ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΛΙΑΡΔΟΣ
Βέβαια η απόλυτη σταθερότητα, την οποία εγγυώνται ίσως άλλα συστήματα, όπως αυτό της κεντρικά κατευθυνόμενης, κρατικής Οικονομίας, δημιουργούν άλλου είδους «επιπλοκές» – η κυριότερη των οποίων είναι η πλήρης αδυναμία εξέλιξης και διασφάλισης ενός καλύτερου βιοτικού επιπέδου. Όπως γνωρίζουμε δε από την ίδια τη Φύση, ότι δεν εξελίσσεται «διαβρώνεται», σαπίζει και πεθαίνει – γεγονός που έχει τεκμηριωθεί από την κατάρρευση του (υπαρκτού) κομμουνισμού.
Περαιτέρω, το καπιταλιστικό σύστημα είναι εκ φύσεως ασταθές και δεν διαθέτει ισορροπία – ενώ η όποια σταθερότητα επιτυγχάνεται, αποτελεί απλά έναν βραχυπρόθεσμο, ενδιάμεσο σταθμό, από τη μία ανισορροπία στην άλλη. Μοιάζει ουσιαστικά με ένα εκκρεμές, το οποίο ναι μεν διέρχεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα από το σημείο ισορροπίας, αλλά ποτέ δεν σταματάει σε αυτό – κινούμενο διαρκώς από το ένα άκρο στο άλλο.
Η αιτία του συγκεκριμένου γεγονότος είναι η συμπεριφορά των συμμετεχόντων στην ελεύθερη αγορά – με την έννοια ότι, τη στιγμή που νοιώθουν σταθερότητα στο παρόν, αναλαμβάνουν αυτόματα όλο και μεγαλύτερα ρίσκα.
Η συμπεριφορά τους αυτή θέτει τα θεμέλια για την επόμενη κρίση, οπότε η σταθερότητα οδηγεί νομοτελειακά στην αστάθεια – ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο, στη συγκεκριμένη θεατρική παράσταση, στην «αέναη» αυτή διαδικασία, «υποδύεται» πάντοτε ο χρηματοπιστωτικός κλάδος.
Αυτό οφείλεται στο ότι τα χρήματα δεν δημιουργούνται εξωγενώς, από κάποιον τρίτο μηχανισμό, αλλά ενδογενώς – εντός του οικονομικού συστήματος και από το πουθενά, μέσω της πιστωτικής διαδικασίας των τραπεζών. Η λειτουργία αυτή πυροδοτεί τα γρανάζια της Οικονομίας και υποδαυλίζει την κερδοσκοπία– η οποία προκαλεί με τη σειρά της την αστάθεια.
.
(α) Στο πρώτο στάδιο (συντηρητικό), οι πάσης φύσεως οφειλέτες (κράτη, επιχειρήσεις, νοικοκυριά), αποκτούν αρκετά χρήματα από την εργασία τους, έτσι ώστε να μπορούν να πληρώνουν τόσο τους τόκους, όσο και τις δόσεις των δανείων τους.
(β) Στο δεύτερο στάδιο (κερδοσκοπικό), τα εισοδήματα των οφειλετών φτάνουν μόνο για την εξυπηρέτηση των τόκων, αλλά όχι για την πληρωμή των χρεολυσίων. Ο δανειολήπτης τότε είναι υποχρεωμένος να αναζητάει διαρκώς έναν τρόπο, με τον οποίο να μπορεί να πληρώνει τις δόσεις των χρεών του – οπότε ουσιαστικά λαμβάνει νέα δάνεια, για την πληρωμή των παλαιοτέρων (ανακύκλωση χρέους). Τα περισσότερα κράτη σήμερα ευρίσκονται σε αυτό το στάδιο – ενώ ορισμένα έχουν περάσει ήδη στο επόμενο.
Στο στάδιο αυτό οι τράπεζες δεν επεμβαίνουν διορθωτικά, συμβουλεύοντας τους δανειολήπτες να μην αναλαμβάνουν παράλογα ρίσκα αλλά, αντίθετα, τους δανείζουν όλο και περισσότερα χρήματα, χωρίς να απαιτούν ανάλογες εγγυήσεις. Η διαδικασία συνεχίζεται, φτάνοντας στο σημείο όπου, η οικονομία αποτελείται από πολυάριθμους κερδοσκοπικούς και πυραμιδοειδείς οφειλέτες – έχοντας γίνει εξαιρετικά ασταθής.
Κάποια στιγμή λοιπόν (αποπληθωριστικό στάδιο) η κατάσταση κορυφώνεται, με αποτέλεσμα οι οφειλέτες να μην μπορούν πλέον να αναχρηματοδοτήσουν τα δάνεια τους – οπότε ξαφνικά οι τράπεζες παγώνουν την παροχή νέων πιστώσεων προκαλώντας, μεταξύ άλλων, την κατάρρευση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων.
Ολοκληρώνοντας, στα δύο «εξτρεμιστικά στάδια» της ανισορροπίας, στο πυραμιδοειδές και στο αποπληθωριστικό, η οικονομία δεν διορθώνεται από μόνη της. Η υπερβολή (φούσκα) ανατροφοδοτείται, όπως επίσης η βαθιά ύφεση – οπότε η κατάσταση δεν μπορεί να ελεγχθεί, χωρίς τη συμβολή του κράτους.
Η ΔΙΑΨΕΥΣΗ ΤΟΥ BERNANKE
Όταν ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας των Η.Π.Α. έγραφε πως είναι αδύνατη η παράλογη συμπεριφορά των συμμετεχόντων στις αγορές, ξεκινούσε στις Η.Π.Α. ένα κερδοσκοπικό κύμα τεραστίων διαστάσεων –τροφοδοτούμενο από τα χαμηλά επιτόκια, καθώς επίσης από τις συνεχείς αυξήσεις των τιμών των ακινήτων, τα οποία χρηματοδοτούταν με διαρκώς υψηλότερα δάνεια..
Το ίδιο συνέβη στην Ισπανία, στην Ιρλανδία, στην Ολλανδία, στην Αγγλία και αλλού – ενώ σε όλες τις χώρες αυξήθηκε κατακόρυφα ο δανεισμός, οπότε η παραγωγή νέων χρημάτων από το πουθενά. Η κερδοσκοπία, με ευθύνη των τραπεζών κυρίως, ανέλαβε τα ηνία – οδηγώντας τον πλανήτη στη μεγαλύτερη περιπέτεια όλων των εποχών.
– αυξάνοντας την ποσότητα χρήματος (προηγούμενο γράφημα) και ενεργώντας αντίθετα, σε σχέση με τη Μεγάλη Ύφεση του 1929. Εν τούτοις, ο καθένας μας μπορεί να συμπεράνει ότι, όλες σχεδόν οι χώρες του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων των Η.Π.Α., ευρίσκονται σε κάποια από τα τελευταία στάδια – καμία απολύτως στο μοναδικό υγιές, στο πρώτο στάδιο. Προφανώς δε ο καθένας από εμάς μπορεί να καταλάβει σε ποιο στάδιο ευρίσκεται ο ίδιος, η επιχείρηση του, η χώρα του και όλες οι υπόλοιπες – χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια.
Αν και οφείλει λοιπόν να είναι κανείς αισιόδοξος για το μέλλον, η εικόνα του πλανήτη, καθώς επίσης τα τεράστια λάθη στην περίπτωση της Ελλάδας, η οποία δεν είχε κανέναν απολύτως λόγο να βρεθεί σε τόσο δύσκολη θέση, δεν επιτρέπουν πολλές ελπίδες – ευχόμενοι φυσικά να κάνουμε λάθος.
ΤΟ ΜΠΟΥΜΕΡΑΝΓΚ
Αυτή τη στιγμή τα περισσότερα βλέμματα έχουν στραφεί στην κατάρρευση των νομισματικών ισοτιμιών, καθώς επίσης των λοιπών αξιών στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – ενώ το μεγάλο ξεπούλημα ξεκινάει ήδη στις Η.Π.Α. Ειδικότερα, οι κεντρικές τράπεζες ολόκληρου του πλανήτη δρομολογούν την πώληση ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου, τα οποία έχουν στην κατοχή τους.
Η αιτία είναι φυσικά το ότι, οι κυβερνήσεις των χωρών της Τουρκίας, της Ρωσίας, της Ταϊλάνδης, της Μαλαισίας, της Νοτίου Αφρικής κοκ., χρειάζονται δολάρια, για να στηρίξουν τα νομίσματα τους – γεγονός που τις αναγκάζει να πουλούν ομόλογα, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επιτόκια δανεισμού των Η.Π.Α.
Με τον τρόπο αυτό μεταφέρεται η κρίση των αναπτυσσομένων οικονομιών στη Δύση, λειτουργώντας όπως το μπούμερανγκ – ενώ ο δεύτερος τρόπος μεταφοράς της κρίσης, ο οποίος είναι ίσως ακόμη πιο επικίνδυνος, είναι η αδυναμία πολλών επιχειρήσεων της Τουρκίας, της Αργεντινής, της Βραζιλίας κοκ. να εξυπηρετήσουν τα δάνεια τους σε συνάλλαγμα.
Σαν αποτέλεσμα της πτώσης της ισοτιμίας της λίρας όμως κατά περίπου 30% τους τελευταίους μήνες, τα χρέη αυτά έχουν αυξηθεί κατά 63 δις $ σε όρους λίρας – γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολη, εάν όχι αδύνατη την αποπληρωμή τους. Την ίδια στιγμή ένα κιλό πατάτες, για παράδειγμα, κοστίζει τα διπλάσια σε λίρες, από ότι μερικές εβδομάδες πριν – δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα στα ήδη υπερχρεωμένα νοικοκυριά της χώρας.
Στα πλαίσια αυτά, η νέα διοικητής της κεντρικής τράπεζας των Η.Π.Α. θα σκεφθεί πολύ σοβαρά, εάν θα συνεχίσει τη μείωση του πακέτου ρευστότητας (QE), όπως την προηγούμενη εβδομάδα – αφού κάτι τέτοιο θα επιδεινώσει την κρίση των αναπτυσσομένων οικονομιών, ενώ θα την μεταφέρει πολύ πιο γρήγορα στη Δύση.
.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Ρωσία, θέλοντας να αντιμετωπίσει τη ραγδαία πτώση του νομίσματος της, ανακοίνωσε ότι θα το στηρίξει με όλα τα μέσα που διαθέτει – εννοώντας τις επεμβάσεις της στις αγορές, με τα μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα που κατέχει.
Εν τούτοις, όλα αυτά τα αγωνιώδη, απελπισμένα μέτρα, ίσως λαμβάνονται πολύ αργά – αφού οι εκροές συναλλάγματος από τις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ενταθεί, θυμίζοντας τις κρίσεις του παρελθόντος (Ασιατική το 1997, Ρωσική το 1998 κοκ.).
Η ιστορία πάντως τεκμηριώνει το ότι, οι συναλλαγματικές κρίσεις, όπου και όταν εμφανίζονται, είναι καταστροφικές – όχι μόνο για τις χώρες που «τις υποδέχονται», αλλά για ολόκληρο τον πλανήτη (ειδικά σήμερα, με την παγκοσμιοποίηση, καθώς επίσης με τη δικτύωση του χρηματοπιστωτικού τομέα στο ζενίθ).
Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις.
Έχει ασχοληθεί με σημαντικές έρευνες και αναλύσεις επί του αντικειμένου του (μακροοικονομία), επί διεθνούς επιπέδου, οι οποίες φιλοξενούνται τακτικά σε ημερήσιες εφημερίδες, περιοδικά και ηλεκτρονικές ιστοσελίδες.