοινωνική παράδοση. Αντιθέτως, το μονοθεϊστικό θεμέλιο που στηρίζεται στο ταουχίντ και οι οντολογικές αντανακλάσεις του στο ισλαμικό παράδειγμα οδηγούν στην ιδέα της ενότητας της αλήθειας και της ενότητας της ζωής η οποία παρέχει μεγάλη εσωτερική συνέπεια σε ένα ολιστικό πλαίσιο μέσω της εναρμόνισης της επιστημολογίας, της εσχα­τολογίας, της αξιολογίας και της πολιτικής, με βάση την οντο­λογία. Αυτή η εσωτερική συνέπεια είναι το βασικό χαρακτηρι­στικό της ισλαμικής θρησκευτικοπολιτιστικής ατμόσφαιρας που καθιστά απαραίτητη την απόρριψη κάθε είδους εξειδίκευ­σης της οντολογίας, της επιστημολογίας ή της αξιολογίας. Συνεπώς, κάθε προσπάθεια πυραμιδικής θεσμικής εκκοσμί­κευσης στις μουσουλμανικές κοινωνίες προκαλεί μια ισχυρή θεωρητική αντίδραση, προκειμένου να προστατευθεί η εσω­τερική συνέπεια μέσω της εναρμόνισης της οντολογίας, της επιστημολογίας και της αξιολογίας σε μια νέα ισορροπία. Αυ­τό οφείλεται στην αντίθεση που προκύπτει από το γεγονός ότι πρόκειται για μια εναλλακτική κοσμοθεωρία· η εν λόγω αντίθεση δεν είναι ζήτημα ιστορικών και θεσμικών συγκρού­σεων. Οι μελετητές και πολιτικοί που παραβλέπουν αυτές τις θεμελιώδεις διαφορές θα συνεχίσουν να απορούν για την όλο και πιο επικριτική αντίδραση των μουσουλμανικών κοινωνι­ών. Αυτή η επίκριση κινείται παράλληλα με την αύξηση του εκσυγχρονισμού και του εκδυτικισμού, διότι το Ισλάμ παρέχει μια εναλλακτική πολιτική κουλτούρα και εναλλακτικές αντι­λήψεις υποστηριζόμενες από το εσωτερικά συνεπές, ολιστικό του πλαίσιο».
Θεοκεντρισμός και κοσμοθεωρητική ασυμβατότητα
«Η ασυμβατότητα των φιλοσοφικών και θεωρητικών βάσε­ων των δυτικών και των ισλαμικών πολιτικών θεωριών, αντι­λήψεων και κουλτουρών μπορεί να αναλυθεί μόνο μέσα σε ένα καλά ορισμένο πλαίσιο των διασυνδέσεων μεταξύ οντολογίας, επιστημολογίας, αξιολογίας και πολιτικής. Οι απαρχές του προβλήματος θα πρέπει να αναζητηθούν στα παραδείγματα που βρίσκονται στις ρίζες δύο εναλλακτικών κοσμοθεωριών. Η πρωτοτυπία του ισλαμικού παραδείγματος σχετίζεται με τη θεοκεντρική οντολογία του που βασίζεται στην πεποίθηση του ταουχίντ, υποστηριζόμενη από την αρχή του τανζίχ».
Για τα περιεχόμενα του Davutoglu Ahmet, Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες. Η επίδραση της ισλαμικής και της δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία  κλικ εδώ
———————–
Για τα περιεχόμενα του Συλλογικού έργου, επιμ.: Η. Κουσκουβέλης, Σ. Λίτσας, Το στρατηγικό βάθος και η Τουρκία κλικ εδώ 
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestos.edu.gr / info@ifestosedu.gr
 
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos