Σε διάφορες συζητήσεις στα μέσα ενημέρωσης, σε άρθρα και διαδικτυακά σχόλια οι περισσότεροι στέκονται στον ένα ή άλλο πόλο της πασίδηλης (και ένοπλα πλέον) διαίρεσης των Αμερικανών που έγινε ακόμη πιο ορατή μέσα από την πόλωση των τελευταίων προεδρικών εκλογών. Ουκ ολίγοι προσωποποιούν με γραμμικά και ιδεολογικά κινούμενα σχόλια ένα πολύπλοκο ζήτημα που αφορά την αναντίλεκτα ισχυρότερη σήμερα μεγάλη δύναμη του πλανήτη. Κανείς δεν μπορεί να υπερβάλει ή αντίθετα να υποτιμήσει τις εξελίξεις αλλά ιδεολογήματα και εκλογικεύουν γνώμες οδηγούν σε λάθη τα οποία όποιο περιφερειακό κράτος τα κάνει αναπόδραστα βλάπτεται. Ούτε χρειάζεται να κουραστεί κάποιος να αποδείξει ότι ο απερχόμενος πρόεδρος Τράμπ ήταν ιδιόρρυθμος, συχνά αλλοπρόσαλλος και περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κινούμενος χωρίς να εκμεταλλεύεται επαρκώς τα πανίσχυρα Αμερικανικά κρατικά επιτελεία. Πλην η όξυνση των διαιρέσεων με αφορμή τις προηγούμενες και τις τελευταίες προεδρικές έχει βαθύτερα αίτια που αφορούν την πολιτισμική εξέλιξη του Αμερικανικού κράτους και την αποδυνάμωση των κοσμοθεωρητικών παραδοχών που διακηρύχθηκαν με την Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Εξάλλου, τον αρχικό διεθνιστικό φιλελευθερισμό τον διαδέχθηκε ένας κατά κάποιο τρόπο Αριστοτελικός φιλελευθερισμός που συνέτεινε στον δημοκρατικό προσανατολισμό. Την ύστερη εποχή όμως αυτός ο φιλελευθερισμός δρομολογήθηκε προς τον νεοφιλελευθερισμό και στο επίπεδο των διανοουμένων ενίοτε και προς τον (πάντοτε αυτοκτονικό) μηδενισμό. Για ένα ακόμη λόγο, η Μεταψυχροπολεμική εποχή ενώ πρόσφερε την ευκαιρία για μια πιο λελογισμένη διαχείριση των μεγάλων ανακατανομών ισχύος οδηγήθηκε σε κυριολεκτικά θηριώδεις “ανθρωπιστικές” επεμβάσεις που αποσταθεροποίησαν τις περιφέρειες με εκατομμύρια θύματα. Ως προς το τελευταίο, χρήζει να γνωρίζει κανείς ποιες πολιτικές τάσεις υιοθέτησαν νεοφιλελεύθερα θεωρήματα που κυριάρχησαν και επηρέασαν αυτές τις επιλογές.
Όσον με αφορά θα προτιμούσα να μην εισέλθω σε θέσεις ή υποθέσεις για νοθεία στις τελευταίες προεδρικές εκλογές απλά γιατί δεν γνωρίζω. Είναι υπόθεση των Αμερικανών και θα βρουν “την μια ή άλλη άκρη”. Στέκομαι όμως με έμφαση στα εξής:
- α) Με δεδομένη την πόλωση στις προεδρικές και ότι προηγήθηκε ή επακολούθησε οι Αμερικανοί διχάζονται επί βαθύτατων προεκτάσεων κοσμοθεωρητικών ζητημάτων που σε κάθε κράτος προσφέρουν τον στρατηγικό προσανατολισμό και την πολιτειακή νομιμοποίηση.
- β) Τα αίτια της διαίρεσης αυτής για όσους μελετούν τις ΗΠΑ χωρίς παρωπίδες το έβλεπαν ξεκάθαρα από καιρό: Αυτό που είχαμε ήταν ένα ιδιόμορφο Αγγλοσαξονικό “έθνος”. Όμως οι Αγγλοσάξονες που ήταν το κυρίαρχο «εθνικό» στοιχείο και κυριαρχούσε συντριπτικά στην διακυβέρνηση και στην οικονομία σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες απώλεσε την πρωτοκαθεδρία. Εθνοτικές ομάδες και Αφροαμερικανοί καθώς επίσης και επάνοδος πολλών λατινοαμερικανών μεταναστών –που όπως γνωρίζουμε τον 18ο αιώνα εκδιώχθηκαν και αντικαταστάθηκαν από έποικους στις νότιες επαρχίες– έχουν πλέον την ιδιότητα του Αμερικανικού πολίτη. Όπως και οι Αφρικοαμερικανοί και μέλη άλλων εθνοτικών ομάδων ενδεχομένως να επιχειρήσουν να επαναπροσδιορίσουν με πιο ριζοσπαστικό τρόπο θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν τους θεσμούς αλλά και την ομοσπονδιακή δομή.
- γ) Είναι ένα πράγμα να υπάρχει και να λειτουργεί η δημοκρατία και κανείς να εκλέγεται με αξιοκρατικούς όρους επειδή πείθει τους πολίτες και άλλο ο πολιτικός και μάλιστα κομματικός λόγος να προκαλεί εισροή φυλετικών ή εθνικών ή α-εθνικών κριτηρίων ως βάση διαμόρφωσης των πολιτικοοικονομικών ιεραρχιών. Μια τέτοια αντίληψη είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος του ρατσισμού/εθνικοσοβινισμού. Όταν δε λέμε δημοκρατία σημαίνει το κλασικά νοούμενο Κοινωνικοπολιτικό γεγονός όπου όλα ορίζονται από τους οργανωμένους σε Δήμο εντολείς πολίτες. Η δημοκρατία δεν μπορεί να διχάζει ένα κράτος πολιτικά στην βάση των ενδοκρατικών πολιτισμικών διαφορών. Το ότι σε όλα ανεξαιρέτως τα κράτη –πλην της ιδιόμορφης περίπτωσης της Ελβετίας στην συνομοσπονδιακή/βασικά κοσμοπολιτειακή συγκρότηση της οποίας συνέβαλε ο Ιωάννης Καποδίστριας– κυριαρχεί ένα κύριο εθνικό πολιτισμικό ρεύμα είναι κάτι που όλοι πρέπει να έχουν κατά νου ως διαχρονική πραγματικότητα. Το ζήτημα κατά συνέπεια είναι η δημοκρατική οργάνωση η οποία δεν θα δημιουργεί εσωτερικά φυλετικά και εθνικά σύνορα. Τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ αυτό βασικά γίνεται. Το πώς θα εξελιχθούν οι ΗΠΑ είναι πολύ σημαντικό ζήτημα για μια σειρά λόγους που δεν είναι του παρόντος. Ο εμφύλιος διαιρετικός αμφίπλευρος λόγος σε εθνική και ρατσιστική βάση, πάντως, εντείνεται ολοένα και περισσότερο, το ίδιο και ο μεταμοντέρνος μηδενισμός που αποδυναμώνει την υπόσταση της πολιτικής ανθρωπολογίας. Το ζήτημα των διακρίσεων είναι ζήτημα δημοκρατικής συγκρότησης και όχι θεσμοθέτησης των ρατσιστικών και εθνικών διαφορών και μάλιστα με όρους πολωτικούς και εμφύλιους.
- δ) Δεν είναι εύκολο ή και εφικτό να γίνει πρόβλεψη για πώς θα εξελιχθούν οι ΗΠΑ με την κατά τον 50%-50% διαίρεση που ανέδειξαν οι δύο τελευταίες προεδρικές εκλογές. Πολλά θα εξαρτηθούν από το κατά πόσο μετά την αποχώρηση του νυν προέδρου Τραμπ θα ενταθούν οι διενέξεις ή εάν αντίθετα θα υπάρξουν συμφιλιωτικές πρωτοβουλίες παναμερικανικού επιπέδου για συγκλίσεις επί καίριων ζητημάτων που αφορούν την εσωτερική δομή και λειτουργία του κοινωνικοπολιτικού συστήματος και των θεσμών. Το κατά πόσο επίσης ο νέος πρόεδρος στηριγμένος στα κρατικά επιτελεία του Πενταγώνου θα κινηθεί με προσοχή μέσα στα ναρκοπέδια του ολοένα και περισσότερο αναδυόμενου πολλών μεγάλων και πυρηνικών δυνάμεων.
Χωρίς να επεκταθούμε για ένα μεγάλο ζήτημα που διαχειριζόμαστε ξανά στο εξαντλημένο και υπό επανέκδοση με άλλο τίτλο βιβλίο «Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική 1776-1917 από την ιδεαλιστική αθωότητα στο “πεπρωμένο του έθνους”» (νέος τίτλος: Αμερικανική διπλωματία και στρατηγική 1917-2021) το Αγγλοσαξονικό «έθνος» πιο πάνω θέτει σκόπιμα το «έθνος» τέθηκε εντός εισαγωγικών για πολλούς και σημαντικούς λόγους.
Αυτό γιατί οι περισσότεροι Επαναστάτες του 1776 –ήταν οι πιο προσκολλημένοι στην κλασική εποχή κάτι που αποτυπώνεται πανταχόθεν στα γραπτά και στα μνημεία– προέρχονταν από Αναγεννησιακούς διανοούμενους ή πολιτικούς που στην ολιγαρχική, δεσποτική και αποικιοκρατική Ευρώπη διώκονταν. Στην Αγγλοσαξονική ομαδοποίηση προσχώρησαν και πάρα πολλοί άλλοι προερχόμενοι από τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης και «εξαγγλοσαξονοποιήθηκαν». Κάνοντας αυτή την παρατήρηση θυμίζω ότι πολλοί μετανάστες και υπό διωγμό κάτοικοι της Ευρώπης τον 16ο-18ο αι. έφευγαν από κράτη τα οποία δεν ήταν ακόμη έθνη και με γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις επιχειρούσαν να ομογενοποιήσουν τις κοινωνίες τους και να αποκτήσουν την πολυπόθητη κοινωνική συνοχή. Για να το πούμε διαφορετικά στην Ευρώπη δεν υπήρχαν ακόμη έθνη αλλά μια ιδιόμορφη μετά-Μεσαιωνική ρευστή ανθρωπολογία που και αυτή ακόμη (μέχρι σήμερα!) αναζητεί τρόπους σταθεροποίησης και εδραίωσης. Μονολεκτικά λέμε ότι αυτό οφείλεται πρώτον στον πρωτόλειο χαρακτήρα των
Αναγεννησιακών ανθρωποκεντρικών αναζητήσεων που αποτελούσαν ατελή υποσημείωση του κλασικού πολιτισμού και δεύτερον, στην ευθεία ή έμμεση δίωξή τους όταν τελικά τα απολυταρχικά, αποικιοκρατικά καθεστώτα κυριάρχησαν με κοινή απόφαση το 1815 μ. Χ.: «όχι επαναστάσεις όχι δημοκρατία».
Και πάλι αυτό είναι κεντρικό ζήτημα επερχόμενης –εντός των προσεχών εβδομάδων– μονογραφίας μας για την Ελληνική Εθνεγερσία και την Επανάσταση του 1821. Τα ολιγαρχικά κράτη λογικά και αναμενόμενα και σε αντίθεση με πολλούς διανοούμενους αντιπαθούσαν την Ελληνική Επανάσταση: Οι Έλληνες διέθεταν έθνος διαχρονικά και δημοκρατικά σμιλευμένο επί χιλιετίες ενώ στην Ευρώπη «το κράτος επιχειρούσε να δημιουργήσει λαό». Κολοσσιαία η διαφορά εξ ου και κολοσσιαία η επιπολαιότητα και αγραμματοσύνη του «εθνομηδενιστικού κινήματος» που τις τελευταίες δεκαετίες γιγαντώθηκε αυτοκτονικά μάλιστα και από το κράτος που πρέπει να είναι ο θεματοφύλακας του παμμέγιστου διαχρονικού και οικουμενικού Ελληνικού εθνικού πολιτισμού που Επαναστάτησε το 1821. Όπως είπαμε επέρχεται βιβλίο αλλά συνιστώ ανεπιφύλακτα και το κυριολεκτικά κλασικών προδιαγραφών βιβλίο του Γιώργου Κοντογιώργη Ελληνισμός και Ελλαδικό κράτος δύο αιώνες αντιμαχίας 1821-2021 (Εκδόσεις Ποιότητα 2021).
