Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών που λένε ένα οίδα ουδέν οίδα αλλά ξέρουν το Αλφαβητάριο οπότε μπορούν να διαβάζουν και αυτών που δεν ξέρουν το Αλφαβητάριο αλλά «ξέρουν» τα πάντα και τα προβλέπουν όλα, κυρίως τις επερχόμενες παγκοσμιοποιήσεις, τους επερχόμενους ενωμένους πλανήτες, τους αγκαλιασμένους και ποτέ συγκρουόμενους ανθρώπους, το τέλος της ιστορίας και ασφαλώς το τέλος κάθε διένεξης και πολέμου. Οι τελευταίοι είναι οι φορείς επίγειων εσχατολογικών δογμάτων τα οποία κατά την διάρκεια των Νέων Χρόνων και ενώ επερχόταν ο μεταμοντερνισμός αντικατέστησαν, εν μέρει, την θρησκευτική εσχατολογία. Αν και πολλά έχουμε γράψει για αυτά, κυρίως σε βιβλία, χρήσιμο είναι να πούμε δύο λόγια και εδώ.
Για να παραφράσουμε τον Κονδύλη, αμφότερες οι εσχατολογίες είναι ανακουφιστικές. Η Θρησκευτική ανακουφίζει υποσχόμενη πως μεταθανάτια ο συμμορφωμένος με τις θρησκευτικές διδαχές θα αναπαυθεί αιώνια, και αντίστροφα. Επειδή δεν είναι του παρόντος λέμε μόνο ότι υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ θρησκευτικών δογμάτων που κατατείνουν προς θεοκεντρισμό ή και θεοκρατία πλην η Ορθοδοξία είναι ανθρωποκεντρική. Η εσχατολογία των ιδεολογικών δογμάτων, όμως, κατατείνει αναπόδραστα προς υλιστικές / αντι-πνευματικές παραδοχές και κάθε συνεπής φορέας αντί-πνευματικών παραδοχών συνειδητά ή ανεπίγνωστα καταλήγει στον συνεπή μηδενισμό του Μαρκησίου de Sade στις παραδοχές του οποίου και μόνο μπορεί κανείς να εντοπίσει τα αίτια των επίγειων εσχατολογικών ιδεολογημάτων. Λέμε μόνο ότι στην σύγχρονη Ελλάδα επειδή στερείται οργανωμένου κράτους όταν κυριαρχούν στις καρέκλες που συνειδητά ή ανεπίγνωστα είναι φορείς εσχατολογιών του συνεπούς μηδενισμού ακόμη και εάν εκπέμπουν τα ιδεολογήματά τους “χαμογελαστά” οι προεκτάσεις είναι βαθύτατες.
Διόλου τυχαίο, κάθε εποχή και ιδιαίτερα αφότου χείμαρρος εμφύλιων ιδεολογιών πλημμύρισε την Ελληνική κοινωνία επισκιάζοντας τις Ελληνικές παραδόσεις της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, οι εσχατολογίες αποπροσανατόλισαν πολιτικά και πνευματικά πολλούς. Επέρχονται ανθόσπαρτα πεδία παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας, επέρχεται ωφελιμιστικά-χρησιμοθηρικά ενοποιημένος πλανήτης τον οποίο αν και οι αρχαϊκοί διεθνιστές φιλελεύθεροι λησμονήθηκαν ήλθαν ξανά ως δόγματα “ανθρωπιστικών βομβαρδισμών” στα οποία και πάλι ουκ αριστεροδεξιοί νεοέλληνες προσυπέγραψαν, επέρχεται ένα μεγάλο καζάνι μέσα στο οποίο με νομισματικούς τρόπους θα κοχλάζουν ενοποιημένα όλα τα Ευρωπαϊκά έθνη μαζί και η Ελλάδα και επέρχεται ένας ενοποιημένος-παγκοσμιοποιημένος πλανήτης πάνω στον οποίο θα “συνωστίζονται” ΜΚΟ, εθνομηδενισμένα άτομα πρώην Τούρκοι, Κινέζοι, Έλληνες, Ιάπωνες και όλοι οι άλλοι. Οι δύο νεοελληνικές εσχατολογίες των Ελληνικών συμφορών είναι η ΟΝΕ και τώρα η συμφωνία των Πρεσπών. Και ενώ την συμφορά της άσκοπης, απροετοίμαστης και εσχατολογικά-ιδεολογικά κινούμενης ένταξης στην ΟΝΕ την βιώνουμε τώρα οι αναπόδραστες συνέπειες των περί τα Βαλκάνια εσχατολογιών με αφορμή την “επίλυση” του “Μακεδονικού” είναι μπροστά μας. Εξ ου και προσφέρεται για σύγκριση με τις συζητήσεις για την ΟΝΕ.
