«Όντας αναμφιβόλως επίκαιρη, η μελέτη του Μάρκου Τρούλη αναδεικνύει τις καταβολές της τουρκικής στρατηγικής συμπεριφοράς με γνώμονα τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, μία γεωγραφική ζώνη άρρηκτα συνδεδεμένη με το παρελθόν και το παρόν του τουρκικού εθνικισμού. Ιδιαιτέρως δε η σύνδεση της εν λόγω συλλογιστικής με στρατηγικά ζητήματα αιχμής, όπως η διεθνής και περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων και η ενεργειακή ασφάλεια, συνιστά σημαντικότατη συμβολή στον δημόσιο διάλογο και στην επιστημονική έρευνα περί των αιτίων και των αιτιατών της προκλειόμενης από την Τουρκία αποσταθεροποιήσεως των διακρατικών σχέσεων. Η ανάλυση με επίκεντρο τον νεοοθωμανισμό προσφέρει χρήσιμα συμπεράσματα για κάθε αναγνώστη, ο οποίος ενδιαφέρεται να εμβαθύνει εις τα ζητήματα της σύγχρονης Τουρκίας και εις το ευρύτερο πλαίσιο χαράξεως της στρατηγικής της. Ο Μάρκος Τρούλης καταθέτει ένα πόνημα, το οποίο δεν θα έπρεπε να διαφύγει της προσοχής κάθε μελετητή των Διεθνών Σχέσεων, της Γεωπολιτικής και της Τουρκικής Γεωστρατηγικής».
Πρόλογος Ιωάννη Θ. Μάζη
Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας ΕΚΠΑ
Εισαγωγή
Κεφάλαιο 1: Θεωρητικό κεκτημένο
Κεφάλαιο 2: Κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτισμικές διαμορφώσεις στην πορεία προς τον σύγχρονο νεοοθωμανισμό
2.1. Η ύστερη οθωμανική περίοδος ως προπομπός των κοινωνικών, ιδεολογικών και πολιτισμικών διαμορφώσεων στη σύγχρονη Τουρκία
2.2. Ιδεολογία και κοινωνική συγκρότηση κατά την κεμαλική περίοδο
2.2.1. Η «άνωθεν» διαδικασία εμπέδωσης της τουρκικής εθνικής ταυτότητας
2.2.2. Πολιτισμικές προεκτάσεις της κεμαλικής πολιτικής έναντι των μειονοτήτων
2.3. Κοινωνικές ανασυγκροτήσεις: Το ζήτημα της ανόδου της άκρας δεξιάς και του παντουρκισμού
2.4. Τουρκο-ισλαμική σύνθεση: Η θεσμική επικύρωση της συμπόρευσης των δύο κοσμοθεωριών επί του πραγματολογικού πεδίου της κοινωνίας και του πολιτισμού
2.4.1. Ισλαμικό κεκτημένο και Turgut Özal
2.5. Μετάβαση στον σύγχρονο νεοοθωμανισμό και μεταψυχροπολεμικές κοινωνικές και πολιτισμικές διαμορφώσεις
Κεφάλαιο 3: Συστημικά χαρακτηριστικά του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας
3.1. Τα δεδομένα της συστημικού επιπέδου μετεξέλιξης
3.2. Γεωπολιτικά χαρακτηριστικά της περιοχής και γεωστρατηγικά χαρακτηριστικά της τουρκικής παρουσίας
3.3. Απειλές και σκοποθεσία της τουρκικής γεωστρατηγικής
3.3.1. Διαμορφωμένες ανταγωνιστικές σχέσεις
3.3.2. Σκοποθεσία της τουρκικής γεωστρατηγικής
Κεφάλαιο 4: Εξέλιξη της τουρκικής γεωστρατηγικής
4.1. Η περίοδος της ευφορίας (1991-1994)
4.1.1. Η στρατηγική σκέψη του Turgut Özal κατά την περίοδο της ευφορίας
4.1.2. Αζερμπαϊτζάν και τουρκικός επεμβατισμός
4.1.3. Η περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ
4.2. Η περίοδος της απογοήτευσης (1994-1996)
4.2.1. Ο εξισορροπητικός ρόλος της Ρωσίας
4.2.2. Ο ιρανικός παράγοντας
4.3. Η περίοδος της αναδιοργάνωσης (1996-2002)
4.4. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (2002-)
4.4.1. Το «στρατηγικό βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου και η περιφέρεια του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας
Κεφάλαιο 5: Πυλώνες υλοποίησης της τουρκικής γεωστρατηγικής
5.1. Διεθνείς θεσμοί
5.1.1. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας (ΟΟΣ)
5.1.2. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΟΣΕΠ)
5.1.3. Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (ΟΙΣ)
5.1.4. Τουρκικές Σύνοδοι
5.2. Οικονομικός πυλώνας ισχύος
5.3. Συνιστώσες ήπιας ισχύος
5.4. Συσχετισμός στρατιωτικής ισχύος
Κεφάλαιο 6: Γεωστρατηγικές των αγωγών
6.1. Η «ενεργειακή πραγματικότητα» του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας
6.2. Η τουρκική γεωστρατηγική των αγωγών και η ρωσική απάντηση
6.3. Η ενεργειακή κατάσταση της Τουρκίας
6.3.1. Η περίπτωση του αγωγού πετρελαίου Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC)
6.4. Αποτίμηση των γεωστρατηγικών των αγωγών
Κεφάλαιο 7: Αντί συμπερασμάτων: Η γεωστρατηγικά εγγενώς ανταγωνιστική σχέση Ρωσίας και Τουρκίας
Χάρτες
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο
Ο Μάρκος Τρούλης είναι διδάσκων του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών καθώς και της Σχολής Εθνικής Ασφάλειας, με αντικείμενο τις «Διεθνείς Σχέσεις της Τουρκίας», τη «Θεωρία Διεθνών Σχέσεων και Συστημικής Γεωπολιτικής» και τη «Γεωπολιτική Τουρκίας-Καυκάσου». Έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο από το London School of Economics, διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς με θέμα την Τουρκική Εξωτερική Πολιτική στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία, ενώ έχει διεξάγει και δύο μεταδιδακτορικές έρευνες στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με θέμα τις Τουρκοαμερικανικές Σχέσεις. Έχει εργαστεί ως Ερευνητής στο Begin-Sadat Center for Strategic Studies (BESA Center) του ισραηλινού πανεπιστημίου Bar-Ilan, ενώ κατά τα τελευταία έτη είναι μέλος του Εργαστηρίου Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και Τουρκίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μελέτες του δημοσιεύονται σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά.
