Π. Ήφαιστος, ΗΠΑ, η Τουρκία και οι πλανητικές και περιφερειακές ισορροπίες

1. Εκκρεμές οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Πολλά γράφονται για τον Ερντογάν, τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και τις περιφερειακές στρατηγικές επιλογές των Τούρκων ηγετών. Πολλές συζητήσεις κινούμενες μεταξύ μαύρου και άσπρου πιθαναλογούν για το πως θα εξελιχθούν οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας λόγω αλλαγής προέδρου στην Ουάσιγκτον. Εκτός κάποιων εξαιρέσεων γράφονται τόσα πολλά και αντιφατικά, ώστε κανείς να διστάζει να περιγράψει πασίγνωστα και πασίδηλα πράγματα. Θέαση του πασίδηλου, όμως, απαιτεί καλή γνώση της κρατοκεντρικής διεθνούς πολιτικής, του ρόλου του κράτους, των πάγιων προσανατολισμών των στρατηγικών των ηγεμονικών δυνάμεων, ιδιαίτερα των ΗΠΑ. Απαιτείται επίσης να μην κυριαρχούν εσχατολογικά ιδεολογήματα, σύνδρομα ευσεβών πόθων και άλματα εκλογικεύσεων.

Απαιτείται σωστής και ορθολογιστικής θέασης του γεγονότος ότι τις επόμενες δεκαετίες ή ακόμη και τους επόμενους αιώνες και ίσως παντοτινά αποκλείεται να ενωθεί ο πλανήτης αταξικά, χρησιμοθηρικά, με μεταφυσικές ιδέες ή κατιτί άλλο που αντιβαίνουν στην ιστορική δομή και τους προσανατολισμούς του κόσμου κατά την διάρκεια των πέντε περίπου χιλιάδων γνωστής ιστορίας.

Ως προς αυτά αξίζει μνημόνευση θέσεων κλασικών προδιαγραφών του απαράμιλλου Robert Gilpin :

• Πάντα είχαμε πολλές κοινωνίες και πολλά κράτη,
• πάντα η ασφάλεια βρισκόταν στην κορυφή των ιεραρχήσεων των κρατών
• τα οποία πάντα διέθεταν και διαθέτουν ένοπλες δυνάμεις.
• Ποτέ δεν σταμάτησαν οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι και παρατηρείται εξαφάνιση ολόκληρων εθνών εάν τα μέλη τους είτε ήταν άτυχα είτε δεν μεριμνούσαν για ισχύ και ασφάλεια είτε ήταν εσωτερικά εθνικά διαφοροποιημένα κράτη και ως εκ τούτου ευάλωτα.

Τι μπορούμε όμως να πούμε για την διεθνή πολιτική; Σίγουρα όχι ότι μας κατέβη στο κεφάλι και όχι προπαγάνδες. Σταθμίσεις και εκτιμήσεις της διεθνούς πολιτικής ασφαλώς και είναι εφικτές. Μετρήσεις, σταθμίσεις και εκτιμήσεις, όμως, απαιτείται να είναι ενταγμένες σε μια προσανατολιστική θεώρηση των πραγμάτων. Για να το πούμε διαφορετικά, είναι πολύ πιο εφικτό από οτιδήποτε άλλο να διαγνωστεί ο προσανατολισμός προς τον οποίο κατευθύνονται τα πράγματα. Εάν οι μετρήσεις, σταθμίσεις και εκτιμήσεις είναι ενταγμένες εντός του σωστού προσανατολισμού χρησιμεύουν στο να φωτίζουν και να ερμηνεύουν τις προϋποθέσεις, τις συμπεριφορές, ή ακόμη και να προβλέπουν κάποιες σημαντικές αποφάσεις.

Όχι ανεξέλεγκτες ηγεσίες

Βέβαια, εάν ένα κράτος δεν διαθέτει επιτυχείς εκτιμήσεις των προσανατολισμών και των προϋποθέσεων, μέσα στις οποίες εξελίσσεται η διεθνής πολιτική και εάν δεν διαθέτει επιτελικούς κρατικούς θεσμούς, λειτουργεί ανορθολογικά και ενίοτε αυτοκτονικά. Πολύ περισσότερο εάν αντί επιτελικών θεσμών, η εκάστοτε εξουσία πλαισιώνεται από ομάδες, κομματικών φίλων, «συμβούλων» και «παρα-συμβούλων» που προέρχονται από «ιδιωτικές δεξαμενές σκέψεις» ποικιλότροπα χρηματοδοτημένων που μειώνουν ή εκμηδενίζουν τον ρόλο των κρατικών λειτουργών.

Δική μας άποψη είναι ότι ο πιο ενδιαφερόμενος, δηλαδή ο πολίτης κάθε κράτους απαιτείται να φροντίζει να γνωρίζει και να ασκεί τον ρόλο του ως εντολέας της εξουσίας, ελέγχοντας και επηρεάζοντας τις αποφάσεις. Ένας τέτοιος ρόλος απαιτεί ο πολίτης να είναι βασανιστικά ενήμερος για τους προσανατολισμούς τόσο ευρύτερα της διεθνούς πολιτικής (όπως διατυπώθηκε μόλις σε αναφορά με τον Robert Gilpin) και να μεριμνά για έγκυρες μη προπαγανδιστικές, αξιόπιστες και υψηλής ερμηνευτικής αξίας αναλύσεις.
Ποτέ μια κοινωνία δεν πρέπει να αφήνει ανεξέλεγκτες ηγεσίες που αποφασίζουν ερήμην της μεγάλους προσανατολισμούς της χώρας, ιδιαίτερα όταν αυτό σημαίνει μελλοντικές απειλές και όξυνση των αναθεωρητισμών (πρόσφατα περί το «Μακεδονικό» ενώ για το ακόμη πιο κρίσιμο Κυπριακό είναι σχεδόν απαγορευτικό να μιλά κανείς, σε στιγμές μάλιστα που δρομολογούνται αποφάσεις οι οποίες ενδέχεται να αποβούν μοιραίες).
Δεν μπορεί για παράδειγμα τα μέλη μιας κοινωνίας να παραμυθιάζονται με προπαγάνδες ή ασυναρτησίες όπως τα ποικίλα ετερόκλητα εσχατολογικά ιδεολογήματα περί επικείμενης ενότητας του πλανήτη και να οδηγούνται έτσι στην υποτίμηση της σημασίας του κράτους για την ευημερία τους και την ασφάλειά τους. Εν τούτοις, επειδή scripta manent, εύκολα κανείς διαπιστώνει ότι αυτό ήταν το κυρίαρχο ρεύμα σκέψης τις τρεις τελευταίε δεκαετίες. Ακόμη χειρότερα εάν υποτιμήσουν ότι ευημερία και ασφάλεια απαιτεί επίγνωση ότι:

• Πρώτον, «το κυριότερο νόμισμα την διεθνή πολιτική είναι η ισχύς» (Kenneth Waltz).
• Δεύτερον, ότι οι αποφάσεις των κρατών δεν λαμβάνονται με όρους κάποιας φανταστικής διεθνούς πολιτικής ηθικής, αλλά με όρους της πολιτικής ηθικής και των συμφερόντων κάθε κράτους.
• Τρίτον, ότι στο διεθνές σύστημα «δίκαιο έχει όποιος έχει ίση δύναμη» (δηλαδή ισορροπία δυνάμεων και επιτυχή εθνική στρατηγική που εφαρμόζει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου για την εθνική επικράτεια).

Πιο σκληρός ο Ερντογάν
Με όρους της συντρέχουσας συγκυρίας μια έστω και συντομογραφικά διατυπωμένη ανάλυση για την Τουρκία και το πώς εξελίσσεται απαιτείται να αναφερθεί στα κύρια και αξονικά. Δηλαδή στους προσανατολισμούς της στρατηγικής των εμπλεκομένων, στα πάγια διαχρονικά κριτήρια που σχετίζονται με γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα και στις τυπολογίες και στα αξιώματα που αφορούν την κρατοκεντρική διεθνή πολιτική.
Υπάρχουν λοιπόν προσανατολισμοί, μεταβλητές λίγο πολύ γνωστές, άλλες μεταβλητές μεγάλης κύμανσης, οι οποίες είναι δύσκολο να σταθμιστούν με ακρίβεια και σταθμίσεις και εκτιμήσεις ή ακόμη και μετρήσεις και προβλέψεις με όρους αντικειμενικών κριτηρίων.

Ένας πρώτος σημαντικός προσανατολισμός που κανείς εύκολα βλέπει είναι ότι το κεμαλικό κράτος μετεξελίχθηκε με τρόπο που ότι και να συμβεί κυριαρχεί πλέον η νέο-οθωμανική κοσμοθεωρία. Αυτό ήταν ήδη ευδιάκριτο στο «Στρατηγικό Βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου όπου ολοφάνερα απέβλεπε στην διαιώνιση των ισχυρών κεμαλικών κρατικών δομών. Επίσης στην εισροή με ισλαμικές κοσμοθεωρίες που θα καθιστούσαν την Τουρκία το κύριο πλανητικό ισλαμικό κράτος. Ο Ερντογάν ως προς αυτά είναι πιο σκληρός από τον μέντορά του πρώην υπουργό Εξωτερικών και πρώην πρωθυπουργό του.

H αμερικανική στάση
Στο σημείο αυτό και επειδή αφορά τους προσανατολισμούς της αμερικανικής στρατηγικής στην περιφέρειά μας, εκτός και εάν μετά την αλλαγή προέδρου αλλάξει κάτι ριζικά κάτι που λογικά δεν θα συμβεί, κάνει λάθος όποιος νομίζει ότι οι ΗΠΑ αποφασίζουν με όρους ψυχοσύνθεσης του εκάστοτε προέδρου. Οι ΗΠΑ διαθέτουν βραχυχρόνια και ελάχιστα ή καθόλου γνωστά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στρατηγικά σχέδια (contingency plans).

Εξαρχής, υποδέχθηκαν πολύ θετικά το νέο-οθωμανικό (δήθεν ήπιο) Ισλάμ. Το πρώτο ταξίδι του Ομπάμα στο εξωτερικό ήταν η Τουρκία και η ομιλία του φανερώνει πως εξαρχής έβλεπαν τους νέο-Οθωμανούς (κυρίως ως φιλοδυτικό ισλαμικό κράτος). Τόσο αυτός όσο και όλοι οι επόμενοι πρόεδροι και οι σύμβουλοί τους αδιάλειπτα υπογραμμίζουν τι σημαίνει για τις ΗΠΑ η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας. Όπως δήλωσε πρόσφατα Αμερικανός αξιωματούχος, «η Τουρκία να είναι αγκυροβολημένη στις Δυτικές Συμμαχίες». Ακόμη πιο σημαντικό παρά τις κυμάνσεις της Τουρκικής στρατηγικής όσον αφορά την Ρωσία αλλά και όσον αφορά την Λιβύη, την Συρία και τον Καύκασο, ο προηγούμενος πρόεδρος δεν λειτούργησε κάνοντας άλματα αλλά αντίθετα πολύ υπολογισμένα και προσεκτικά. Λογικά το ίδιο θα αναμένεται και από τους νέους πολιτικούς ηγέτες των επιτελείων. Με δεδομένη επίσης την ρευστότητα στο ευρύτερο πλανητικό στρατηγικό πεδίο θα αποτελούσε έκπληξη εάν υπάρξουν δραματικές αλλαγές της Αμερικανικής στρατηγικής.

Μπορούμε να κάνουμε μια εκτίμηση εντός αυτών των προσανατολισμών της αμερικανικής στρατηγικής: Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα (ποιοι το υποκίνησαν;) οι ΗΠΑ ψάχνουν για modus vivendi με τους νέο-Οθωμανούς. Δύσκολο αναμφίβολα. Ο Ερντογάν, τις ηγετικές ικανότητες του οποίου όποιος υποτιμήσει σφάλλει, επιδίδεται σε ένα στρατηγικό παίγνιο πάνω στους δύο δίσκους των πελατειακών σχέσεων όπου στον ένα δίσκο δημιουργεί κόστος και στο άλλο δυνητικό όφελος.

Παραμονεύει για συναλλαγές
Δημιουργεί κόστος, όχι όμως, μέχρι στιγμής, δυσβάστακτο. Παραμονεύει, βασικά, για πελατειακές συναλλαγές, από τις οποίες θα αποκομίσει το μέγιστο κέρδος. Μεταξύ άλλων επιδιώκει:

