Το βιβλίο εξετάζει διαχρονικά τη σαρανταπεντάχρονη εκµετάλλευση του Διαστήµατος για σκοπούς εθνικής ασφάλειας. Καταγράφονται τα στρατιωτικά διαστηµικά προγράµµατα των ΗΠΑ, της Ρωσίας και των ευρωπαϊκών χωρών και αναλύονται οι στρατηγικές, τακτικές και πολιτικές χρήσεις τους. Η ανάλυση επεκτείνεται και στις σχετικές δραστηριότητες παγκόσµιων και περιφερειακών οργανισµών όπως ο ΟΗΕ και η ΔΕΕ, ενώ επίσης αναφέρονται και οι τουρκικές διαστηµικές δυνατότητες που πολλαπλασιάζουν την πολεµική ισχύ της Tουρκίας. Η µελέτη προβαίνει σε µια κριτική αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης στην Ελλάδα, τονίζοντας την ανάγκη για µια σειρά αλλαγών. Αναλύεται τι πρέπει να γίνει στον τοµέα των απαιτούµενων θεσµικών και οργανωτικών διευθετήσεων και προτείνεται η διαµόρφωση µιας πολιτικής και ενός προγράµµατος για την εκµετάλλευση του Διαστήµατος προς όφελος της εθνικής ασφάλειάς της.
MEΡΟΣ Ι
ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
2. ΠΕΡΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
- Η φύση της ασφάλειας
- Οι διαφορετικές προσεγγίσεις στις διεθνείς σχέσεις
- Εννοιολογικός προσδιορισµός
- Σχέση εθνικής µε διεθνή ασφάλεια
- Η επίδραση της τεχνολογίας επί της ασφάλειας
- Μια διαχρονική προσέγγιση
- Η πυρηνική τεχνολογία και η αλλαγή των διεθνών σχέσεων
- Η επανάσταση των πληροφοριών
- Διάστηµα και ασφάλεια
3. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ
- Τα τµήµατα ενός δορυφορικού συστήµατος
- Το διαστηµικό τµήµα
- Το επίγειο τµήµα
- Το τµήµα εκτόξευσης
- Τροχιές
- Χαµηλή
- Γεωσύγχρονη
- Υπερελλειπτική (Molniya)
- Hµισύγχρονη
- Υπερσύγχρονη
- Κύριοι τύποι δορυφόρων και η λειτουργία τους
- Δορυφόροι παρατήρησης Γης
- Δορυφόροι τηλεπικοινωνιών
- Δορυφόροι εντοπισµού και πλοήγησης
4. ΤΟ ΛΥΚΑΥΓΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
- Η κορύφωση του Ψυχρού Πολέµου
- Οι λανθασµένες αντιλήψεις στις σχέσεις ΗΠΑ – ΕΣΣΔ
- Ο αιφνιδιασµός του Sputnik
- Το «χάσµα των πυραύλων»
- Η αµερικανική απάντηση
5. ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΟΡΥΦΟΡΩΝ
- Πολιτικές χρήσεις
- Διαχείριση φυσικών πόρων
- Πρόγνωση και διαχείριση φυσικών καταστροφών
- Τηλεπικοινωνίες
- Δορυφορικός εντοπισµός και πλοήγηση
- Έρευνα – διάσωση
- Ειδικές στρατιωτικές χρήσεις
- Αναγνώριση (Reconnaissance)
- Υποκλοπή σηµάτων (Signal Intelligence)
- Παρακολούθηση ωκεανών (Ocean Reconnaissance)
- Έγκαιρη προειδοποίηση (Early Warning)
- Εντοπισµός πυρηνικών εκρήξεων (Detection of Nuclear Explosions)
- Τηλεπικονωνίες (Communications)
- Πλοήγηση (Navigation)
- Μετεωρολογία (Meteorology)
- Γεωδαισία (Geodesy)
6. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
- Στην εθνική ασφάλεια
- Υποστήριξη στην εξωτερική και την αµυντική πολιτική
- Συλλογή πληροφοριών
- Σχεδίαση
- Αµοιβαία αποτροπή
- Στη διεθνή ασφάλεια
- Διατήρηση της ειρήνης
- Επαλήθευση συνθηκών αφοπλισµού και ελέγχου των εξοπλισµών
- Παρακολούθηση κρίσεων και λήψη αποφάσεων
- Επιτήρηση περιβάλλοντος
7. ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
- Έγκαιρη προειδοποίηση για επίθεση
- Στοχοποίηση
- Αποτίµηση των ζηµιών
- Διάταξη µάχης
- Εντοπισµός και ακρίβεια στόχευσης
- Διοίκηση, έλεγχος, τηλεπικοινωνίες και πληροφορίες
- Πρόγνωση καιρού
8. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
- Σε διµερές επίπεδο: η εµπειρία από τις σχέσεις ΗΠΑ – ΕΣΣΔ
- Η διεθνής αποδοχή της δορυφορικής επιστήµης
- Τα τεχνικά µέσα επαλήθευσης
- Διαφάνεια και το χειρότερο δυνατό σενάριο
- Η διαστηµική ασπίδα και το πλεονέκτηµα της πρώτης επίθεσης
- Σε διεθνές επίπεδο: ΟΗΕ
- Η θέσπιση πλαισίου για τη διεξαγωγή των ειρηνικών χρήσεων του Διαστήµατος
- Η αποτροπή ανταγωνισµού εξοπλισµών στο Διάστηµα (1985-1994)
- Σε περιφερειακό επίπεδο: οι διαστηµικές δραστηριότητες ασφάλειας της ΔΕΕ
- Το πολιτικό πλαίσιο ασφάλειας της Ευρώπης
- Η συνεργασία στο Διάστηµα (ως πρώτο βήµα για µια ΚΕΠΠΑ)
- Η επιχειρησιακή φάση του Προγράµµατος για το Διάστηµα
- Η πολιτική της ΔΕΕ για το Διάστηµα και οι διαφαινόµενες προοπτικές
9. ΟΙ ΔΙΑΦΑΙΝΟΜΕΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ
- Εµπορευµατοποίηση των διαστημικών δραστηριοτήτων
- Εκµετάλλευση συστηµάτων διπλής χρήσης
- Η διασπορά και ο έλεγχος της διαστηµικής τεχνολογίας
- Μικροί δορυφόροι
ΜΕΡΟΣ ΙΙ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ
10. ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
- Εθνικά συµφέροντα
- Το στρατηγικό περιβάλλον: η Ελλάδα στο «τρίγωνο αστάθειας»
- Πρωτεύουσα απειλή για την ελληνική ασφάλεια
- Οι στρατιωτικές δυνατότητες της Τουρκίας
- Οι διαστηµικές δραστηριότητες της Τουρκίας
- Συµπέρασµα
11. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
- Εθνική οργάνωση
- Πολιτική για το Διάστηµα
- Οι υφιστάµενες διαστηµικές δραστηριότητες
- Τηλεπικοινωνίες
- Παρατήρηση Γης
- Μετεωρολογία
- Πλοήγηση
- Έρευνα – διάσωση
- Προτάσεις για ανάπτυξη προγράµµατος για το Διάστηµα
- Πρόταση της Fairchild για τηλεπικονωνιακό δορυφόρο (1988)
- Πρόγραµµα παρατήρησης Γης COSMO/SKYMED (1994-1997)
- Πρόταση του Πανεπιστηµίου Θράκης για εγκατάσταση επίγειου σταθµού λήψης εικόνων (1994)
- Πρόταση της Lockheed για εγκατάσταση επίγειου σταθµού Ikonos (1997)
- Συζητήσεις µε τη Γαλλία για την εκµετάλλευση του στρατιωτικού Helios (1998-2001)
- Συμμετοχή της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (1994 – 2001)
- Μια κριτική αποτίµηση
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
12. ΟΙ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΕΙΣ
- Πρόταση για µια εθνική οργάνωση
- Συγκρότηση διυπουργικής επιτροπής για το Διάστηµα
- Δηµιουργία εκτελεστικής υπηρεσίας για το Διάστηµα
- Σχέδιο για µια εθνική πολιτική για το Διάστηµα
- Στόχοι
- Αρχές
- Περιεχόµενο
13. ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
- Προτάσεις για ένα νέο περιβάλλον ανάπτυξης
- Οργανωτικές αλλαγές στις Ένοπλες Δυνάµεις
- Η στρατηγική εκµετάλλευσης του διαστήµατος από τις
- Ένοπλες Δυνάµεις
- Τεχνικά µέσα υλοποίησης του προγράµµατος για το Διάστηµα
- Οι εκτιµώµενες επιχειρησιακές απαιτήσεις των Ενόπλων Δυνάµεων
- Οι δυνατές λύσεις επιλογής δορυφορικού συστήµατος
- Τα κριτήρια επιλογής
- Η ανάλυση στον τοµέα της παρατήρησης Γης
- Η ανάλυση στον τοµέα των τηλεπικοινωνιών
- Συµπεράσµατα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΣΣΔ
- Φωτοαναγνωριστικοί δορυφόροι
- Δορυφόροι υποκλοπής σηµάτων
- Δορυφόροι παρακολούθησης ωκεανών
- Δορυφόροι έγκαιρης προειδοποίησης
- Δορυφόροι εντοπισµού πυρηνικών εκρήξεων
- Δορυφόροι τηλεπικοινωνιών
- Δορυφόροι πλοήγησης
- Μετεωρολογικοί δορυφόροι
- Δορυφόροι γεωδαισίας
- Συνοπτική αποτίµηση των δύο προγραµµάτων
- Τα προγράµµατα επανδρωµένων πτήσεων
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΓΗΣ
- Ηλεκτροοπτικοί ανιχνευτές
- Το αµερικανικό σύστηµα LANDSAT
- Το γαλλικό σύστηµα SPOT
- Το ινδικό IRS
- Το αµερικανικό Ikonos
- Το ισραηλινό EROS
- Φωτογραφικά συστήµατα
- Σοβιετικά φωτογραφικά συστήµατα
- Large Format Camera (NASA)
- Metric Camera (ESA)
- Συστήµατα RADAR
- SEASAT
- Αποστολές SIR (NASA)
- ALMAZ (Σοβιετική Ένωση)
- ΕRS-1 (ESA)
- JERS-1 (Ιαπωνία)
- RADARSAT (Καναδάς)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: ΛΟΙΠΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
- Γαλλία
- Ισραήλ
- Μεγάλη Βρετανία
- Γερµανία
- Ιταλία
- Ισπανία
Ο Αλέξανδρος Κολοβός είναι αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας και προϊστάμενος του Εθνικού Κέντρου Διαστημικών Εφαρμογών του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Σπούδασε Μετεωρολογία στην Σχολή Ικάρων, Νομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (Διδακτορικό) με ειδίκευση στις στρατηγικές και πολιτικές διαστάσεις του Διαστήματος. Η έρευνά του από το 1985 έχει εστιαστεί στην χρήση του Διαστήματος για σκοπούς εθνικής ασφάλειας. Με σκοπό την ενημέρωση στα θέματα της στρατιωτικής εκμετάλλευσης της διαστημικής τεχνολογίας, έχει συγγράψει δύο μονογραφίες και περισσότερες από 25 επιστημονικές δημοσιεύσεις. Από το 1993 συμμετέχει στην ελληνική αντιπροσωπεία στην Επιτροπή για της Ειρηνικές χρήσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος του ΟΗΕ. Το χρονικό διάστημα 1995-2000 υπήρξε ο εθνικός αντιπρόσωπος στην Ομάδα Διαστήματος της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Το 1998 υπήρξε ο συντάκτης πρότασης της Πολιτικής για το Διάστημα της ΔΕΕ που εγκρίθηκε. Είναι μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Δορυφορικού Κέντρου, Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και ο Έλλην εμπειρογνώμων σε ειδική Ομάδα της Commission που συντάσσει την Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης στο Διάστημα. Διδάσκει στην Σχολή Πολέμου Αεροπορίας.
Ένα βιβλίο που έρχεται πραγµατικά να καλύψει ένα τεράστιο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία και το πρώτο στο χώρο των στρατηγικών σπουδών στην Ελλάδα, που αποτολµά τη σύνθεση θεωρίας πολιτικής επιστήµης µε τις επιπτώσεις που έχει στις διεθνείς και στρατηγικές σπουδές η εµφάνιση µίας νέας τεχνολογίας: της διαστηµικής. Μάλιστα, το βιβλίο προχωρά πολύ περισσότερο: όχι µόνο κάνει συγκεκριµένες εισηγήσεις ως προς το τι πρέπει να γίνει σε εθνικό επίπεδο, και στην οργάνωση του ΥΠΕΘΑ ειδικότερα, αλλά επεκτείνεται σε µία πραγµατικά πρότυπη τεχνική ανάλυση που αποδεικνύει ότι τα δορυφορικά στυστήµατα παρατηρήσεως γης και επικοινωνιών µπορούν να καλύψουν συγκεκριµένες απαιτήσεις των ενόπλων δυνάµεων.
Συγγραφέας του βιβλίου ο κ. Αλέξανδρος Κολοβός, αξιωµατικός της Π.Α. και βαθύς γνώστης του χώρου, µε µεγάλη –εξ όσων γνωρίζουµε– εµπειρία από τη διεθνή παρουσία και συµµετοχή του στις κυριότερες επιτροπές στο πλαίσιο της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως αντίστοιχα. Η εντυπωσιακή εργασία του κ. Κολοβού αποτελεί, κατά την άποψή µας, µοναδική µαρτυρία για την ανάπτυξη του διαστηµικού προγράµµατος της χώρας και τις προσπάθειες στο χώρο των ενόπλων δυνάµεων για το ίδιο θέµα. Μέσα από αδιαβάθµητες πληροφορίες (σ.σ.: αξίζει ιδιαίτερως µνείας και είναι αξιέπαινη η προφανώς σκόπιµη εµµονή του συγγραφέα σε αυτό) αποκαλύπτονται οι προσπάθειες που έχουν γίνει διαχρονικά και καταγράφονται οι ελλείψεις και τα προβλήµατα σε υποδοµή, και όχι µόνο…
Μετά από όλα αυτά, είναι πραγµατικά άξιον απορίας πώς µε τέτοιες ακριβείς αναλύσεις, οργανωτικές προτάσεις και πραγµατικά σώφρονες εισηγήσεις το διαστηµικό πρόγραµµα της χώρας αντιµετωπίζει τόσες δυσκολίες στην ανάπτυξή του, µε αποτέλεσµα να έχει αρχίσει να απασχολεί εδώ και καιρό σχεδόν µόνιµα τη στήλη.
Κατά την άποψή µας, το βιβλίο αυτό αποτελεί από τη φύση του ένα πολύτιµο βοήθηµα όχι µόνο για τους σπουδαστές των Σχολών Πολέµου ή για τους αξιωµατικούς εν γένει και τους διπλωµάτες που χειρίζονται σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο θέµατα που άπτονται της διαστηµικής τεχνολογίας.
Εφηµερίδα Επενδυτής
To βιβλίο Διάστηµα και εθνική ασφάλεια. Πολιτικές και στρατηγικές διαστάσεις δίκαια µπορεί να ονοµαστεί βιβλίο αναφορά, αφού είναι από τα πρώτα στην ελληνική βιβλιογραφία που, σ’ αυτό το βάθος, αναπτύσσει θέµα Στρατηγικών Σπουδών µε άξονα µάλιστα το Διάστηµα. Ο συγγραφέας του Αλέξανδρος Κολοβός (αξιωµατικός της Πολεµικής Αεροπορίας και προϊστάµενος του Εθνικού Κέντρου Διαστηµικών Εφαρµογών του Υπ. Άµυνας µε διδακτορικό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές) υποστηρίζει ότι η εκµετάλλευση του Διαστήµατος συµβάλλει ουσιαστικά στην εθνική ασφάλεια και ότι τα κράτη οφείλουν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρέχει η διαστηµική τεχνολογία για να ενισχύσουν περαιτέρω την ασφάλειά τους.
Το βιβλίο εξετάζει διαχρονικά την 45χρονη εκµετάλλευση του Διαστήµατος για σκοπούς εθνικής ασφάλειας. Καταγράφονται τα στρατιωτικά διαστηµικά προγράµµατα των ΗΠΑ, της Ρωσίας και χωρών της Ευρώπης και αναλύονται οι σχετικές δραστηριότητες παγκόσµιων και περιφερειακών οργανισµών όπως ο ΟΗΕ και η ΔΕΕ. Όσον αφορά την Ελλάδα, ο συγγραφέας αναλύει τι πρέπει να γίνει στον τοµέα των απαιτούµενων θεσµικών και οργανωτικών διευθετήσεων και προτείνει τη διαµόρφωση µιας πολιτικής και ενός προγράµµατος για την εκµετάλλευση του Διαστήµατος προς όφελος της εθνικής ασφάλειας της χώρας. Και το κάνει µε γνώση, τεκµηρίωση αλλά και µε «ανήσυχο πνεύµα», όπως σηµειώνει ο καθηγητής και τέως διευθυντής Προγράµµατος για την Ασφάλεια στο ΜΙΤ κ. Κ. Τσίπης, που προλογίζει, µαζί µε τον καθηγητή κ. Α. Πλατιά, το βιβλίο.
Λουκάς Δηµάκας, Εφηµερίδα Τα Νέα
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο κυκλοφόρησαν πρόσφατα οι εκδόσεις ΠΟΙΟΤΗΤΑ, µε τίτλο Διάστηµα και εθνική ασφάλεια: πολιτικές και στρατηγικές διαστάσεις. Το βιβλίο, η συγγραφή του οποίου διήρκεσε πάνω από δέκα χρόνια, επιτρέπει, για πρώτη φορά, την ευρεία πρόσβαση του αναγνωστικού κοινού σε έναν ιδιαίτερα «κλειστό χώρο» όπως είναι η συλλογή πληροφοριών από το Διάστηµα. Ο συγγραφέας Σµήναρχος Αλέξανδρος Κολοβός, µόνιµος αξιωµατικός των Ενόπλων Δυνάµεων, παρουσιάζει και αναλύει τις παραπάνω διαστάσεις αντλώντας από τα διδάγµατα της διεθνούς εµπειρίας, αλλά και από την πολυετή προσωπική εµπειρία του ως εργαζόµενου στο Εθνικό Κέντρο Διαστηµικών Εφαρµογών του Υπουργείου Εθνικής Άµυνας.
Το βιβλίο παρουσιάζει, µέσα από έναν πλούτο τεκµηριωµένων λεπτοµερειών, το λυκαυγές και την ωρίµανση της διαστηµικής τεχνολογίας. Καταγράφονται οι σηµαντικότερες τάσεις που έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια και οι οποίες αµβλύνουν τον σαφή διαχωρισµό των κρατών σε «έχοντα» και «µη έχοντα» δορυφορικές δυνατότητες. Αυτές οι τάσεις αποτελούν «ευκαιρίες» για µια χώρα, όσο µικρή και να είναι, ώστε να αποκτήσει πρόσβαση στα ωφελήµατα που παρέχει το Διάστηµα. Το βιβλίο παραθέτει τεκµηριωµένα τις µέχρι σήµερα στρατηγικές, πολιτικές και τακτικές διαστάσεις της χρήσης του Διαστήµατος, αναλύει την απειλή που αντιµετωπίζει σήµερα η Ελλάδα µέσω των προηγµένων τουρκικών δορυφορικών δυνατοτήτων, αντιµετωπίζει κριτικά την ελλιπή υποδοµή που έχει αναπτύξει µέχρι σήµερα η χώρα µας και προτείνει σειρά από µέτρα που θα επέτρεπαν την ανάπτυξη αντίστοιχων ελληνικών ικανοτήτων. Σηµαντικό τµήµα του βιβλίου αναφέρεται στην ευρύτατη χρήση του Διαστήµατος από τις δύο µεγάλες δυνάµεις. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το τµήµα όπου γίνεται αναφορά στο «χάσµα των πυραύλων» και στην άρση των λανθασµένων αντιλήψεων στις σχέσεις ΗΠΑ – Σοβιετικής Ένωσης σχετικά µε το επίπεδο των εξοπλισµών της τελευταίας. Τέτοιες λανθασµένες αντιλήψεις οδήγησαν τις ΗΠΑ στο να καλλιεργούν φόβους για ανύπαρκτες απειλές, να κατασκευάζουν όπλα που δεν ήσαν απαραίτητα και να υιοθετούν στις αναλύσεις τους το «χειρότερο δυνατό σενάριο». Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, αφού κάνει εκτεταµένη αναφορά στον πόλεµο του Κόλπου το 1991, που ως γνωστόν χαρακτηρίστηκε ως ο πρώτος διαστηµικός πόλεµος. Από µια πρώτη σύγκριση του πολέµου εκείνου µε το τι συµβαίνει σήµερα, διαπιστώνεται ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγµατα, αφού η υποστήριξη των σύγχρονων οπλικών συστηµάτων από τα δορυφορικά συστήµατα παραµένει κρίσιµη και πολλαπλασιαστική της απόδοσης τους.
Ένα άλλο ιδιαίτερα ενδιαφέρον σηµείο, που για πρώτη φορά ξεκαθαρίζεται στο ευρύ κοινό, είναι οι περιορισµοί που υπάρχουν σε ορισµένες τακτικές χρήσεις των δορυφορικών συστηµάτων, που διαλύουν τις διαδεδοµένες παρανοήσεις ότι οι δορυφόροι βλέπουν τα πάντα κάθε στιγµή. Οµοίως, είναι η πρώτη φορά που η εξέλιξη του ελληνικού διαστηµικού προγράµµατος γίνεται τόσο συγκεκριµένη, µέσα από τη µαρτυρία του συγγραφέα, ο οποίος συµµετείχε στην ανάπτυξη του. Δεν πρέπει να µας διαφεύγει το γεγονός ότι η χρήση του Διαστήµατος θα αποκτά όλο και µεγαλύτερη σηµασία τόσο για την ασφάλεια των κρατών όσο και για τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων. Αυτό οδήγησε τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προχωρήσουν στη διαµόρφωση µιας διαστηµικής πολιτικής ασφάλειας (European Space Security Policy) που αναφέρεται στην απόκτηση από την Ένωση δυνατοτήτων δορυφορικής παρατήρησης.
Το βιβλίο προλογίζουν ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστηµίου κ. Αθανάσιος Πλατιάς και ο κ. Κώστας Τσίπης, καθηγητής του περίφηµου ΜΙΤ και επιστηµονικός σύµβουλος στο ΥΠΕΘΑ από το 1993 µέχρι και το 1997. Σύµφωνα µε τον τελευταίο, το «Διάστηµα και εθνική Ασφάλεια» είναι απαραίτητο ανάγνωσµα για όλους τους ανώτερους αξιωµατικούς και των τριών Όπλων των Ενόπλων Δυνάµεων. Η στήλη προσυπογράφει ασµένως αυτή την άποψη.
Ιωάννης Παρίσης
Στρατηγική, Απρίλιος 2003, σελ. 128.
Το βιβλίο Διάστηµα και Εθνική Ασφάλεια έρχεται να καλύψει ένα µεγάλο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Είναι το πρώτο στο χώρο των Στρατηγικών Σπουδών στην Ελλάδα που επιχειρεί τη σύνθεση της θεωρίας της Πολιτικής Επιστήµης µε τις επιπτώσεις της διαστηµικής τεχνολογίας στις Διεθνείς και Στρατηγικές Σπουδές. Προτείνει συγκεκριµένες ενέργειες σε εθνικό επίπεδο, καθώς και σε ό,τι αφορά στην οργάνωση του ΥΠΕΘΑ, και επεκτείνεται σε πρότυπη τεχνική ανάλυση, προκειµένου να αποδείξει ότι τα δορυφορικά συστήµατα Τηλεπικοινωνιών και Παρατήρησης της Γης δύνανται να καλύψουν τις απαιτήσεις του ΥΠΕΘΑ. Ο συγγραφέας είναι αξιωµατικός των Ενόπλων Δυνάµεων, µε πλούτο εµπειριών στη διεθνή σκηνή και ενεργό συµµετοχή στις κυριότερες Επιτροπές της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και της Ε.Ε.
Το βιβλίο αποτελεί, συν τοις άλλοις, µία αδιάψευστη µαρτυρία για την ανάπτυξη του ελληνικού διαστηµικού προγράµµατος -όσο, τέλος πάντων, αυτό αναπτύχθηκε- και για τις δραστηριότητες του ΥΠΕΘΑ, µε την παρουσίαση και την επισήµανση ελλείψεων και προβληµάτων υποδοµής. Ξεκινά µε τη φύση της Ασφάλειας και τις διαφορετικές προσεγγίσεις στις Διεθνείς Σχέσεις και συνεχίζει µε τη σχέση Εθνικής και Διεθνούς Ασφάλειας. Επιχειρεί µία διαχρονική προσέγγιση της Επίδρασης της Τεχνολογίας επί της Ασφάλειας και το µη εξ ολοκλήρου διαστηµικό τµήµα του βιβλίου ολοκληρώνεται µε την Επανάσταση των Επικοινωνιών και τη σχέση «Ασφάλεια – Διάστηµα». Συνοπτικά, κάποια θέµατα από τα περιεχόµενα του βιβλίου είναι τα εξής:
- Διαστηµικό τµήµα του συστήµατος.
- Επίγειο τµήµα του συστήµατος.
- Τµήµα Εκτόξευσης του συστήµατος.
- Ανάλυση χαµηλής τροχιάς. Ανάλυση γεωσύγχρονης τροχιάς. Ανάλυση υπερελλειπτικής (Μοlniya) τροχιάς.
- Ανάλυση ηµισύγχρονης τροχιάς.
- Ανάλυση υπερσύγχρονης τροχιάς.
- Βασικοί τύποι δορυφόρων.
- Κορύφωση του Ψυχρού Πολέµου.
- Εσφαλµένες αντιλήψεις στις σχέσεις ΕΣΣΔ και ΗΠΑ.
- Sputnik.
- Το «Χάσµα των Πυραύλων».
- Δορυφορικές εφαρµογές Αναγνώρισης.
- Δορυφορικές εφαρµογές Υποκλοπής Σηµάτων.
- Δορυφορικές εφαρµογές Παρακολούθησης Ωκεανών.
- Δορυφορικές εφαρµογές Έγκαιρης Προειδοποίησης.
- Δορυφορικές εφαρµογές Εντοπισµού Πυρηνικών Εκρήξεων.
- Δορυφορικές εφαρµογές Πλοήγησης.
- Δορυφορικές εφαρµογές Μετεωρολογίας.
- Δορυφορικές εφαρµογές Γεωδαισίας.
- Εφαρµογές Εθνικής Ασφάλειας.
- Εφαρµογές Διεθνούς Ασφάλειας.
- Τακτικές διαστάσεις Στοχοποίησης, Αποτίµησης Ζηµιών, C3I κ.λπ.
- Πολιτικές διαστάσεις σε διµερές επίπεδο, περιφερειακό και διεθνές.
- Διασπορά και έλεγχος διαστηµικής τεχνολογίας.
- Μικροί δορυφόροι.
- Ελληνική πραγµατικότητα.
Παρέχει την πρόσβαση του κοινού σε ένα χώρο που, µέχρι πρόσφατα, ήταν περιορισµένος σε λίγους ειδικούς.
Άµυνα και Διπλωµατία, Απρίλιος 2003, σελ 112.
Ποια είναι διαχρονικά η στρατιωτική εκµετάλλευση του Διαστήµατος; Ποια η δυνατότητα για ένα κράτος της χρήσης του για στρατιωτικές εφαρµογές; Άραγε αποτελεί την πλατφόρµα εκείνη η οποία απρόσβλητη από τη γήινη ατµόσφαιρα συνηγορεί στην κυριαρχία στον πλανήτη Γη; Ερωτήµατα τέτοιου τύπου αλλά και τις απαντήσεις τους θέτει σε αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας Αλέξανδρος Κολοβός. ‘Έχοντας πείρα ως αξιωµατικός της Πολεµικής Αεροπορίας, αλλά και ως διευθυντής του Κέντρου Διαστηµικών Εφαρµογών του υπουργείου Εθνικής Άµυνας επιχειρεί να απαντήσει στον αναγνώστη. Εξετάζει διεξοδικά την υφιστάµενη κατάσταση στην Ελλάδα, χρησιµοποιώντας αδιαβάθµητες πληροφορίες, καταγράφοντας τις κύριες προσπάθειες για τη δηµιουργία και την ανάπτυξη της σχετικής τεχνολογίας στην Ελλάδα ενώ τονίζεται η ανάγκη για µια σειρά αλλαγών. Υπάρχει επίσης εκτεταµένη ανάλυση για το τι πρέπει να γίνει στον τοµέα των απαιτούµενων θεσµικών και οργανωτικών διευθετήσεων και προτείνεται η διαµόρφωση µιας εθνικής πολιτικής για το Διάστηµα. Τέλος, να σηµειώσουµε ότι το βιβλίο αυτό αποτελεί µια από τις ελάχιστες αναφορές στο αντικείµενο στο χώρο των εκδόσεων, διευρύνει τη θεµατική της ελληνικής βιβλιογραφίας σε ζητήµατα διεθνών και στρατηγικών σπουδών, ενώ παράλληλα συνιστά χρήσιµο βοήθηµα για τους λήπτες αποφάσεων στην εξωτερική και την αµυντική πολιτική.
Ιωάννης Βασιλείου Δούκας
ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, Μάρτιος 2003, σελ. 130.
Πρόκειται για ένα βιβλίο βασισµένο στη διδακτορική διατριβή του συγγραφέα, ο οποίος είναι αξιωµατικός της Πολεµικής Αεροπορίας (ΠΑ) και προϊστάµενος του Εθνικού Κέντρου Διαστηµικών Εφαρµογών του Υπουργείου Ενικής Άµυνας. Προλογίζεται από τους καθηγητές Κώστα Τσίπη και Αθανάσιο Πλατιά. Ο Αλέξανδρος Κολοβός πρωτοπόρησε σε παγκόσµια κλίµακα το 1992 αποτιµώντας τη δράση των στρατιωτικών δορυφόρων κατά τη διάρκεια του πολέµου στον Κόλπο. Το βιβλίο αυτό αποτελεί την πιο αξιόλογη µελέτη στην Ελλάδα αναφορικά µε τον τοµέα των δορυφορικών συστηµάτων και των δυνατοτήτων που αυτά παρέχουν, αποτελώντας παράλληλα το πρώτο του είδους στον χώρο των στρατηγικών σπουδών. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η εκµετάλλευση του διαστήµατος συµβάλλει ουσιαστικά στην εθνική ασφάλεια και ότι τα κράτη οφείλουν, ενεργώντας ορθολογικά, να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους παρέχει η διαστηµική τεχνολογία µε σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση της ασφαλείας τους. Το έργο αποτελείται από τρεις βασικές ενότητες στις οποίες παρατίθενται τεκµηριωµένες οι στρατηγικές, τακτικές και πολιτικές διαστάσεις της χρήσης του διαστήµατος. Επίσης αναλύεται η πρόκληση που αντιµετωπίζει η (ελλιπούς υποδοµής) Ελλάδα λόγω των προηγµένων τουρκικών δορυφορικών δυνατοτήτων. Ο συγγραφέας προτείνει µια σειρά µέτρων τα οποία θα επέτρεπαν στην Ελλάδα να αναπτυχθεί ουσιαστικά στον χώρο του διαστήµατος. Το βιβλίο παρουσιάζει τις βασικές έννοιες της θεωρίας των διεθνών σχέσεων (εθνική ασφάλεια – εθνικό συµφέρον) και στη συνέχεια τη σχέση µεταξύ αυτών και του διαστήµατος. Επιχειρεί µια εκτεταµένη ανάλυση ως προς τις ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν από ελληνικής πλευράς, προτείνοντας δραστικές θεσµικές και οργανωτικές διευθετήσεις σε εθνικό επίπεδο. Παραθέτει επίσης προτάσεις για την ανάπτυξη εθνικής πολιτικής και ενός προγράµµατος εθνικής ασφάλειας για το διάστηµα, το οποίο θα ικανοποιεί στο ελάχιστο βασικές επιχειρησιακές ανάγκες των Ενόπλων Δυνάµεων. Σηµαντικά είναι και τα παραρτήµατα που αφορούν τα στρατιωτικά προγράµµατα των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, τη διαχρονική εξέλιξη των πολιτικών συστηµάτων παρατήρησης της γης και τα στρατιωτικά προγράµµατα όλων των υπολοίπων χωρών για το διάστηµα. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Ποιότητα.
ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, Φεβρουάριος 2003, σελ. 97.
«Πέρασα όλη µου τη στρατιωτική ζωή προσπαθώντας να φανταστώ τι υπάρχει στην άλλη πλευρά του λόφου» είχε πει ο δούκας του Ουέλινγκτον. Οι δορυφόροι έδωσαν τη λύση που αναζητούσε ο νικητής του Βατερλό, την πολυπόθητη δηλαδή εικόνα της διάταξης των αντιπάλων που καιροφυλακτούν. Το παγκόσµιο σύστηµα εύρεσης θέσης GΡS (Global Positioning System) λύνει το πρόβληµα της αναλυτικής χαρτογράφησης εγκαταστάσεων και του ακριβούς εντοπισµού φιλικών και εχθρικών δυνάµεων – ακόµα και σε πραγµατικό χρόνο.
Η αγωνία για µια µοιραία υστέρηση στο φωτοαναγνωριστικό πεδίο διακατέχει και τον Αλ. Κολοβό, συγγραφέα του βιβλίου «Διάστηµα και Εθνική Ασφάλεια», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ποιότητα 2003. Ο κ. Κολοβός είναι αξιωµατικός της πολεµικής αεροπορίας και επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Διαστηµικών Εφαρµογών. Το βιβλίο παρακολουθεί ιστορικά την αναγκαιότητα και την υλοποίηση της πανοραµικής θέασης από το διάστηµα. Αποδεικνύει έτσι τη σωτήρια δυνατότητα εξισορρόπησης υπέρτερων ενόπλων δυνάµεων του αντιπάλου από ένα σοβαρό σχέδιο καλύτερων επικοινωνιών και ταχύτερης κτήσης και επεξεργασίας της πληροφορίας. Είναι µάλλον περιττό να επισηµάνουµε πόσο ταιριάζει το µοντέλο αυτό στις σχέσεις µας µε την Τουρκία. Συνδυάζοντας τα εντυπωσιακά στοιχεία µε τη νηφάλια ανάλυση, ο Αλέξανδρος Κολοβός προσφέρει τη σηµαντικότερη ως τώρα συνεισφορά στην έρευνα για µια ουσιαστική εθνική διαστηµική πολιτική.
RAM, Απρίλιος 2003, σελ 33.