Όσοι δεν ξέρουν το Αλφαβητάριο με προπέτεια, άλματα συλλογισμών, εκλογικεύσεις και επικοινωνιακές αλχημείες επιχειρούν να μας πουν πως τα Βαλκάνια εάν όχι ο πλανήτης όλος εισήλθαν σε φάση συνεργασίας, συναδελφοσύνης, καλοσύνης χορών και τραγουδιών, χαριεντισμών και πλέον και ανταλλαγής γραβατών. Όσοι ξέρουν το Αλφαβητάριο ευλόγως έχουν θέαση στοιχειωδών πραγμάτων τα οποία για τους αναλφάβητους είναι αθέατα. Για όσους δεν θυμούνται ή δεν τα έζησαν, ανάγνωση τριών μόνο επιφυλλίδων που ακολουθούν θα τους κάνει να διερωτηθούν πως και αυτά δεν ήταν γνωστά Μεταψυχροπολεμικά. Όχι μόνο δεν ήταν γνωστά αλλά όσοι τολμηροί τα έγραφαν θεωρούνται όπως και σήμερα με τις Πρέσπες ακραίοι, λαϊκιστές και κινδυνολόγοι. Δολοφονίες χαρακτήρα και άλλοι ασεβείς χαρακτηρισμοί –κυριολεκτικά και ασεβείς εάν όχι και πνευματικά/πολιτικά βρώμικοι και κατάπτυστοι– για να μην θιγούν οι πρωτεργάτες του «συστήματος» που για λόγους που αυτοί ήξεραν και που όλοι πλέον ξέρουμε οδηγούσαν το καράβι της Ελλάδας στις θύελλες και στα βράχια.
Πρέσπες πρώτη άποψη: Χωρίς να υπάρχει ο παραμικρός λόγος αναγνωρίστηκαν αστείοι αλυτρωτισμοί, αναζωπυρώθηκαν αναθεωρητισμοί, άνοιξαν οι Ασκοί των Μακεδονικών ανέμων και όλα τα Βαλκάνια τροχοδρομήθηκαν στις Συμπληγάδες κατατριβής εν μέσω ηγεμονικών παιγνίων.
Πρέσπες δεύτερη άποψη: οι οικονομικές συναλλαγές, η συναδελφοσύνη, οι χαριεντισμοί και οι εκατέρωθεν επισκέψεις δημιουργούν ένα περίπου ανθόσπαρτο Βαλκανικό πεδίο. Άσε που είναι και … αντί-ιμπεριαλισμός.
Για την ΟΝΕ πάθαμε και μάθαμε. Για τις Πρέσπες πότε θα μάθουμε και τι θα πάθουμε; Η απάντηση είναι πως όπως και με την ΟΝΕ όταν θα μάθουμε και συνάμα πάθουμε θα είναι πολύ αργά. Όπως λέμε, το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία η οποία όμως πάντα κρίνεται σε παρόντα χρόνο και τα λάθη ιδιαίτερα τα μεγάλα ενέχουν βαθύτατες και μακροχρόνιες προεκτάσεις.
Τα θανατηφόρα πλήγματα της δεκαετίας του 2010 οφείλονται σε αποφάσεις της δεκαετίας του 1990 των οποίων τα αίτια σήμερα επειδή πολύ περισσότεροι κατανοούν επειδή πονούν. Χαρακτηριστικά, οι ανήκοντες στην κατηγορία «εν οίδα ουδέν οίδα όταν τα επισήμαναν και μάλιστα πολύ αιτιολογημένα, δέχονταν αναρίθμητα δολοφονικά δηλητηριώδη βέλη. Περίπου απαγορευόταν να αναφερθεί ότι άσκοπα, απροετοίμαστα, πρόωρα και αυτοκτονικά εντασσόμασταν στην ΟΝΕ, ενώ μια χαρά ήμασταν μέλος της ΕΕ και αυτό αρκούσε.
Σε παρόντα χρόνο γινόμαστε μάρτυρες αυτών που ακούγονται για την συμφωνία των Πρεσπών. Όπως και με την ΟΝΕ την δεκαετία του 1990 αλλά και για άλλα ζητήματα όπως το Κυπριακό ή τις προειδοποιήσεις για μια διαφορετική διαπραγματευτική προσέγγιση ως ισότιμο μέλος της ΕΕ, κάθε λογικό και ορθολογιστικό επιχείρημα που διατυπώνεται δημόσια στο τέλος παρασέρνεται μέσα στον χείμαρρο παρακρούσεων και ανυπόστατων γνωμών που εμποδίζουν την θέαση της πραγματικότητας και των πασίδηλων και επερχόμενων.
Με σοφιστείες και επικοινωνιακή μαεστρία ολοφάνερα έξωθεν υποβοηθουμένη, τα συνθήματα κυριαρχούν εις βάρος των επιχειρημάτων. Ξανά, η γνώση της διεθνούς και Ευρωπαϊκής πολιτικής θολώνει και οι λαϊκίστικοι αφορισμοί εν μέσω –και πάλι– ασυγκράτητου πελατειακού λαϊκισμού και ντροπιαστικών για την νοημοσύνη επικοινωνιακών τεχνασμάτων καθίστανται αθέατες οι κόκκινες γραμμές του εθνικού συμφέροντος και της εθνικής στρατηγικής. Αδίστακτα όλα θυσιάζονται πάνω στον «βωμό της καρέκλας» και της ιδιωτείας που επισκιάζονται με «χαμογελαστά λογοπαίγνια». Το τραγικό, βέβαια, είναι ότι οι ακραίοι και επικίνδυνοι πρωταγωνιστές του λαϊκισμού και των λανθασμένων αποφάσεων με απύθμενη προπέτεια εξυβρίζουν τους λογικούς και ορθολογιστές ως ακραίους και λαϊκιστές. Τουτέστιν, ξανά και ξανά πιάνουμε πάτο.