• Πρώτον, διαιώνιση του νέο-οθωμανικού καθεστώτος, κάτι το οποίο ο ίδιος θεωρεί βέβαιο. Οι Αμερικανοί, βέβαια, είναι μάλλον σαφές ότι δεν θα απέκλειαν, εάν μπορούσαν να το επιτύχουν, να αντικατασταθεί ο Ερντογάν από ένα «ηπιότερο» νέο-Οθωμανό κυρίως γιατί γι’ αυτούς είναι πολύ σκληρός και απρόβλεπτος συνομιλητής. Αυτή είναι μια λογική σκέψη που αφορά εν τούτοις ζωτικά την Ελλάδα.
• Δεύτερον, διασφάλιση ισχυρής περιφερειακή θέσης και ρόλου και εκπλήρωση συγκεκριμένων αναθεωρητικών στόχων στο Αιγαίο, στην Κύπρο και στα δυσκολότερα ανατολικά μέτωπα. Στο σημείο αυτό υπογραμμίζεται πως εάν η Κύπρος με κάποια “λύση ΔΔΟ ή χειρότερη” ενταχθεί στα πεδία της Τουρκικής επικυριαρχίας η γεωπολιτική σημασία και τα ερείσματα της Τουρκίας θα εκτιναχθούν στα ύψη. Το ίδιο ισχύει για το Αιγαίο εάν η Ελλάδα ενδώσει έστω και κατά ελάχιστο στους ακραίους αναθεωρητικούς σκοπούς της Άγκυρας.
• Τρίτον, περιθώρια στρατηγικών ελιγμών με τρόπο που θυμίζει έντονα την ανάλογη αλλά όχι αντίστοιχη στάση του Ντε Γκολ, με την οποία οι Αμερικανοί τελικά, όταν το επέτρεψαν οι διεθνείς περιστάσεις, συμβιβάστηκαν.

Εδώ χρήζει να διατυπωθεί μια ακόμη εκτίμηση κόντρα στο συμβατικό ρεύμα νομικισμού και αντιλήψεων για τις ηγεμονικές πολιτικές που υποδηλώνουν άγνοια. Οι Αμερικανοί ως ηγεμονική δύναμη διαθέτουν βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στρατηγικά σχέδια. Εάν για παράδειγμα εμείς αποτύχουμε να εφαρμόσουμε τις πρόνοιες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας με σίγουρες αρνητικές για την Ελλάδα προεκτάσεις στον ενεργειακό χάρτη της Μεσογείου, οι ΗΠΑ θα εντάξουν «καταλλήλως» τις δικές μας αποφάσεις στα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα εναλλακτικά σχέδια.

Το ίδιο και εάν με την Αθήνα απούσα οι Κύπριοι, όπως αναφέρθηκε μόλις, συρθούν σε νέους «ανανισμούς». «Η Κύπρος είναι μακριά», έλεγε η πλειοψηφία εδώ στην Αθήνα. Και κάποιες διπλωματικές κινήσεις της Αθήνας στο παρελθόν για το θέμα των εγγυήσεων όλα δείχνουν ότι εξέπνευσαν και ότι ξανάρχεται το «οι Κύπριοι αποφασίζουν οι ίδιοι να αυτοκτονήσουν και η Αθήνα θα συμπαρίσταται»! Σε κάθε περίπτωση, με ή χωρίς εγγυήσεις μια “ανανική λύση” θέτει εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες υπό Τουρκική ομηρία και παγιδεύει το Ελλαδικό κράτος στρατηγικά.

2. Η ηγεμονική στρατηγική των ΗΠΑ και οι ελληνικές φαντασιώσεις

Μια ηγεμονική δύναμη όπως οι ΗΠΑ αυτό που επιδιώκει είναι ο  απρόσκοπτος έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πόρων, των διαρκών ανακατανομών ισχύος, των γεωπολιτικών προσβάσεων και των νέων ισορροπιών ισχύος και συμφερόντων, όπως επέρχονται εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών εξελίξεων. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αυτό που έχει σημασία για τις ΗΠΑ είναι η γεωπολιτικά σημαίνουσα Μικρά Ασία να κυριαρχείται από κράτος ή κράτη που θα εκπληρώνει τους στρατηγικούς τους σκοπούς. Διακινδυνεύουμε να πούμε ότι τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό από αυτό.

