Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ «ΧΑΛΑΡΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ» ΣΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η τρομακτική μοίρα της Νιγηρίας αποτελεί προειδοποίηση ότι, οποιαδήποτε ομοσπονδία διευκολύνει τον γεωγραφικό διαχωρισμό των μουσουλμάνων από τους χριστιανούς, χωρίζεται σε «ζώνες» και είναι προικισμένη με «εκ περιτροπής προεδρία», είναι, ενδεχομένως, αυτοκαταστροφική
Στις 26 Οκτωβρίου 2018, ο δήθεν «πρωθυπουργός» του ψευδοκράτους στα κατεχόμενα μέρη της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) αντέδρασε σε μια πρόσφατη πρόταση του Προέδρου της ΚΔ και επιβεβαίωσε το εξής: «Εμείς στην τουρκοκυπριακή πλευρά δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τη “χαλαρή ομοσπονδία”».
Αυτή η δήλωση προκαλεί μια προφανή ερώτηση. Η προτεινόμενη «ομοσπονδοποίηση» της ΚΔ, είτε «χαλαρή» είτε μη «χαλαρή», είναι σοφή ή είναι άστοχη; Κατ’ αρχάς, η προτεινόμενη «χαλαρή ομοσπονδία» φαίνεται ότι είναι ένας ευφημισμός που καμουφλάρει την προτεινόμενη «δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία». Ως εκ τούτου, είναι κακόηθες προϊόν της νεοαποικιοκρατίας. Στην περίοδο 1956-58, το Ηνωμένο Βασίλειο εξέτασε σοβαρά την πιθανή γεωγραφική διχοτόμηση ή την ομοσπονδιακή διαίρεση της τότε βρετανικής αποικίας της Κύπρου.
Σε μια έκθεση που υπέβαλε στις 22 Μαΐου 1957 ο Alan Lennox-Boyd, ο Βρετανός τότε Υπουργός Αποικιών, στην Επιτροπή Αποικιών του βρετανικού υπουργικού συμβουλίου, αναφέρεται ότι η αποικιοκρατική κυβέρνηση στη Λευκωσία εξέφρασε τη συμπάθειά της για διάφορες «λύσεις», οι οποίες θα απέφευγαν την ξεκάθαρη διχοτόμηση. Μια τέτοια «λύση» περιεγράφη ως «το ημιτελές σπίτι [‘the half-way house’] ενός ομοσπονδιακού συστήματος με ξεχωριστές ελληνικές και τουρκικές ζώνες [‘zones’] … ». (Πηγή: National Archives of the UK)
«Ομοσπονδία σημαίνει διχοτόμηση»
Τον Ιανουάριο του 1964, μετά την εγκαθίδρυση της ΚΔ ως γεωγραφικά ενιαίου, αλλά «δικοινοτικού» κράτους (δίπλα σε δύο βρετανικές «κυρίαρχες βάσεις»), επανεμφανίστηκε η ιδέα της ομοσπονδοποίησης με εμφατική τουρκική υποστήριξη. Όμως, στις 2 Δεκεμβρίου 1964, ο Taylor Belcher, τότε Αμερικανός Πρέσβης στη Λευκωσία, διαπίστωσε ότι η προτεινόμενη «ομοσπονδία της Κύπρου», όπως προβλεπόταν από τους Τούρκους, «σημαίνει πραγματικά τη διχοτόμηση της Κύπρου». Ο Πρέσβης Belcher εξήγησε ότι τέτοια «ομοσπονδία» θα «απαιτούσε την επιβολή βίας» και τη δημιουργία «ορίων [‘boundaries’] που όχι μόνο θα απέκοπταν την Αμμόχωστο και τη Λευκωσία», αλλά θα έφταναν «δυτικά στα Κόκκινα». Με αυτά υπόψη, ο Πρέσβης Belcher χρησιμοποίησε μία υποβλητική φράση: «federation ? la Turque». (Πηγή: James E. Miller (ed.), Foreign Relations of the United States, 1964-1968, Volume XVI (State Department, 2000, Document 167).
Σε έκθεση της 26ης Μαρτίου 1965, ο δρ Galo Plaza, διαμεσολαβητής τότε του ΟΗΕ, επιβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας ζητούσε τον «γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων κάτω από ένα ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης». Όσον αφορά τους «Τουρκοκύπριους», αυτοί προέβλεπαν «ένα ομοσπονδιακό σύστημα, εντός του οποίου θα υπήρχαν αυτόνομα τουρκοκυπριακά και ελληνοκυπριακά Κράτη [‘States’]… που θα δημιουργηθούν από τον γεωγραφικό διαχωρισμό… των δύο κοινοτήτων…».
Το 1974, σύμφωνα με αυτήν την απάνθρωπη, διχαστική και διακριτική στρατηγική, οι δύο τουρκικές εισβολές οδήγησαν σε εθνο-θρησκευτική κάθαρση και στον βίαιο νεο-οθωμανικό διαχωρισμό Ελλήνων και χριστιανών (που αναγκάστηκαν να συγκεντρωθούν στον Νότο), από Τούρκους και μουσουλμάνους (που αναγκάστηκαν να συγκεντρωθούν σε μια κατεχόμενη «ζώνη» στον Βορρά). Έτσι, οι εισβολές de facto προετοίμασαν το έδαφος για μια de jure ομοσπονδία α λα Τούρκα – «federation a la Turque».
«Αδύναμο ομόσπονδο σύστημα»
Σε μια επιστολή, ημερομηνίας 25 Μαρτίου 1975, η βρετανική Πρεσβεία στην Άγκυρα απεκάλυψε ότι: «Οι Τούρκοι έχουν κατά μεγάλο βαθμό ήδη καταλάβει όλα όσα χρειαζόντουσαν στο νησί. Εκείνο που στερούνται είναι (α) να παραλάβουν τους Τουρκοκύπριους που ακόμα βρίσκονται στον νότο και (β) ελληνική συναίνεση σε ένα αδύνατο ομόσπονδο σύστημα» (Πηγή: Document FCO 9/2159, παράγραφος 2, National Archives of the UK).
Από το 1975, οι Τούρκοι πέτυχαν σε μεγάλο βαθμό τον στόχο (α) αλλά ακόμα περιμένουν να επιτύχουν «ένα αδύναμο ομόσπονδο σύστημα», δηλαδή μια «χαλαρή ομοσπονδία». Συνεπώς, και σε αντίθεση με την παραπλανητική εντύπωση που έχει δημιουργηθεί, η προτεινόμενη «χαλαρή ομοσπονδία» δεν είναι το πνευματικό παιδί του Προεδρικού Παλατιού στη Λευκωσία, αλλά των Βρετανών και Τούρκων. Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Richard Spring, ένας Συντηρητικός εκπρόσωπος της τότε αντιπολίτευσης, εξήγησε στο βρετανικό κοινοβούλιο στις 6 Ιουλίου 2004 πως, «κατ’ ουσίαν», το ακυρωμένο Σχέδιο Ανάν «υποστήριζε μια χαλαρή ομοσπονδιακή δομή …» (Πηγή: Hansard, Westminster Hall Debates, 6 July 2004, Column 195WH).
Εγγενής ευθραυστότητα
Η δημιουργία οποιασδήποτε «ομοσπονδίας» στη Νήσο Κύπρο, είτε «χαλαρή» είτε «μη χαλαρή», θα αποτελέσει για την Τουρκία μια ιδεολογική, διπλωματική και γεωπολιτική νίκη δεκαετίες μετά τον de facto στρατιωτικό θρίαμβο του 1974. Όμως, τέτοια «ομοσπονδία» θα είναι απαράδεκτη και για άλλους λόγους. Ο πιο προφανής λόγος είναι ότι οι «ομοσπονδίες» που τσιμεντώνουν τις εθνικές, θρησκευτικές ή φυλετικές διαφορές είναι εγγενώς εύθραυστες και ικανές να υποκύψουν σε αποσύνθεση. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2009 στο «European Journal of International Law» και που γράφτηκε από τον Καθηγητή Marc Weller του Πανεπιστήμιου του Κέιμπριτζ, αναφέρονται ορισμένες «χαλαρές ομοσπονδίες», όπως αυτή της Κρατικής Ένωσης Σερβίας και Μαυροβουνίου, η οποία αποσυντέθηκε το 2006, και του Σουδάν, η οποία αποσυντέθηκε το 2011.
Οι ομοσπονδίες που δεν αποσαθρώνονται επίσημα, μπορεί αντιθέτως να καταλήξουν ως κατατρεγμένες ή αποτυχημένες οντότητες («failed or failing states»). Ένα πρωταρχικό παράδειγμα είναι το Ιράκ, ένα δυσλειτουργικό «ομοσπονδιακό κράτος», το οποίο, σύμφωνα με μια ακαδημαϊκή πηγή [Alex Danilovich, Iraqi Federalism and the Kurds (Routledge, 2006), page 49], έχει μια «χαλαρή ομοσπονδία» εξαιτίας του Συντάγματος του 2005. Μια άλλη δυσλειτουργική ομοσπονδία είναι η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Νιγηρίας, η οποία απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς την ίδια μέρα με την εγκαθίδρυση της ΚΔ στις 16 Αυγούστου 1960.
Σήμερα, η Νιγηρία υποφέρει από διαίρεση, σύγκρουση, διαφθορά, φτώχια και διάφορα άλλα προβλήματα που προκύπτουν από την ομοσπονδοποίηση της χώρας σε τριάντα έξι «κράτη» και σε έξι «γεωπολιτικές ζώνες» υπό μία «εκ περιτροπής προεδρία». Εν μέρει, λόγω αυτής της περίπλοκης ομοσπονδιακής αρχιτεκτονικής, οι διάφορες Αρχές στη Νιγηρία δεν μπορούν να νικήσουν τους Ισλαμιστές τρομοκράτες της Boko Haram, οι οποίοι, από το 2009, εδρεύουν στον βορρά της Νιγηρίας και έχουν προκαλέσει αμέτρητες απάνθρωπες πράξεις, ιδιαίτερα κατά των κοριτσιών και των χριστιανών.
Οι ρίζες αυτών των προβλημάτων μπορούν να αναχθούν, εν μέρει, (α) στη βρετανική αποικιακή ενίσχυση του διαχωρισμού των μουσουλμάνων στον Βορρά της Νιγηρίας από τους χριστιανούς στον Νότο και (β) στη βρετανική πολιτική υπέρ της «χαλαρής ομοσπονδίας».
Μαθαίνουμε από μια επίσημη έκθεση που δημοσιεύθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2016 από μια Νιγηριανή Επιτροπή, συγκεκριμένα την «Dawn Commission», ότι: «κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου [1912-1960] οι Βρετανοί είδαν τη Νιγηρία ως μια χαλαρή Ομοσπονδία δύο διαφορετικών πολιτιστικών και διοικητικών κόσμων.…
»Η διχοτομημένη διαίρεση της Νιγηρίας μεταξύ του Βορρά και του Νότου (πολιτισμικά και διοικητικά) άρχισε σταδιακά να επηρεάζει τον ψυχικό προσανατολισμό του λαού καθώς προκάλεσε κοινωνική περιφρόνηση, προκατάληψη και δυσαρέσκεια μεταξύ του βορρά και του νότου…
»Η διαίρεση και η κοινωνική περιφρόνηση που δημιουργήθηκε από την ανάπτυξη δυσαρέσκειας και προκατάληψης μεταξύ του Βορρά και του Νότου τελικά εξερράγη φανερά [‘exploded into the open’]…».
Η τρομακτική μοίρα της Νιγηρίας αποτελεί προειδοποίηση. Οποιαδήποτε ομοσπονδία (α) διευκολύνει τον γεωγραφικό διαχωρισμό των μουσουλμάνων από τους χριστιανούς, (β) χωρίζεται όχι μόνο σε «κράτη» αλλά σε «ζώνες» και (γ) είναι προικισμένη με «εκ περιτροπής προεδρία» είναι δυνητικά δυσλειτουργική και, ενδεχομένως, αυτοκαταστροφική.
Ούτε ηθική, ούτε δημοκρατική βάση
Ενόψει των αποκεντρωμένων και περίπλοκων συστημάτων διακυβέρνησης, που αυτόματα υπάρχουν σε οποιαδήποτε ομοσπονδία, η ομοσπονδοποίηση είναι ικανή να διευκολύνει και τη διαφθορά. Αυτό αποδεικνύεται από την ενδημική δωροδοκία στη Νιγηρία και στη Σομαλία. Μάλιστα, ο Δείκτης Αντίληψης της Διαφθοράς 2017 της οργάνωσης «Διεθνής Διαφάνεια» αναφέρει ότι η Σομαλία θεωρείται η πιο διεφθαρμένη χώρα στον πλανήτη. Η Σομαλία είναι «Ομοσπονδιακή Δημοκρατία». Αυτή η πραγματικότητα δεν είναι σύμπτωση.
Η προτεινόμενη νεο-Οθωμανική ομοσπονδοποίηση της ΚΔ δεν στηρίζεται σε καμία ηθική ή δημοκρατική βάση. Ανεξάρτητα από το πόσο «χαλαρή» θα είναι ή πως αλλιώς θα ονομαστεί, οποιαδήποτε «ομοσπονδία» θα διευκολύνει την αδράνεια στη διακυβέρνηση, τη διαφθορά και, πιθανόν, τη σύγκρουση και την αποσύνθεση. Οι πολίτες της ΚΔ αξίζουν κάτι καλύτερο – ένα ελεύθερο, δημοκρατικό, ηθικό και ενιαίο κράτος, που θα εξυπηρετεί έναν ενωμένο λαό.
ΚΛΕΑΡΧΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan στην Κύπρο.
Οι απόψεις στο άρθρο είναι προσωπικές.
Πηγή: http://www.sigmalive.com/simerini/analiseis/537301/omospondia-a-la-tourka