Επανερχόμενοι συντομογραφικά για το Αγγλοσαξονικό «έθνος» λέμε ότι ναι μεν οι Αμερικανοί διανοούμενοι είχαν πιο εδραίες ανθρωποκεντρικές βάσεις σε σύγκριση με των Ευρωπαίων αλλά και στις ΗΠΑ σταδιακά το ερώτημα «έθνος δημιουργεί κράτος ή κράτος δημιουργεί λαό» αποτελεί κύριο, εγγενές και διχαστικό ζήτημα. Όποιος επιθυμεί να λειτουργεί και να σκέφτεται σοβαρά συμφέρον έχει να γνωρίζει το πως εξελίχθηκε το Αμερικανικό κράτος τον 18ο αιώνα: Στο όνομα του Αγγλοσαξονικού “πεπρωμένο του ΄έθνους” έγιναν οι μεγαλύτερες εθνοκαθάρσεις ίσως όλων των εποχών εις βάρος των αυτοχθόνων κατοίκων των ΗΠΑ (του πιο δημοκρατικά προσανατολισμένου τότε κράτους!) ενώ για την “κοινωνική συνοχή” έγινε και ο Αμερικανικός εμφύλιος. [αυτά εξετάστηκαν εξαντλητικά στο προαναφερθέν «Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική 1776-1917 από την ιδεαλιστική αθωότητα στο “πεπρωμένο του έθνους”» που επανεκδίδεται συμπληρωμένο με νέο τίτλος: Αμερικανική διπλωματία και στρατηγική 1917-2021)]
Εθνοτικά οι ΗΠΑ διαφοροποιούνται ολοένα και περισσότερο. Ταυτόχρονα οι Αγγλοσάξονες που έδιναν τον κύριο προσανατολισμό αποδυναμώθηκαν. Ακόμη πιο σημαντικό ενώ ο «εθνομηδενισμός» παραγόταν ως εργαλείο soft power για αναλώσιμα κράτη πλήττει τώρα και τους ίδιους με μικρό μόνο παράδειγμα τις γελοιότητες περί «Ομήρου του σεξιστή». «Μεταμοντερνοποιούνται» πολλοί και αυτό αναπόδραστα οδηγεί σε μηδενιστικές παραδοχές που πλήττει το εθνικό γίγνεσθαι με όρους πολιτισμού και πνευματικών κατακτήσεων. Επίσης, το κατά τα άλλα σημαντικό σύστημα ελέγχων και εξισορροπήσεων που έδινε δημοκρατικό προσανατολισμό ολοένα και περισσότερο αποτελεί και αυτό ζήτημα που οδηγεί σε διαιρέσεις (βλ. την μάχη, τις διενέξεις και τα εκατέρωθεν επιχειρήματα που λέγονταν για τον έλεγχο της Γερουσίας).
Η προσωποποίηση των διαιρέσεων στις ΗΠΑ, οι ωραιοποιήσεις ή οι δαιμονοποιήσεις ατόμων και πολιτικών προσώπων είναι κακή συνταγή για την κατανόηση των ΗΠΑ και του τρόπου που εξελίσσεται. Εξάλλου, το πως θα εξελιχθούν οι ΗΠΑ είναι σημαντικό και για τα υπόλοιπα κράτη γιατί η στρατηγική του ισχυρότερου κράτους επηρεάζει όλους. Οι ιδεολογικές θεωρήσεις, οι προσωποποιήσεις και οι δαιμονοποιήσεις απλά είναι λάθος γιατί επικαλούμενοι επιφανειακά ζητήματα κάνουν λάθος διαγνώσεις για βαθύτατα προβλήματα που ακόμη βρίσκονται στην αφετηρία.
Υστερόγραφο. Παρατίθεται σύντομο σχόλιο στο διαδίκτυο όταν έγιναν τα επεισόδια στην Αμερικανική πρωτεύουσα: Εμφύλιες διαιρέσεις στις ΗΠΑ
Πολλοί και συχνά ερωτούν γιατί τον τόμο Β του βιβλίου “Αμερικανική εξωτερική πολιτική 1776-1917 από την ιδεαλιστική αθωότητα στο πεπρωμένο του έθνους”, 1994 Α τόμος (εξαντλημένο). Το βιβλίο αυτό (ίσως το σημαντικότερο του υποφαινόμενου) γράφτηκε αφού είχαν ήδη δημοσιευτεί στην Αγγλική γλώσσα δύο εκτενή βιβλία όπου οι ΗΠΑ ήταν κεντρικό ζήτημα. Το βιβλίο επανεκδίδεται φέτος με τίτλο “Αμερικανική διπλωματία και στρατηγική 1776-2021”. Η απάντηση είναι ότι έχοντας μελετήσει την κρίσιμη αυτή φάση το συμπέρασμα είναι ότι για μια σειρά λόγων εν δυνάμει υπάρχουν πανίσχυρες διαιρετικές τάσεις και ως μελετητής των ΗΠΑ αποφάσισα ότι δεν υπήρχε στέρεο έδαφος ανάλυσης για το πως εξελίσσεται το Αμερικανικό κράτος. Τα ζητήματα είναι πολλά και αφορούν την ισχυρότερη ηγεμονική δύναμη του 21 αιώνα. Γραμμικές απαντήσεις δεν υπάρχουν ούτε θα πρέπει να προβλέπονται σεισμοί, κατακλυσμοί και καταποντισμοί γιατί οι ΗΠΑ είναι ένα πάμπλουτο, πανίσχυρο και εξαρχής δημοκρατικά προσανατολισμένο κράτος. Οι προεδρικές εκλογές πάντως, που ανέδειξαν πολλά από τα υπαρκτά προβλήματα, αναμενόμενα έγιναν αφορμή για απελπιστικά φτωχές γνώμες που αφορούσαν τα πρόσωπα των δύο ανθυποψήφιων. Πολλά ζητήματα πάντως είναι ανοικτά ή μόλις ανοίγουν και βαθαίνουν ολοένα και περισσότερο. Το μείζον αυτό ζήτημα είναι στην ημερήσια διάταξη. Εδώ περιοριζόμαστε σε απόσπασμα από άρθρο που γράφτηκε πριν τρεις εβδομάδες και θα δημοσιευτεί τις επόμενες μέρες
Πηγή https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/permalink/2182832901861307/
Μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα από το βιβλίο «Διπλωματία και Στρατηγική των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία» (Εκδόσεις Ποιότητα), από το κεφάλαιο 4. Στο βιβλίο αυτό με κριτήρια διαχρονικής εξέτασης των στρατηγικών και 
του πολιτισμού διερεύνησε τα αίτια της Αγγλο-Αμερικανικής ειδικής σχέσης που ήταν μεν στρατηγικά αλλά ήδη από την δεκαετία του 1930 αναπτυσσόταν αναφορικά με «Αγγλοσαξονικά δόγματα» (ο Τσώρτσιλ έγραψε πολλά για αυτό και κάποια σημεία θα τα ζήλευαν και οι ναζί). Χωρίς να επεκταθώ παραθέτω μερικά ενδεικτικά σημεία του βιβλίου αυτού:
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Διπλωματία και Στρατηγική των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία» (Εκδόσεις Ποιότητα)
(η Αγγλο-Αμερικανική σχέση) «… φαίνεται ότι αντέχει στον χρόνο και στις διεθνείς διαταράξεις, ίσως επειδή στηρίζεται τόσο σε κοινά συμφέροντα, όσο και σε άλλους παράγοντες όπως, η ιστορική συγγένεια, η γλωσσική εγγύτητα και το κοινό πολιτισμικό παρελθόν406.
« … Από ιδεολογική και φιλοσοφική σκοπιά, πάντως, η αγγλοαμερικανική ειδική σχέση δεν είναι άσχετη με την αναζήτηση εθνικής ταυτότητας από τους Βρετανούς μετά την απώλεια της αυτοκρατορίας και τη συρρίκνωση των υπερπόντιων ερεισμάτων τους. Παρά τις περιπέτειες των Γάλλων τις δεκαετίες του 1940 και του 1980, υποστηρίζουν πολλοί, η «ιδέα για τη Γαλλία» του Ντε Γκωλ – και σε ό,τι αυτή αναφέρεται – επαναπροσδιόρισε τον διεθνή ρόλο της χώρας, πρόσφερε νέα σύμβολα αξιοπρέπειας και εθνικής υπερηφάνειας, έδειξε τους στρατηγικούς προσανατολισμούς και όρισε τους μεγάλους εθνικούς στόχους προσαρμόζοντάς τους στις νέες συνθήκες. Στη Βρετανία αυτό δεν συνέβη, με αποτέλεσμα η Βρετανία, όπως το έθεσε ο Dean Acheson, να έχει χάσει μια αυτοκρατορία και να μην έχει ακόμη βρει ρόλο410. Οι ηγέτες της Βρετανίας, υποστηρίζεται, σε αντίθεση με την Γάλλους συναδέλφους τους, φάνηκαν «ανίκανοι να διατυπώσουν μια νέα υψηλή εθνική στρατηγική και – καθώς η αυτοκρατορία μετατρεπόταν σε Κοινοπολιτεία – μια νέα εθνική ταυτότητα»411
Στο πλαίσιο της πιο πάνω προβληματικής η βρετανική πολιτική ηγεσία φαίνεται να αποδίδει μεγάλη σημασία, πρώτον, στο «αγγλοσαξονικό ιδεώδες» και, δεύτερον, στη διαφύλαξη των βρετανικών πολιτικών, νομικών και ηθικών παραδόσεων, οι οποίες δεν διευρύνθηκαν ούτε επαναπροσδιορίστηκαν, αλλά έγινε προσπάθεια, με πρωτεργάτη τον Γουίνστον Τσόρτσιλ412, να ενταχθούν στο «αγγλοσαξωνικό ιδεώδες» δηλαδή σε μια ευρεία αγγλοαμερικανική διακρατική συσπείρωση που θα ενίσχυε τη Βρετανία. Δεν είναι λίγοι οι Βρετανοί που υποστηρίζουν τη διατήρηση και την ανάπτυξη της βρετανικής εθνικής ταυτότητας σε «αγγλοσαξονικά» πλαίσια ή επιλέγοντας, όπως το έθεσε ο Anthony Eden, τις «ανοικτές θάλασσες (του Ατλαντικού, που οδηγούν προς τις Ηνωμένες Πολιτείες) αντί της θάλασσας της Μάγχης»413. Η σημειολογία αυτών των τάσεων, παρατηρεί ο William Wallace, κατοπτρίζει τον ιδεολογικό χάρτη που περιβάλλει την έννοια του «ατλαντικού κόσμου» με τις αγγλοσαξονικές δυνάμεις και τη Βρετανία σε περίοπτη ειδική θέση, η οποία ενισχύεται με τη μέγιστη δυνατή ανάπτυξη των σχέσεων με την Αμερική414.
Κάνοντας αυτή την επιλογή όμως η Βρετανία βρίσκεται σε μια ασύμμετρη διμερή σχέση415, της οποίας η ισορροπία κερδίζεται συνεχώς στο πλαίσιο ενός πλέγματος διμερών διακρατικών σχέσεων όπου τα συμφέροντα ποτέ δεν είναι τα ίδια ή συγκλίνοντα και όπου η δυναμική που αναπτύσσουν οι διαφορετικές κρατικές κυριαρχίες προκαλούν διαταράξεις εις βάρος της Βρετανίας416. Ουσιαστικά, παρά τον κεντρικό της ρόλο, η ειδική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πάντοτε εύθραυστη και υπό την αίρεση των διακυμάνσεων των συμφερόντων των ΗΠΑ (ιδιαίτερα της στάσης τους απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση) και των διαταράξεων της διεθνούς πολιτικής. Όχι σπάνια, εξάλλου, τα «αγγλοσαξονικά ιδεώδη» συγκρούονται με την ευρωπαϊκή ταυτότητα της Βρετανίας. …»
«…Το βασικό δόγμα του «παν – αγγλοσαξονισμού», έγραψε Βρετανός αναλυτής, στηρίζεται στην «ανενδοίαστη ταύτιση της αγγλικής και αμερικανικής ηγεσίας, στην αφελή βρετανική προσδοκία ότι η βρετανική ηγεσία θα είναι ευπρόσδεκτη και αποδεκτή, στην ταύτιση της ιδέας για οικουμενική ειρήνη με την επικράτηση (παγκόσμιας) αγγλοαμερικανικής ηγεμονίας και της αισιόδοξης ιδεαλιστικής πεποίθησης για την ανάπτυξη μια ενιαίας παγκόσμιας αγγλοαμερικανικής (διεθνούς κοινής) γνώμης425 ως αποτροπής κατά της χρήσης βίας που αποσκοπεί στην αλλαγή του παγκόσμιου status quo»426. Το «δόγμα του Αγγλοσαξονισμού» ενισχύθηκε σημαντικά κατά την διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του μεταπολέμου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όταν η αγγλοαμερικανική ειδική σχέση έφθασε στο ζενίθ της, η Αγγλία όντως διαδραμάτισε διεθνή ρόλο πολύ σημαντικότερο από αυτόν που θα της επέτρεπε η ισχύς της χωρίς τη σύμπραξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες427. Επίσης κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου με την απόλυτη υποστήριξη – εάν όχι ενεργή σύμπραξη – του Λονδίνου, ανδρώθηκε η αμερικανική επεμβατική στρατηγική με ανάπτυξη συμμαχιών και άλλων ερεισμάτων τόσο στη δυτική πλευρά της Ευρασίας (Ατλαντική Συμμαχία), όσο και στην περίμετρο της Ευρασίας από τα Βαλκάνια μέχρι την Ιαπωνία428.
Η στρατηγική λογική της ειδικής σχέσης Βρετανίας – ΗΠΑ παραπέμπει στις δύο ιστορικές εθνικές στρατηγικές του Ηνωμένου Βασιλείου, την ηπειρωτική στρατηγική και τη ναυτική στρατηγική.
Οι υποσημειώσεις που συμπεριλαμβάνονται στα αποσπάσματα
406 406. Είναι ίσως χρήσιμο να τονισθεί πως οι ΗΠΑ ουσιαστικά ήταν βρετανική κτήση η οποία αποσκίρτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο. Επί δεκαετίες – μερικοί μέχρι και σήμερα – θεωρούσαν τους Αμερικανούς προδότες που διέσπασαν το βρετανικό κράτος. Παραμένει, βεβαίως, το γεγονός πως τους δύο τελευταίους αιώνες μετά την ανεξαρτησία οι Αμερικανοί ανέπτυξαν το δικό τους πολιτισμικό υπόβαθρο. Σε κάθε περίπτωση, οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί δεν παύουν να έχουν τις ίδιες «αγγλοσαξονικές» ρίζες, κοινές ιστορικές εμπειρίες και ασφαλώς «κοινή» γλώσσα».
410 Βλ. Wallace, «Foreign Policy and National Identity», ό.π., σελ. 65-6
411 Wallace, ό.π., σελ. 65
412 Ο Τσόρτσιλ αναφερόταν στην «Ένωση των αγγλόφωνων» και ο Μακμίλλαν στην «Ατλαντική Κοινότητα». Βλ. Coker Christopher, «Britain and the New World Order: The Special Relationship in the 1990s», International Affairs, 3-1992, σελ. 408-9.
413 Ο Τσόρτσιλ, εκφραστής, όπως μόλις αναφέρθηκε, της μεγάλης ιδέας για μια μεγάλη αγγλοαμερικανική συμμαχία που θα άντεχε στον χρόνο, είχε πει στον Ντε Γκωλ (συνέντευξη του Γάλλου ηγέτη στις 21-12-1951) ότι «εάν υποχρεωθώ να επιλέξω μεταξύ των ανοικτών θαλασσών και της Ευρώπης, να γνωρίζεται ότι θα επιλέγω πάντοτε τις ανοικτές θάλασσες». Βλ. Baillet Roger, De Gaulle et l’ Europe (ed. Hermes, Lyon, 1979), σελ. 26.
414 Βλ. Wallace, «British Foreign Policy after the Cold War», ό.π., σελ. 426-7
415 Μερικοί υποστηρίζουν ότι, η υπερβολική στήριξη στις ΗΠΑ υποβιβάζει τη Βρετανία σε δορυφόρο ή προτεκτοράτο των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως αναφέρεται αλλού, η πλειοψηφία των επιφυλάξεων έχει ως αφετηρία την υπεράσπιση της ευρωπαϊκής ταυτότητας της Βρετανίας. Ενδεικτικά βλ. Howard Michael, «1945-1955: Reflections on Half a Century of British Security Policy», International Affairs, no 4, Autumn 1995, σελ. 706.
416 Την δεκαετία του 1940 και 1950, για παράδειγμα, η βρετανική επιλογή να αναπτύξει το πυρηνικό της αποτρεπτικό σε συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπέστη τις συνέπειες των διακυμάνσεων της αμερικανικής πολιτικής για λόγους που αφορούσαν την πολιτική των ΗΠΑ για τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων, την ευαισθησία του Κογκρέσου ως προς τα θέματα αυτά και τα διλήμματα των ΗΠΑ ως προς τον καλύτερο τρόπο συνεργασίας με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη στον πυρηνικό τομέα. Τελικά, μετά το ναυάγιο του σχεδίου της «πολυμερούς δυνάμεως» (MLF) η Βρετανία υπέγραψε με τις ΗΠΑ τη συμφωνία του Νασσάου (βλ. πιο κάτω).
425 Σημειώνεται ότι, όπως επισημάνθηκε στο δεύτερο κεφάλαιο, ουσιαστικά, η άποψη αυτή βρίσκεται στη βάση του νεοφιλελεύθερου παραδείγματος. Όπως υποστηρίζεται, η αυξανόμενη κυρίαρχη πολιτική τάση στον διεθνή χώρο στη βάση των αγγλοαμερικανικών αρχών, κριτηρίων και συμφερόντων, νομιμοποιεί διεθνείς οργανισμούς υπό Αμερικανική ηγεμονική καθοδήγηση και διεθνείς επεμβάσεις με κριτήρια που απορρέουν από αυτή τη «διεθνή» κοινή γνώμη. Για μια κριτική ανάλυση αυτής της πτυχής και της σύμπραξης της Βρετανίας σε αυτή τη διαδικασία βλ. Coker Christopher, «Britain and the New World Order: The Special Relationship in the 1990s», ό.π., σελ. 414-5. Όπως το θέτει ο Coker, με τις διεθνείς επεμβάσεις των τελευταίων ετών κατά κρατών του τρίτου κόσμου επιδεικνύεται περιφρόνηση των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου. Με τις επεμβάσεις αυτές, υποστηρίζει, «αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο το υπάρχον διεθνές δίκαιο αλλά η δημιουργία δημόσιου διεθνούς δικαίου. Βεβαίως, οι Βρετανοί μπορούν να βοηθούν στην οικοδόμηση ενός κόσμου όπου οι αποφάσεις του ΟΗΕ θα αντιπροσωπεύουν αυτό το οποίο το Διεθνές Δικαστήριο θεωρεί ως (διεθνή) “νομοθετικά πρότυπα” (διεθνούς) συμπεριφοράς. Τίποτα λιγότερο από αυτό δεν θα μπορούσε να παράγει πολιτική νομιμοποιητική βάση στην οποία ο ΟΗΕ θα μπορούσε να επανεύρει το κύρος του. … [όμως] το κατά πόσο πρέπει αυτή η νομιμοποίηση να στηριχθεί αποκλειστικά στους ορισμούς περί “διεθνούς συμπεριφοράς” των ΗΠΑ ή ακόμη σε μια κρίσιμη μάζα αμερικανικών αξιών, εξαρτάται από την εκτίμηση του κατά πόσον ο ΟΗΕ αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από τη στενή δυτική ατζέντα» (σελ. 414). Προηγουμένως ο συγγραφέας παρατηρεί ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες τείνουν να μεταχειρίζονται τον ΟΗΕ ως προέκταση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών» (σελ. 413)
426 Watt, ό.π.
427 Για λεπτομερή εξέταση αυτής της πτυχής, βλ. Bartlett C.J., «The Special Relationship»: A Political History of Anglo-American Relations since 1945 (Longman, London, 1992), κεφ. 1-4.
428 Για τις πτυχές αυτές, με έμφαση στον ρόλο της Βρετανίας, βλ. Sherwood Elizabeth, Allies in Crisis (Yale Univ. Press, New Haven), κεφ. 1-3.
Μερικές ακόμη συναφείς παρεμβάσεις
- EUROSTRATEGICS REVISITED THE BIG EUROPEAN STATES’ STRATEGIC CULTURES IN HISTORICAL AND CONTEMPORARY CONTEXT AND EUROPEAN INTEGRATION https://cg.turkmas.uoa.gr/index.php/cg/article/view/130/142
- Η ένταξη στην ΟΝΕ προανήγγειλε τα μνημόνια. «Ευρώπη των πατρίδων» versus θεωρήματα, ιδεολογήματα και ουτοπίες https://wp.me/p3OqMa-1Eb
- Κραδασμοί των πλανητικών και Ευρωπαϊκών τεκτονικών πλακών https://wp.me/p3OqMa-1E2 Brexit: Ορατές και αθέατες στρατηγικές προεκτάσεις και οι διαχρονικές σχέσεις της Βρετανίας με τις ΗΠΑ. https://wp.me/p3OqMa-1DN
- Περί Ομήρου και Οδυσσέα το ανάγνωσμα και τα μεταμοντέρνα παρατράγουδα https://wp.me/p3OqMa-1S7
- ΜΕΓΆΛΗ ΒΡΕΤΑΝΊΑ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΑΡΧΙΤΈΚΤΟΝΑΣ –https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/permalink/976241982520411/
- ΠΑΓΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΟΙ ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΕΣ, Η ΤΟΥΡΚΊΑ, Η ΚΎΠΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΆΔΑ https://wp.me/p3OlPy-1uP
- Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΡΑΜΠ, Η ΕΥΡΩΠΗ, ΕΥΡΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΚΑΙ Η ΔΙΝΗ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ. Με αφορμή δηλώσεις του Τράμπ και σχόλια. http://wp.me/p3OqMa-1k1
- ΟΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΦΕΤΗΡΙΑ. ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ή ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ; http://wp.me/p3OqMa-1hn
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr – info@ifestos.edu.gr www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Twitter https://twitter.com/ifestosedu
Linkedin https://www.linkedin.com/in/panayiotis-ifestos-0b9382131/
Instagram https://www.instagram.com/p.ifestos/
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
Διεθνής πολιτική 21ος αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Φιλοπατρία, Δημοκρατία, Ελευθερία https://www.facebook.com/groups/philopatria/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδύλης Παναγιώτης – https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