Αυτή η καθημερινά καταμαρτυρούμενη αμερικανική στρατηγική (όπως παρόμοια και των άλλων ηγεμονικών δυνάμεων επί αιώνες) σημαίνει ότι όσα κράτη είναι απρόσεκτα ή για αντικειμενικούς λόγους αδύναμα, είναι αναλώσιμα και υποψήφια για την Κλίνη του Προκρούστη για κατακρεούργηση και διασκορπισμό. Αντίστροφα, οι Αμερικανοί συμβιβάζονται με όσα κράτη διαθέτουν ισχύ, στρατηγική και ικανή πολιτική ηγεσία, η οποία γνωρίζει πώς να συναλλάσσεται στη βάση των εθνικών συμφερόντων και αξιόπιστων κόκκινων γραμμών. Προφανώς, συναλλάσσονται επί ζητημάτων που δεν είναι ζωτικής σημασίας, ή που εύκολα εντάσσονται σε άλλο μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο της υπερδύναμης.

Τονίζεται ξανά γιατί εκτιμάται πως αποτελεί στο σημαντικότερο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας, οι ΗΠΑ, αλλά και άλλες ηγεμονικές δυνάμεις, θα προσαρμόσουν την στρατηγική τους ανάλογα και αντίστοιχα εάν οι Έλληνες αυτοκτονήσουν αποδεχόμενοι την διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας (ή συνομοσπονδίας με “δύο κράτη”) και την με αυτό τον τρόπο ένταξη της Κύπρου στην τουρκική σφαίρα επιρροής. Το ίδιο εάν η Ελλάδα συνεχίσει να συρρικνώνεται στο Αιγαίο και στα Βαλκάνια κάνοντας την μια γκάφα μετά την άλλη. Μια Τουρκία με ηγέτη τον Ερντογάν που θα προχωρήσει σε αλλαγές μερικών επιλογών, για τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν αντιρρήσεις, ή μια Τουρκία με κάποιο άλλο νέο-Οθωμανό ηγέτη που θα κάνει το ίδιο, είναι καθόλα αναμενόμενο να βολεύει τις ΗΠΑ. Τι βολεύει τις ΗΠΑ;

• Πρώτον, η τουρκική ηγεσία να πάρει αποφάσεις που θα διασφαλίζουν ότι η Τουρκία θα είναι αγκυροβολημένη σύμμαχός τους.
• Δεύτερον, να μπορούν να κάνουν με την Άγκυρα στρατηγικές συναλλαγές κάθε είδους. Ως προς αυτό πολύ σημαντικό είναι τι σχεδιάζουν οι Αμερικανοί όσον αφορά την Ρωσία και σε σχέση με την αναδυόμενη κινεζική ισχύ.
• Τρίτον, να μπορούν να ελκύουν την Τουρκία ολοένα και περισσότερο στο αμερικανικό στρατόπεδο με συνεχή ανταλλάγματα ελάσσονος γι’ αυτές σημασίας, αλλά ενδέχεται μείζονος σημασίας για άλλα κράτη της περιφέρειας, όπως η Ελλάδα.

Στο σημείο αυτό ας αναφέρουμε ένα ακόμη προσανατολισμό διαχρονικά καταμαρτυρούμενο: Τα στρατηγικά παίγνια Ρωσίας-Τουρκίας είναι σχεδόν εξ ορισμού εφήμερα, εκπληρώνοντας τακτικούς σκοπούς. Το ξέρει η Ρωσία, το ξέρει ο Ερντογάν, το ξέρουν οι ΗΠΑ, το ξέρουν όλα τα άλλα κράτη πλην της Ελλάδας που άνευ σημαντικού λόγου δεν διστάζει να εισέρχεται στις συμπληγάδες των ηγεμονικών ανταγωνισμών. Ανεξάρτητα τακτικών παιγνίων υπάρχει αδιάλειπτη ιστορική εγγενής γεωπολιτική αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας την οποία ο νέο-Οθωμανισμός επιτείνει.

Μελλοντικά σενάρια

Την κατάλληλη στιγμή οι στρατηγικές επιλογές όλων, με κατάλληλους ελιγμούς που θα είναι συμβατοί με διαχρονικές στρατηγικές λογικές, θα μπορούσαν να προσαρμοστούν. Για παράδειγμα σκεπτόμαστε φωνακτά, αναφέροντας χωρίς να προβλέπουμε πιθανά λογικά μελλοντικά σενάρια ή κάποια ενδιάμεσα:

• Πρώτον, η Τουρκία ενδεχομένως με νέες προϋποθέσεις παραμένει στις δυτικές συμμαχίες.
• Δεύτερον, η Ρωσία επανέρχεται στο μείζον, δηλαδή την παρεμπόδιση μιας ισχυρής περιφερειακής δύναμης που θα θέτει σε κίνδυνο μεγάλα συμφέροντα γειτονικών κρατών, ή και κάποιων ρωσικών περιφερειών.
• Τρίτον, τα σύνορα από τα Βαλκάνια μέχρι το Ιράν οδηγούνται σταδιακά σε νέες οριοθετήσεις σύμφωνα με τις λογικές των νέων υπό διαμόρφωση ισορροπιών. Ρωσία και ΗΠΑ ενώ ενδέχεται να βρίσκονται σε σύγκλιση ή αντιπαράθεση σε άλλα μέτωπα του πλανήτη δεν αποκλείεται ως προς κάποια ζητήματα να συμφωνούν σε πελατειακή βάση.
• Τέταρτον, δημιουργούνται σύμφωνα με αμερικανικά, ισραηλινά και υπό προϋποθέσεις τουρκικά συμφέροντα νέα κράτη στην ευρύτερη περιφέρεια π.χ. «μερικά» κουρδικά, ένα εκ των οποίων θα είναι υπό τουρκική εποπτεία στο σημερινό τουρκικό Κουρδιστάν.
• Πέμπτο, καταλύονται κράτη, των οποίων οι κοινωνίες τρέφουν αυτοκτονικά σύνδρομα (π.χ. Κυπριακή Δημοκρατία ενώ κάποια άλλα ήδη διαλύθηκαν).

Αυτά και άλλα αναπόδραστα πιθανά ενδεχόμενα επαληθεύουν πως το μεταψυχροπολεμικό περιβάλλον δεν είναι ο ανθόσπαρτος πλανήτης των νεοελληνικών φαντασιώσεων, ιδίως φορέων ποικίλων επιστημονικών τίτλων και πολιτικών. Δυστυχώς για τους Έλληνες, εξ αντικειμένου και αποδεδειγμένα, πρόκειται για σπιθαμιαίου πολιτικού αναστήματος περιπτώσεις. Αυτά και πολλά άλλα, υπογραμμίζουμε, δεν είναι προβλέψεις όπως πολλοί καθημερινά κάνουν, αλλά προβολή προσανατολισμού των τάσεων και στάθμιση και εκτίμηση γεγονότων και εξελίξεων με συντρέχοντες όρους.

Από τον Θουκυδίδη στον Κονδύλη

Καταλήγουμε λοιπόν με verbatim ή εντός εισαγωγικών διατύπωση βασικών αξιωμάτων περί την διεθνή πολιτική του Κονδύλη και του Θουκυδίδη. Όσον αφορά το πώς τα κράτη συγκροτούν συμμαχίες και εναλλάσσουν συμμαχίες παραπέμπουμε στον περιγραφικό και υψηλής ερμηνευτικής αξίας Κονδύλη: Μας υπενθυμίζει ότι η έσχατη πραγματικότητα είναι ο αγώνας για επιβίωση-αυτοσυντήρηση. Σε ένα ανταγωνιστικό κόσμο αγωνίζονται για την διεύρυνση της ισχύος τους και γι’ αυτό συναντώνται ως φίλοι ή ως εχθροί και αλλάζουν φίλους και εχθρούς ανάλογα με τις ανάγκες του αγώνα αυτοσυντήρησης και τις ανάγκες ως προς αυτό διεύρυνσης της ισχύος.
Ακόμη πιο σημαντικό, καταμαρτυρώντας έτσι γνώση για το πως οι μεγάλες δυνάμεις κινούνται στον χρόνο, υπογραμμίζει ότι όσοι κολυμπούν μέσα σε ιδεολογίες και ιδεολογήματα αυτό που κάνουν είναι να επιβεβαιώνουν πως «όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς τα προπαγανδίζουν οι αφελείς».

Έτσι, εν μέσω διαρκούς πλανητικής αντιπαράθεσης γύρω από τεράστια οικονομικά συμφέροντα, υπογραμμίζει ο Κονδύλης, όταν π.χ. το αμερικανικό Πεντάγωνο καταρτίζει στρατηγικά σχέδια που φθάνουν ήδη βαθιά στον 21ο αιώνα, δεν καλεί βέβαια ούτε τον Rawls ούτε τον Habermas ούτε άλλους ηθικοφιλοσόφους, προκειμένου να ακούσει και να ακολουθήσει τις συμβουλές τους. Προσθέτω ότι εμείς αυτό κάναμε και αυτό συνεχίζουμενα κάνουμε.