Επειδή ακριβώς η περίπτωση της ΟΝΕ προσφέρεται για σύγκριση και επειδή όπως είπαν οι Ρωμαίοι scripta manent, παραθέτω τρεις επιφυλλίδες. Πολλά άλλα γράφτηκαν σε βιβλία, άρθρα και μικρά κείμενα όπως αυτά που ακολουθούν. Τις επιφυλλίδες κάποιοι τις ανακάλυψαν στο διαδίκτυο πριν μερικά χρόνια και σωστά έγραψαν ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά στουρνάρια που δεν βλέπουν το αυτονόητο αλλά ανταμείβονται, ενώ αντίθετα όσοι λένε το αυτονόητο και πασίδηλο γίνονται θύματα επιθέσεων δολοφονίας χαρακτήρων. Το τίμημα έγραψαν, είναι πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ και μυαλό δεν βάζουμε. Γιατί τις παραθέτω; Για εμένα αυτά είναι πολύ απλά πράγματα και δεν τα θεωρώ επιστημονικό ή πνευματικό κατόρθωμα. Το τι έγινε για την περίοδο 1989-1992, για παράδειγμα, εξετάστηκε περιπτωσιολογικά ενδελεχώς σε επιστημονική μονογραφία και ως εκ τούτου λογικά και τεκμηριωμένα διατυπώθηκαν προειδοποιήσεις ότι το τι λεγόταν γι’ αυτό ως αιτιολόγηση ένταξης της Ελλάδας στην ΟΝΕ ήταν αφενός λάθος και αφετέρου εκτός πραγματικότητας. Τις παραθέτω λοιπόν πιο κάτω για προβληματισμό όσον αφορά τα αίτια των διαδοχικών συμφορών που πλήττουν την Ελληνική κοινωνία. Κάτι ακόμη. Μικρά κείμενα είναι και σε πέντε λεπτά τα διαβάζεις.
Μια κακή συνήθεια στην Ελλάδα, όμως, διαπίστωσα εδώ και καιρό, είναι ότι ουκ ολίγοι –βοηθούντος και του διαδικτύου όπου πολλοί ειδικεύονται στους αφορισμούς και όχι στην παράθεση επιχειρημάτων– διαβάζουν μόνο μερικές παραγράφους άντε μερικές σελίδες. Όμως, η γνώση δεν αποκτάται με επιφοίτηση. Επιπλέον, αφενός οι πολίτες για να είναι εντολείς απαιτείται να αποκτούν γνώση και αυτό δεν επιτυγχάνεται με εθισμό στους αφορισμούς και αφετέρου πλέον δεν υπάρχει επιλογή. Είτε οι πολίτες θα μάθουν και θα γίνουν εντολείς είτε το νεοελληνικό κράτος θα υποστεί πολύ μεγαλύτερες ζημιές.
Ακολουθούν οι τρεις επιφυλλίδες οι οποίες αναφέρονται στην εισαγωγή
Ο μπαμπούλας της ΟΝΕ, Τα ΝΕΑ 30.6.1999: «η υπόθεση της ΟΝΕ είναι παραφουσκωμένη και μυθοποιημένη … Οι κυρίαρχες τάσεις είναι όχι προς πολιτική ένωση αλλά προς κατακερματισμό, νεοηγεμονικές συμπεριφορές, ιεραρχήσεις στη βάση κριτηρίων ισχύος και υποβάθμιση της συμμετοχής ή και «πρόστιμα-τιμωρία»
Οι ιεραρχήσεις των προτεραιοτήτων μας επηρεάζονται, ενδεχομένως, από μερικές εξόφθαλμα λανθασμένες εκτιμήσεις. Για έξι τουλάχιστον λόγους, η υπόθεση της ΟΝΕ είναι παραφουσκωμένη και μυθοποιημένη.
Πρώτον, ο χαρακτήρας της διαδικασίας ολοκλήρωσης κρίθηκε ήδη στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Έκτοτε, οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν αυτή την εκτίμηση. Οι αποφάσεις του 1991-92 τις οποίες μερικοί αφελώς ερμήνευσαν ως προαγγελία της εγγύησης των συνόρων μας δεν οφείλονταν σε στρατηγικές συγκλίσεις ή στην ύπαρξη ενός ευρωπαϊκού πολιτικού και κοινωνικού χώρου. Αντίθετα, ήταν σπασμωδικές και βιαστικές κινήσεις λόγω «γερμανικού προβλήματος». Ουσιαστικά, συνδέοντας το θέμα αυτό με τη γερμανική επανένωση, το Παρίσι «εκβίασε» τη Βόννη και πέτυχε την υιοθέτηση της ΟΝΕ. Ο σκοπός ήταν απλός: ο έλεγχος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας.
Δεύτερον, εκτός του ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια κοινωνικοπολιτικά σταθερή και βιώσιμη οικονομική και νομισματική ένωση, οι στόχοι της Γαλλίας δυνατό να έχουν ήδη ακυρωθεί λόγω αντίθετων εξελίξεων από τις προσδοκώμενες, δηλαδή λόγω της οικονομικής υπεροχής της Γερμανίας ανεξαρτήτως ΟΝΕ. Δυνητικά, αυτό αυξάνει τις αντιθέσεις και αντιφάσεις στην Ε.Ε.
Τρίτον, ως συνέπεια σωρείας σπασμωδικών και ασπόνδυλων αποφάσεων ωφελιμιστικού και χρησιμοθηρικού χαρακτήρα τα μέλη της Ε.Ε. εισήλθαν σε έναν διαρκή αγώνα δρόμου για «σύγκλιση» χωρίς πολιτικό προορισμό, χωρίς κοινωνικό όραμα, χωρίς επαρκή οικονομική αλληλεγγύη και χωρίς την αναγκαία και μη εξαιρετέα διπλωματική και αμυντική ταυτότητα. Έκτοτε, το σύστημα τείνει προς κατακερματισμό, πολυδιάσπαση και εγκατάλειψη των αφετηριακών σκοπών, ενώ επανεμφανίζονται ηγεμονικές συμπεριφορές. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως τον περασμένο Ιανουάριο ο Ντελόρ μίλησε ακόμη και για κίνδυνο διάλυσης της Ε.Ε.
Τέταρτον, η στρατηγική ανικανότητα της Ευρώπης αποκτά μόνιμο χαρακτήρα, τα διλήμματα ασφαλείας και οι γεωπολιτικές διαιρέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης επανέρχονται στο προσκήνιο και πολλοί Αγγλοαμερικανοί μιλούν ανοικτά για κατάργηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υιοθέτηση μιας χαλαρής «Ατλαντικής Ένωσης» υπό υψηλή αμερικανική εποπτεία. Η πορεία της Ευρώπης, εξάλλου, επηρεάστηκε καθοριστικά λόγω της μεγάλης στρατηγικής στροφής της Γαλλίας το 1993-5. Η Συμφωνία του Βερολίνου το 1996 και η ουσιαστική αποδοχή από το Παρίσι του ατλαντικού χαρακτήρα της ευρωπαϊκής άμυνας, σε συνδυασμό με αναβαθμισμένες πολιτικές και θεσμικές σχέσεις της χώρας αυτής με το ΝΑΤΟ (και τελεσίδικη αποδοχή της Γαλλίας ως αδιαμφισβήτητου μέλους της «νόμιμης» πυρηνικής ομάδας), είναι εξελίξεις που επιβεβαίωσαν την αδυναμία των Ευρωπαίων να περάσουν από την ενοποίηση στα καταναλωτικά θέματα, στους τομείς της υψηλής πολιτικής και κοινωνικής ολοκλήρωσης.
Πέμπτο, μόνο αιθεροβάμονες αμφισβητούν το γεγονός πως η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει από καιρό απομακρυνθεί από τις αφετηριακές λογικές του κοινοτισμού και από τις ιστορικές επιδιώξεις για μη-ηγεμονική υπερεθνική ολοκλήρωση. Οι κυρίαρχες τάσεις είναι όχι προς πολιτική ένωση αλλά προς κατακερματισμό, νεο-ηγεμονικές συμπεριφορές, ιεραρχήσεις στη βάση κριτηρίων ισχύος και υποβάθμιση της συμμετοχής ή και «πρόστιμα» – τιμωρία αντί αλληλεγγύης, όπως συνέβαινε στο παρελθόν των λιγότερο ισχυρών μελών.
Έκτο, για τους πιο πάνω και πολλούς άλλους λόγους, η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. την οποία κανείς νοήμων δεν αμφισβητεί αναπτύσσεται πλέον με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει σε κάθε άλλο διακρατικό σύστημα: σκληρός ανταγωνισμός. Όπως δείχνουν εξάλλου οι επιλογές τριών άλλων κρατών της Ε.Ε., η άμεση συμμετοχή στην ΟΝΕ δεν είναι αυτοσκοπός. Τα συμφέροντά μας δεν εξυπηρετούνται αν αυτό σημαίνει: 1) οικονομική και πολιτική καθυπόταξή μας, εάν και όταν θα ενταχθούμε στην ΟΝΕ, 2) εκδίωξη αντί αλληλεγγύης από τον «σκληρό πυρήνα», αν αποτύχουμε π.χ. κατά 1% στον πληθωρισμό (βλ. πρόσφατες δηλώσεις Πρόντι), 3) χαλάρωση όσον αφορά την τουρκική απειλή και αποδυνάμωση στην περιφέρειά μας.
Αναμφίβολα πολλοί θα υποστήριζαν μέτρα που θα βελτίωναν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας στον διεθνή χώρο. Δεν μας τιμά, όμως, εάν χρειαζόμαστε τον μπαμπούλα της ΟΝΕ, για να κάνουμε αυτό που μας συμφέρει να κάνουμε. Μήπως θα πρέπει να ξανασκεφτούμε σκοπούς, μέσα, προτεραιότητες και ιεραρχήσεις; Είναι, τουλάχιστον, δυνατό να σταματήσει η πολιτική τρομοκρατία πως αν χάσουμε το τρένο της ΟΝΕ θα ριχτούμε, δήθεν, στον λάκκο των λεόντων;
Το «όραμα» της ΟΝΕ. Τα ΝΕΑ 9.2.2000: «το «κλείδωμα» στην ΟΝΕ θα μετατραπεί σε φυλακή χωρίς δυνατότητα απόδρασης»
Η επικείμενη ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ είναι θετική εξέλιξη, εάν εκτιμάται πως ενισχύει τη θέση, τον ρόλο και τις δυνατότητες της Ελλάδας στην ΕΕ και διεθνώς. Είναι έτσι; Η ΟΝΕ συναρτάται, κατά κύριο λόγο, με τη σχέση οφέλους -ζημίας στην οικονομία, τις συνέπειες στη διπλωματία μας και τις επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια και τη διεθνή θέση της Ελλάδας. Η ιεράρχηση του θέματος αυτού στην κλίμακα των εθνικών προτεραιοτήτων εξαρτάται από τις απαντήσεις που δίνονται σ’ έναν αριθμό κρίσιμων ερωτημάτων που αφορούν τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ: Είναι η ένταξη στην ΟΝΕ στρατηγική ή τακτική επιλογή; Είναι μείζον εθνικό ζήτημα ή δευτερευούσης σημασίας ζήτημα; Είναι μέσον ή σκοπός; Πώς σχετίζεται με άλλα ζητήματα και ιδιαίτερα την εθνική ασφάλεια; Είναι «εθνικό όραμα»; κ.λπ.
Ορθές εκτιμήσεις απαιτούν κατανόηση του ρόλου της ΟΝΕ στη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Απαιτείται να γνωρίζουμε ότι η ΟΝΕ δρομολόγησε το εγχείρημα της ολοκλήρωσης προς διαφορετικές κατευθύνσεις απ’ ότι αρχικά πολλοί πίστευαν. Ο χαρακτήρας της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλάζει με τρόπο που προσεγγίζει τον χαρακτήρα του υπόλοιπου άναρχου διεθνούς συστήματος όπου πρυτανεύει η αρχή της αυτοβοήθειας και όχι του κοινοτισμού και της αλληλεγγύης. Οι εξισορροπητικές ενέργειες, εξάλλου, είναι ολοένα και πιο συχνές και οι ανεξέλεγκτες στρατηγικές αντιπαραθέσεις δεν μπορούν πλέον να αποκλειστούν.
Ασφαλώς θα μπορούσε να υπογραμμιστεί πως έστω και αν η Ευρώπη μετασχηματίζεται προς αυτή την κατεύθυνση, η Ελλάδα, ούτως ή άλλως, έχει συμφέρον να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα τής οικονομίας της. Εκτός του ότι δεν μας τιμά αν χρειαζόμαστε τον μπαμπούλα της ΟΝΕ για να κάνουμε αυτό που μας συμφέρει, επιβάλλεται να σταθμιστούν σωστά τα δεδομένα για το πώς εξελίσσεται η ΕΕ. Διαφορετικά η απροετοίμαστη και άκαιρη ένταξη στην ΟΝΕ θα ματαιώσει όλες τις προσδοκίες και θα βλάψει τα εθνικά συμφέροντα. Απαιτείται υπευθυνότητα και σοβαρότητα.
Πρωτίστως, η στερνή και ενίοτε αδιαφανής αλληλεξάρτηση, στο πλαίσιο μιας Ευρώπης δομημένης στη βάση κριτηρίων ισχύος, θα περιορίζει το εύρος ελιγμών και κυρίαρχων αποφάσεων σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι συμβαίνει στο υπόλοιπο διεθνές σύστημα. Η αλληλεξάρτηση, όταν δεν πληρούνται ορισμένες πολιτικές προϋποθέσεις, είναι ουσιαστικά εξάρτηση που βλάπτει τον λιγότερο ισχυρό. Ο τελευταίος, ενώ είναι «κλειδωμένος» σε μια αρένα οικονομικού ανταγωνισμού, δεν προστατεύεται επαρκώς είτε με τη δική του κυριαρχία (που έχει ήδη «εθελούσια» εκχωρήσει) είτε από μια άλλη υπερεθνική ρυθμιστική εξουσία, που θα έπρεπε να συνοδεύει επιλογές αυτής της εμβέλειας. Εάν δεν δημιουργηθούν γνήσιοι δημοκρατικοί υπερεθνικοί θεσμοί, εάν διαιωνιστεί επί μακρόν η αμφιλεγόμενη θεσμικοπολιτική δομή των τελευταίων ετών και εάν η χώρα δεν αντέξει τον ανταγωνισμό, το «κλείδωμα» στην ΟΝΕ θα μετατραπεί σε φυλακή χωρίς δυνατότητα απόδρασης. Δηλαδή απαιτείται να εκτιμηθεί η θέση της χώρας υπό συνθήκες μεγάλου οικονομικού ανταγωνισμού και δημοκρατικού ελλείμματος.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης βρίσκεται σε τροχιά μετασχηματισμού, που ακυρώνει το αφετηριακό όραμα της πολιτικής ένωσης. Κυρίως, πέραν πολλών άλλων πιθανών προβλημάτων και σε αντίθεση με αυτό που ισχύει στο εσωτερικό κάθε δημοκρατικού και ευνομούμενου κράτους, η ΟΝΕ, αλλά και άλλες παράλληλες εξελίξεις στην Ευρώπη, ευνοούν τον ανεξέλεγκτο οικονομικό και πολιτικό ανταγωνισμό, χωρίς να διασφαλίζεται ο εξισορροπητικός ρυθμιστικός ρόλος μιας δημοκρατικά εκλεγμένης ευρωπαϊκής εξουσίας. Είναι ολοφάνερο πως η μετά ΟΝΕ εποχή δεν θα είναι ανθόσπαρτη.
Ευρώ και μεγάλες ιδέες. Τα Νέα 22.1.2002:
«Τα ωφελιμιστικά συμφέροντα, όταν δεν συνοδεύονται από ισχυρές ηθικοκανονιστικές παραδοχές και όταν δεν θεμελιώνονται σε ισχυρούς κοινωνικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις εύκολα μπορούν να γίνουν «θρύψαλα». «Συνήθως, «θρύψαλα» έχουμε όταν σε μικρά μυαλά μπουν μεγάλες ιδέες για επαναστατική ανατροπή των κοινωνικών και πολιτισμικών κεκτημένων των λαών.»
Σύμφωνα με τις διακηρύξεις όλων σχεδόν των πολιτικών ηγετών της Ευρώπης, η συμμετοχή στην ΟΝΕ έχει ως κύριους σκοπούς το ισχυρό κράτος, την οικονομική -νομισματική σταθερότητα, τη βελτίωση της οικονομικής και θεσμικής ανταγωνιστικότητας των κρατών – μελών, την ενίσχυση των εθνικών εξωτερικών πολιτικών απέναντι σε αντιπάλους και την εμπέδωση της καθεστωτικής σταθερότητας. Όντως, πρόκειται για μια ορθολογική και ρεαλιστική οριοθέτηση των σκοπών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Πιο συγκεκριμένα, υπό συνθήκες διακρατικής ισοτιμίας και στο πλαίσιο μιας αμοιβαίας επωφελούς, εμποροοικονομικής συνεργασίας, τα κυρίαρχα έθνη – κράτη της Ε.Ε. δημιούργησαν κοινούς θεσμούς και άλλες ρυθμίσεις που εξυπηρετούν τα εθνικά τους συμφέροντα. Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει σοβαρά το γεγονός πως η εμπορική, νομισματική και θεσμική συνεργασία των τελευταίων δεκαετιών συμβάλλει στη διακρατική σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου ή πως ενισχύει τα έθνη – κράτη που συμμετέχουν! Όμως, είναι άλλο πράγμα η διακρατική σταθερότητα απόρροια των κοινών επιτευγμάτων στους ωφελιμιστικούς τομείς και άλλο πράγμα η κοινωνικοπολιτική ένωση των λαών, η εξομοίωση των ηθικοκανονιστικών τους δομών και η ανατροπή των κεκτημένων του εθνικού – κρατικού γίγνεσθαι. Όποιος πολιτικός ηγέτης ή στοχαστής δεν κατανοεί αυτή τη διαφορά, κινείται σε ολισθηρό έδαφος: Τα ωφελιμιστικά συμφέροντα, όταν δεν συνοδεύονται από ισχυρές ηθικοκανονιστικές παραδοχές και όταν δεν θεμελιώνονται σε ισχυρούς κοινωνικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις εύκολα μπορούν να γίνουν «θρύψαλα».
Έτσι, καλά θα κάνουμε να γνωρίζουμε πως το ευρώ δεν συνιστά ηθικοκανονιστική κοσμογονία, αλλά μόνο χρηστική αναγκαιότητα και ωφελιμιστικό επιστέγασμα μιας μακρόχρονης εμπορικοοικονομικής συνεργασίας που επιβιώνει λόγω ισορροπίας μεταξύ υπερεθνικών ρυθμίσεων και εθνικών συμφερόντων. Υπό αυτό το πρίσμα, πέραν της ωφελιμιστικής – λειτουργικής σημασίας του, το ευρώ δεν προκρίνει την Πολιτική Ένωση ή ακόμη μια Οικονομική Ένωση που θα συνοδεύεται από πανευρωπαϊκή αλληλεγγύη, πανευρωπαϊκή λαϊκή κυριαρχία και πανευρωπαϊκούς κοινωνικούς ελέγχους και εξισορροπήσεις. Κοντολογίς, το ευρώ δεν μετατρέπει αυτόματα τα «εθνικά πολιτικά ζώα» σε «ευρωπαϊκά πολιτικά ζώα»: Τα έθνη – κράτη, η κυριαρχία τους, τα σύμβολά τους, οι εθνικές ταυτότητες και οι εθνικές ηθικοκανονιστικές δομές συνεχίζουν να είναι όσο ποτέ άλλοτε τα βασικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος. Σε όσους λόγω ευρώ βιάστηκαν να προκρίνουν κοσμογονικούς ιδεολογικούς μετασχηματισμούς, αντιτάσσεται η ρήση: «Μακαρίζουμε την αθωότητά σας, αλλά δεν ζηλεύουμε την άγνοια και την επιπολαιότητά σας».
Το ευρώ δεν είναι μαγικό ραβδί επαναστατικών μετασχηματισμών των ταυτοτήτων, των συνειδήσεων και των εν γένει κοσμοθεωρητικών κεκτημένων των κοινωνιών των μελών της Ε.Ε. Τέτοιοι εξομοιωτικοί συλλογισμοί είναι απόρροια παρωχημένων φιλελεύθερων οικονομιστικών δοξασιών, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά χυδαίος μαρξισμός με αντεστραμμένα πρόσημα. Θα μπορούσε να προστεθεί ότι, σε σύγκριση με την επαναστατική κοσμοθεωρητική δύναμη της «κομμουνιστικής ιδέας», η οποία συνάρπασε δισεκατομμύρια ανθρώπους, ενοποίησε οικονομικά και πολιτειακά δεκάδες έθνη, οικοδόμησε την πανίσχυρη σοβιετική αυτοκρατορία και εξώθησε εκατομμύρια ανθρώπους να επιδείξουν αυτοθυσία στο όνομα της παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας, η ωφελιμιστικού χαρακτήρα «ευρωπαϊκή ιδέα» περί «ελευθέρας κυκλοφορίας προσώπων, αγαθών, κεφαλαίου και υπηρεσιών» αποτελεί «ιδεολογική παιδική χαρά».
Συνήθως, «θρύψαλα» έχουμε όταν σε μικρά μυαλά μπουν μεγάλες ιδέες για επαναστατική ανατροπή των κοινωνικών και πολιτισμικών κεκτημένων των λαών. Η διασφάλιση των επιτευγμάτων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τρεις παράγοντες: Πρώτο, δεν θα λάβουν χώρα απρόβλεπτες στρατηγικές ανατροπές. Δεύτερο, οι εθνικές στρατηγικές των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων δεν θα δημιουργήσουν απρόοπτα. Τρίτο, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση θα συνεχίσει να εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα, θα αναπτύσσεται υπό συνθήκες ισοτιμίας μεταξύ των κρατών – μελών και θα στηρίζει τους εθνικούς πολιτισμούς.
Υστερόγραφο: Για την ΟΝΕ δεν ξέραμε, δεν προσέχαμε, περαστικά μας. «Περαστικά» βέβαια ρητορικά. Οι ζημιές είναι ήδη πολύ μεγάλες και αβάστακτες Οι Πρέσπες, πάντως, δύο δεκαετίες μετά, καταμαρτυρούν αθεράπευτες πολιτικές και γνωστικές ασθένειες.
Μερικές συναφείς παρεμβάσεις
Από το ζεϊμπέκικο στην «συναδέλφωση των λαών». https://wp.me/p3OlPy-2ev
Οι Ηγεμονικές Δυνάμεις, τα λιγότερο ισχυρά κράτη και η Ελλάδα https://wp.me/p3OlPy-2d3 https://wp.me/p3OqMa-1ye
Το Αλφάβητο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η μοναχοφάης Τουρκία και η «απέραντη απειλή» της Τουρκίας. https://wp.me/p3OqMa-1wY
Η «απέραντη απειλή» της Τουρκίας και οι πρόνοιες του διεθνούς δικαίου για τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας https://wp.me/p3OlPy-2d1
Λάθος μήνυμα η επίσκεψη Τσίπρα στην Άγκυρα https://wp.me/p3OlPy-2b7
Η οδοιπορία του Τσίπρα προς την Άγκυρα https://wp.me/p3OlPy-2bj
«Πρέσπες»: Άνοιγμα του Ασκού των Βαλκανικών ανέμων. Νέα στρατηγική https://wp.me/p3OqMa-1wu
«Μαγικά ραβδιά» και «αγγελικά κουρδιστήρια» … για «ιδεολογική» ανακατασκευή των ανθρώπων και του κόσμου https://wp.me/p3OlPy-2aU
Τα Βαλκάνια σε τροχιά αστάθειας: ΠΓΔΜ – Διάλυση ή άτακτη διάλυση;! https://wp.me/p3OlPy-2au
ΚΑΛΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 2019 … ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ; https://wp.me/p3OqMa-1vJ
Ο πολίτης, ο ρόλος του και η γνώση ως το αντίδοτο της ιδεολογικής εσχατολογίας. Τι σημαίνει, εν τέλει, πολιτική παιδεία και πως κανείς την αποκτά; https://wp.me/p3OlPy-29k – https://wp.me/p3OqMa-1vn
ΚΑΛΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 2019 … ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ; https://wp.me/p3OqMa-1vJ
Όταν οι ελέφαντες παλεύουν το γρασίδι υποφέρει https://wp.me/p3OqMa-1vh
Ελληνικότητα, Δημοκρατία, Ελευθερία, Εθνική Ανεξαρτησία. https://wp.me/p3OlPy-299
Το φλερτ Τραμπ-Ερντογάν και η αυτοπαγίδευση της Ελλάδας https://wp.me/p3OlPy-28X
Γεωπολιτικές σταθερές και εθνική στρατηγική: Ουάσιγκτον – Αθήνα – Μόσχα https://wp.me/p3OlPy-27R
Συναλλαγές των λιγότερο ισχυρών κρατών με τις μεγάλες δυνάμεις και η Ελλάδα https://wp.me/p3OlPy-27J
Το πάζλ της Ανατολικής Μεσογείου και η αλλαγή στρατηγικής στο κυπριακό (ηχητικό) https://wp.me/p3OlPy-26G
Ο κατευνασμός του Τσίπρα, η ισχύς του Ερντογάν https://wp.me/p3OlPy-25p
«Στρατηγικό κρυφτούλι» ή περί διαδικασίας αντί περί ουσίας https://wp.me/p3OlPy-24Z
Το μεγάλο έλλειμμα προϋποθέσεων για μια αξιόπιστη Ελληνική Εθνική Στρατηγική https://wp.me/p3OlPy-24J
«Μακεδονικά μυστήρια»
https://www.facebook.com/p.ifestos/posts/1847738918654982?__tn__=K-R
Το Τουρκικό εκκρεμές, οι ΗΠΑ και οι πλανητικές και περιφερειακές ισορροπίες https://wp.me/p3OlPy-22O
Κράτος πάνω στην άμμο https://wp.me/p3OlPy-22r
ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. «Πελατειακές σχέσεις» («patron-clientrelations») μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών και ο διάλογος Μηλίων-Αθηναίων στον Θουκυδίδη. https://wp.me/p3OlPy-Oa
«Πελατειακές σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο… http://wp.me/p3OlPy-wB
Η γονατισμένη Ελλάδα και ο μύθος του ηγετικού ρόλου της https://wp.me/p3OlPy-228
Aσύμμετρες απειλές, πυρκαγιές και όχι μόνο https://wp.me/p3OlPy-21u
Η Συμφωνία των Πρεσπών, φαντασιώσεις και ορθολογισμός. Οι ελαφρότητες με την «κατασκοπεία» στην Ελλάδα σε γεωπολιτικό κάδρο (ηχητικό)
https://wp.me/p3OlPy-20C https://youtu.be/IPIYkluBUvk
Ελλάδα: Ολοταχώς προς τις ηγεμονικές Συμπληγάδες χωρίς Οδυσσέα στα σπήλαια των Κυκλώπων https://wp.me/p3OlPy-1Zf
Μεταφυσικές Βαλκανομακεδονικές ηγετικές φαντασιώσεις https://wp.me/p3OlPy-1YH
Η αξιοπιστία της Ελληνικής εθνικής στρατηγικής στην κόψη του ξυραφιού https://wp.me/p3OlPy-1Yf – https://wp.me/p3OqMa-1u3
Τα ηγεμονικά κράτη, η Ελλάδα και τα στρατηγικά παίγνια https://wp.me/p3OlPy-1Y0
Ο Ερντογάν και οι στρατηγικοί προσανατολισμοί του https://wp.me/p3OlPy-1XR
Η επανεκλογή ως Προέδρου της Τουρκίας του (Νταβουτογλιανών στρατηγικών προσανατολισμών) Ταγίπ Ερντογάν https://wp.me/p3OlPy-1XB
“Μακεδονικές Συμπληγάδες” και Μεταψυχροπολεμική διεθνής πολιτική https://wp.me/p3OlPy-1Xc
Η Συμφωνία (με την FYROM) διευρύνει την αστάθεια στα Βαλκάνια (ηχητικό) https://wp.me/p3OlPy-1X4
ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ, ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΜΑΡΙΟΡΗΣ» https://wp.me/p3OlPy-1I0
Για την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σύντομες παρεμβάσεις
Εθνοκράτος versus ωφελιμιστικός διεθνισμός και το θολό ιδεολογικό Βασίλειο της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης http://wp.me/p3OlPy-1kW
ΝΤΕ ΓΚΟΛ, ΤΣΟΡΤΣΙΛ, ΘΑΤΣΕΡ: Πίσω στα θεμελιώδη. Με εισαγωγή Π. Ήφαιστος http://wp.me/p3OlPy-1ju
ΠΕΡΙ «ΕΥΡΩΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΥ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ» VERSUS ΠΟΛΙΤΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ή ΤΟ BREXIT ΩΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ http://wp.me/p3OlPy-1jj http://wp.me/p3OqMa-1ck
ΒΡΕΤΑΝΙΑ – ΕΕ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΕ Η ΟΠΟΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1992 ΚΑΘΕΤΑΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΕΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ http://wp.me/p3OlPy-1jg
ΕΕ σε μετάβαση και οι κινούμενες στρατηγικές σεισμικές πλάκες. http://wp.me/p3OlPy-1jg
ΕΔΩ BREXIT ΕΚΕΙ BREXIT ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ BREXIT; ΤΟ BREXIT ΕΙΝΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΥΤΗΣ: ΒΡΕΤΑΝΙΑ – https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/permalink/976607629150513/
EE: ΤΟ “ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΟ” ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ, ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕΚΡΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ http://wp.me/p3OlPy-1gC – http://wp.me/p3OqMa-19E
Η ΑΒΑΣΤΑΚΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΤΕΧΝΟΣΦΑΙΡΑΣ http://wp.me/p3OlPy-134
Ευρωπαϊκή ένωση: Πρότυπο ενός εθνοκρατοκεντρικού κόσμου ή μιας υπερκρατικής δεσποτείας;* http://wp.me/p3OlPy-Nl
Περισσότερη ή λιγότερη Ευρώπη; Απάντηση: Όση πρέπει σύμφωνα με την εθνοκρατοκεντρική της φύση http://wp.me/p3OlPy-PI
ΤΟ ΘΟΛΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-CO
Η Ευρώπη σε Σταυροδρόμι: Οι προϋποθέσεις μιας Εθνοκρατοκεντρικής ΕΕ http://wp.me/p3OlPy-uy
ΘΡΥΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΓΥΑΛΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: Τα περί «πολλών ευρωπαϊκών ταχυτήτων» εν μέσω καταιγιστικών στρατηγικών εξελίξεων και κεκτημένης ταχύτητας ουτοπικών παρακρούσεων https://wp.me/p3OlPy-236
ONE και ΕΕ: Η μεταρρύθμιση είναι αναγκαία αλλά ποιος την κάνει; https://wp.me/p3OlPy-1WQ
ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΜΕ ΤΑ ΕΚΤΡΟΧΙΑΣΜΕΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ http://wp.me/p3OlPy-1vV
«ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ»: ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΦΩΤΙΑ – ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟ ΚΟΥΤΙ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ; http://wp.me/p3OlPy-1tR
ΟΙ ΘΑΜΩΝΕΣ ΤΟΥ ΡΑΓΙΣΜΕΝΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟΥ «ΓΥΑΛΙΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ» ΚΟΙΜΟΥΝΤΑΙ ΤΟΝ ΑΞΥΠΝΗΤΟ. ΣΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΕ ΚΑΠΟΙΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ http://wp.me/p3OlPy-1sg
ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΒΑΒΕΛ (μεταμοντέρνος) στην ΕΕ. Αφορμή για επισημάνσεις περί νέων Σοδόμων και Γομόρρων ή περί της ανάγκης αλλαγής Παραδείγματος. http://wp.me/p3OqMa-1iz
Θα επιβιώσει ή δεν θα επιβιώσει η ΕΕ; http://wp.me/p3OlPy-sz
Το «Γερμανικό ζήτημα» https://wp.me/p3OlPy-Q7
ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2009-12 ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΕ http://wp.me/p3OlPy-sn
Π. Ήφαιστος, Ευρωπαϊκή πολιτική – ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Βιβλιογραφικές αναφορές http://wp.me/p3OqMa-19l
Η διαπραγματευτική στρατηγική της Ελλάδας ως κράτος-μέλος της ΕΕ: Προϋπόθεση η ειρηνική πολιτική επανάσταση https://wp.me/p3OlPy-O1
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr – info@ifestos.edu.gr www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Twitter https://twitter.com/ifestosedu
Linkedin https://www.linkedin.com/in/panayiotis-ifestos-0b9382131/
Instagram https://www.instagram.com/p.ifestos/
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Φιλοπατρία, Δημοκρατία, Ελευθερία https://www.facebook.com/groups/philopatria/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδύλης Παναγιώτης – https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