Όλα βέβαια τα αξιώματα διεθνούς πολιτικής εμπεριέχονται στον Θουκυδίδη, τον «Πελοποννησιακό Πόλεμο» του οποίου έχουν όλοι οι ηγέτες και οι αξιόπιστοι αναλυτές της στρατηγικής πλην Ελλάδας. Μερικά κρίσιμα καταληκτικά αποσπάσματα: Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων (εδ. 89-116):
(εδάφιο.89) Αθηναίοι: α) υπαινίσσονται πως δίκαια έχουν την ηγεμονία β) υποδεικνύουν το γεγονός πως κάθε πλευρά έχει την δική της αντίληψη περί δικαίου-δικαιοσύνης και γ) ρητά προειδοποιούν τους Μήλιους πως «όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή του, κι ότι, όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται».
(Εδάφιο 97) Αθηναίοι: «λόγια που να στηρίζονται στο δίκαιο δεν λείπουν από κανένα… όσοι (όμως) διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή τους».
(εδάφιο 103) Αθηναίοι: «Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει  όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν».
Κατάληξη (εδάφιο 114): «άρχισαν αμέσως τις εχθροπραξίες, κι αφού μοίρασαν τη δουλειά στα στρατιωτικά τμήματα της κάθε πόλης έζωσαν κυκλικά με τείχος τους Μηλίους… έγινε μάλιστα και κάποια προδοσία ανάμεσα στους Μηλίους… (οι Αθηναίοι) σκότωσαν όσους Μηλίους ενήλικούς έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι, στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους».

Μερικές συναφείς παρεμβάσεις

• Ελληνική αποτρεπτική στρατηγική: Μια ιδιόμορφη εύθραυστη και επικίνδυνα έωλη «ενδιάμεση κατάσταση» https://wp.me/p3OlPy-1Va – https://wp.me/p3OqMa-1tx
• «Τουρκία-Ελλάδα: Η λογική των ακροβασιών του Ερντογάν και η Κλίνη του Προκρούστη των Στρατηγικών παιγνίων. Βραχυχρόνιοι, μεσοπρόθεσμοι και μακροχρόνιοι στρατηγικοί σχεδιασμοί και μεταβλητές μεγάλης κύμανσης». http://wp.me/p3OlPy-1AE
• «Τουρκική απειλή: Αποτρεπτική στρατηγική και η σχέση απειλών χαμηλής έντασης – μεγάλης πολεμικής σύρραξης» http://wp.me/p3OlPy-1rT.
• «Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυση» – http://www.onalert.gr/stories/panagiwths-hfaistos-tourkia-anamenei-diapra3oume-moiraio-la8os/54404.
• Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος https://wp.me/p3OlPy-1Pv
• ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ: ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ – ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΗΣ https://wp.me/p3OlPy-1rT
• ΑΛΦΑΒΗΤΆΡΙΟ: ΠΑΓΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ KΑΘΕ ΒΙΩΣΙΜΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ – http://wp.me/p3OqMa-12B
• Τουρκική απειλή: Μια νέα στρατηγική αλλά ποια; https://wp.me/p3OlPy-1Qq
• «Διαχείριση κρίσεων χαμηλής έντασης, η κλιμάκωση και η αποτρεπτική στρατηγική» https://slpress.gr/idees/i-tourkia-kerdizei-ton-polemo-choris-machi/.
• «Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική: Η Τουρκική απειλή, «μικρές κρίσεις»-σωρευτικά αποτελέσματα, αποτρεπτική αξιοπιστία» https://wp.me/p3OlPy-1OV.
• Δεν υπάρχει συγκροτημένο κράτος στην Ελλάδα; https://wp.me/p3OlPy-1Nf
• Στρατηγική κουλτούρα αποτροπής https://wp.me/p3OlPy-1Na
• Η αποτυχία της Ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής και “το γκριζάρισμα των νεοελλήνων” https://wp.me/p3OqMa-1t4
• Τι κερδίζει η Τουρκία από κρίσεις «χαμηλής έντασης» https://wp.me/p3OlPy-1ML Τι κερδίζει η Τουρκία από κρίσεις «χαμηλής έντασης» https://wp.me/p3OlPy-1ML και http://www.onalert.gr/stories/ti-kerdizeih-htourkia-apo-kriseis-xamhlhs-entashs-analysh/63263.
• Τουρκικές ενέργειες στρατηγικού χαρακτήρα και βαθύτατων προεκτάσεων. Οι ύβρεις πάντα φέρνουν Νέμεση https://wp.me/p3OlPy-1M1
• Η Τουρκία αναμένει να διαπράξουμε το μοιραίο λάθος – Ανάλυσηhttp://www.onalert.gr/stories/panagiwths-hfaistos-tourkia-anamenei-diapra3oume-moiraio-la8os/54404
• ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΣ: ΚΑΛΕΣΜΑ ΠΟΛΕΜΟΥ Ή ΉΤΤΑΣ ΧΩΡΙΣ ΠΌΛΕΜΟ https://wp.me/p3OlPy-Kx
• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ – Το μεθοδολογικό και φιλοσοφικό σταυροδρόμι και ο θανατηφόρος χαρακτήρας κάθε κατευναστικής στάσης και συμπεριφοράς. http://wp.me/p3OqMa-18d– http://wp.me/p3OlPy-1eZ
• ΤΟ ΑΘΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΝΑ ΑΝΕΛΕΗΤΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ http://wp.me/p3OlPy-1A2 – http://wp.me/p3OqMa-16D
• ENAΛΛΑΚΤIΚΕΣ ΕΠIΛΟΓΕΣ ΚI ΔIΛΗΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝIΚΗΣ ΑΠΟΤΡΕΠΤIΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓIΚΗΣ (1990-1)http://wp.me/p3OlPy-JO 
• CLAUSEWITZ: «Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ» – Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΙ Η ΚΡΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ https://wp.me/p3OlPy-WT
• ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΣ: ΦΕΡΝΕΙ ΠΟΛΕΜΟ Ή ΗΤΤΑ ΧΩΡΙΣ ΠΟΛΕΜΟ.https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/permalink/1704692463103630/
• ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΝ «ΙΣΧΥ», Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΥΡΙΟ «ΝΟΜΙΣΜΑ» ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗhttp://wp.me/p3OlPy-AA
• Ο πόλεμος ως διαχρονικό φαινόμενο http://wp.me/p3OqMa-1nr
• ΠΟΛΕΜΟΣ: ΑΝΙΑΤΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ, ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ, ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ https://wp.me/p3OlPy-1UY
• Ο ηγεμονικός ανταγωνισμός τον 21 αιώνα και η αστάθεια στις περιφέρειες https://wp.me/p3OlPy-1K6
• Η σύρραξη στη Συρία και ο ανελέητος ηγεμονικός ανταγωνισμός ως καθοριστικός παράγων των περιφερειακών διενέξεων http://wp.me/p3OlPy-qo 
• Το αναδυόμενο πολυπολικό διεθνές σύστημα και ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων στις περιφέρειες: Ανατολική Μεσόγειος, Μέση και Μείζονα Ανατολή*. http://wp.me/p3OlPy-1CO
• ΡΩΣΙΑ, ΤΟΥΡΚΙΑ, ΗΠΑ. ΡΕΥΣΤΑ, ΕΦΗΜΕΡΑ, ΠΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΙΜΟΤΕΡΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ http://wp.me/p3OlPy-1ug
• ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΑΣΙΑΣ: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ. (Σημειώσεις διάλεξης σε ημερίδα με θέμα την θαλάσσια στρατηγική. ΙΔΙΣ / Σχολή Εθνικής Άμυνας – παράρτημα ορισμών, βασικών πτυχών και σύνδεση με Ελλάδα) http://wp.me/p3OlPy-1iU
• Η αποτρεπτική μας στρατηγική που κάποιοι νόμισαν ότι είναι παιχνίδι κατευνασμού, ανευθυνότητας και ανορθολογισμού. https://wp.me/p3OlPy-TO
• ΣΤΡΑΤΗΓΙΚH ΑΝΙΣΟΡΡΟΠIΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΙ–ΚΑΙ ΘEΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛAΔΑΣhttp://wp.me/p3OlPy-Td 
• Ο Ιωάννης Καποδίστριας και οι διπλωματικές διαπραγματεύσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις: Σχέσεις ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο διεθνές σύστημα http://wp.me/p3OqMa-1p5
• «ΟΙ ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» http://wp.me/p3OlPy-1FG – http://wp.me/p3OqMa-1oL

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestos.edu.gr / info@ifestosedu.gr
 Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos