Π. Ήφαιστος, Πόλεμος και πυρηνικά όπλα: Σκοπός, πολιτική και ο πόλεμος στο κατώφλι του 21ου αιώνα

Σημειώσεις και διαφάνειες διάλεξης. Αντλεί κυρίως από το “Nuclear Strategy and European Security Dilemmas”και το “Πόλεμος και τα Αίτιά του” κεφ. 34.  
ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΙΣΧΥΣ: Το σημαντικότερο ζήτημα διεθνούς πολιτικής του μέλλοντος καθότι αφορά την κρατική επιβίωση αλλά και αφορά το ενδεχόμενο ολιστικής πλανητικής καταστροφής.
Κατασταλαγμένη αντίληψη στην στρατηγική ανάλυση, όπως εξάλλου κατοπτρίζεται στο στρατηγικό δόγμα των κρατών που κατέχουν πυρηνικά όπλα, είναι η αποτροπή του πολέμου και όχι η «διεξαγωγή μάχης» με πυρηνικά όπλα.

Πυρηνικό όπλο:

• Έσχατη βία πέραν νοητών σκοπών
• Καταστροφή πλανήτη βεβαία («Πυρηνικός Χειμώνας» – μελέτη ΜΙΤ)
• Κεντρικό ζήτημα στην πυρηνική στρατηγική: Φορέας του στρατηγικού ορθολογισμού είναι το κράτος και ο απορρέων πολιτικός ορθολογισμός
  • Μέγα ζήτημα: η τεχνολογία που οξύνει και αυξάνει τα διλήμματα ασφαλείας και η πιθανή διάδοση σε μη κρατικούς δρώντες

Διασπορά των πυρηνικών όπλων (Συνθήκη και άρθρα: http://www.ifestosedu.gr/96NuclearProliferation.htm).
Διαδρομή σε γενικές γραμμές:

• Σε πρώτη φάση, προτάσεις που έγιναν στον ΟΗΕ αμέσως μετά την ίδρυσή του για να υπάρξει πυρηνικός αφοπλισμός ή διεθνής έλεγχός τους
  • δεν γίνεται αποδεκτές.
• Πυρηνικές δυνάμεις εισέρχονται
  • στη διαδικασία πυρηνικής εξισορρόπησης,
  • διεύρυνσης της πυρηνικής τους ισχύος λόγω τεχνολογίας,
  • πρόκληση φοβερών διλημμάτων ασφαλείας που ελάχιστα σχετίζονται με τα αντίστοιχα διλήμματα ασφαλείας στις συμβατικές σχέσεις,
  • έντονο εξοπλιστικό ανταγωνισμό και αντιπαράθεση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πυρηνικό ολοκαύτωμα.

Σε δεύτερη φάση, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση, εν μέσο ψυχρού πολέμου

• συμφωνούν τη δεκαετία του 1950 στη σύνταξη μιας συνθήκης μη διασποράς των πυρηνικών όπλων, η οποία όμως αφορούσε τους άλλους και όχι τα δύο αυτά κράτη.
• Έκτοτε, παρά την διεύρυνση το πυρηνικού κλαμπ βρισκόμαστε στο ίδιο βασικά σημείο όπως και σήμερα:

α) Τα περισσότερα κράτη πείθονται ή υποχρεώνονται να υπογράψουν τη συνθήκη μη διασποράς των πυρηνικών όπλων.
β) Στο πλαίσιο αυτό οι ΗΠΑ προσπαθούν να συμπεριλάβουν τους ευρωπαίους συμμάχους τους.

• Όμως η Γαλλία αντιδρά με το επιχείρημα πως η πυρηνική συμμαχία είναι παραλογισμός («ποτέ οι ΗΠΑ δεν θα διακινδυνέψει την Νέα Υόρκη για να σώσει το Παρίσι»).
• Αντιπαράθεση με ΗΠΑ
• Στρατηγική διαίρεση της Ευρώπης
• Βρετανία – MLF – Συμφωνία Νασσάο – Ανεξάρτητος δρόμος Γαλλίας

γ) Ψυχρός πόλεμος

• ΗΠΑ αντέδρασαν έντονα όταν η Κίνα απέκτησε πυρηνική ικανότητα.
  • Το ίδιο συνέβη με την Ινδία, το Πακιστάν και οποιοδήποτε άλλο κράτος προσπάθησε να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

ΣΥΝΟΛΙΚΑ, ΙΣΧΥΕΙ Ο ΕΞΗΣ «ΚΑΝΟΝΑΣ»: Στο στάδιο της απόκτησης πυρηνικών όπλων οι υπόλοιπες «αναγνωρισμένες» πυρηνικές δυνάμεις ασκούν αφόρητες πιέσεις και απειλούν το υποψήφιο κράτος. Μόλις όμως το κράτος αυτό είναι επιχειρησιακά ικανό να επιφέρει πυρηνικό πλήγμα αρχίζει μια διαδικασία εξομάλυνσης που οδηγεί στην αναγνώριση των τετελεσμένων.
δ) θεσμικές και άλλες ρυθμίσεις κτλ όπως απαγόρευση των αντιβαλλιστικών πυραύλων (πλην SDI, τεχνολογία κτλ) και η απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών στην ατμόσφαιρα, μπροστά στο ζήτημα της πυρηνικής ισχύος ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΠΕΡΙΔΕΗΣ.

• Απλώς, η τρομακτικές συνέπειες ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος δεν χωράνε στο μυαλό κανενός ανθρώπου, είτε αυτός είναι πολιτικός ηγέτης μεγάλου κράτους είτε απλός άνθρωπος.

Συνέπειες:

• Πρώτο, το πυρηνικό όπλο ήταν και συνεχίζει να είναι όπλο αποτροπής του πολέμου και όχι όπλο διεξαγωγής μάχης.
• Δεύτερο, η κατοχή «μικρών» πυρηνικών όπλων, ιδιαίτερα στο θέατρο της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, πρόβλεπε μόνο υποθετικά τη χρήση τους, εξ ου και οι πολλές και ποικιλόμορφες στάσεις των ευρωπαϊκών κρατών στο παρελθόν για την αξιοπιστία του δόγματος της ευλύγιστης ανταπόδοσης της Ατλαντικής Συμμαχίας.
• ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1970, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (και εντεύθεν),
  • ακρίβεια των πυρηνικών όπλων
  • και ο αριθμός των πυρηνικών κεφαλών που μπορούσε να μεταφέρει κάθε πυραυλικό όχημα,
    • Οι δύο υπερδυνάμεις κράτη εισήλθαν στη λογική του πολέμου (δεκαετία του 1970 και αρχές της δεκαετίας του 1980).
    • Αντιπαράθεση για την εγκατάσταση εκατέρωθεν των «ευρωπυραύλων» (ουσιαστικά γύρω από αυτή τη σκληρή αντιπαράθεση παίχθηκε το μέλλον της Ευρώπης αλλά και του κόσμου συνολικά) και την διεξαγωγή «νοερών» σεναρίων πυρηνικής μάχης, πρώτου κτυπήματος και ενδοπολεμικής πυρηνικής αποτροπής.

Τέταρτο, Πρόεδρος Ρήγκαν, ο οποίος δήλωσε πως δεν μπορούσε να συνεχίσει να ζει με την πυρηνική απειλή να επικρέμαται επ’ άπειρο ως δαμόκλειος σπάθη θέτει το 1981 την ΕΣΣΔ προ μιας μεγάλης τεχνολογικής, εξοπλιστικής και βιομηχανικής πρόκλησης: Αρχίζει τον την «Αμυντική Στρατηγική Πρωτοβουλία» (SDI) ή «πόλεμο των άστρων»

ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ:

• «ισορροπία του τρόμου» ή «στρατηγική αμοιβαίας καταστροφής («mutual assured destruction» ή «MAD»), σήμαινε βασικά δύο πράγματα: Πως αμφότερα τα κράτη ήταν ευάλωτα στους εκατέρωθεν βαλλιστικούς πυραύλους (εξ ου και η συμφωνία για απαγόρευση των αντιβαλλιστικών πυραύλων που εγκαταλείπεται σήμερα) και πως τα δύο κράτη συνεχίζουν αφενός να εξομαλύνουν τις μεταξύ τους σχέσεις και να μειώνουν σταδιακά τον αριθμό των βαλλιστικών πυραύλων.
• Συνέχισαν να έχουν δυνατότητες δεύτερου κτυπήματος ως κύρια αποτρεπτική κατάσταση.

Πέμπτο, διττό πολιτικό αποτέλεσμα πυρηνικών:

• Αφενός σταθεροποίησε τις σχέσεις μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων επειδή υπήρχε ο φόβος πως ακόμη και μια απλή συμβατική σύγκρουση θα οδηγούσε σε κλιμάκωση της κρίσης και πυρηνικό ολοκαύτωμα.
• Αφετέρου, αποδεσμεύτηκαν δυνάμεις που μετάθεσαν πλήρως το πεδίο αντιπαράθεσης στις περιφέρειες.

Έκτο, η πρόκληση του SDI του προέδρου Ρήγκαν ουσιαστικά «γονάτισε» οικονομικά και στη συνέχεια διέλυσε ιδεολογικά και θεσμικά το σοβιετικό κράτος.
“Eξορθολογισμός» Γκορμπατσώφ … κατάρρευση του Σοβιετικού εποικοδομήματος κάτω από το βάρος των αντιθέσεών του.
Έβδομο, το πυρηνικό όπλο παρέμεινε πάντοτε ένα όπλο αποτροπής και όχι χρήσης στο πεδίο της μάχης:

• Δεν υπάρχει πολιτικός σκοπός που θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί από την αποδέσμευση της πυρηνικής ισχύος ως «συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα». Ο μόνος νοητός σκοπός της πυρηνικής ισχύος, λοιπόν, είναι η αποτροπή του πυρηνικού πολέμου και όχι η επίτευξη τακτικών στρατιωτικών σκοπών.
• Μεταγενέστεροι υπαινιγμοί για περιορισμένη ή πιο εκτεταμένη χρήση πυρηνικών όπλων στο Αφγανιστάν ή άλλη ανάλογη περίπτωση συνιστά απομάκρυνση από πάγιες αντιλήψεις περί πυρηνικής ισχύος.
• Αντιβαίνουν στην έσχατη λογική της κρατικής επιβίωσης:
  • Τα κράτη λειτουργούν και σκέφτονται με όρους επιβίωσης και αυτοσυντήρησης.
  • Ένας πυρηνικός πόλεμος που ενδεχομένως θα κατέστρεφε και τους δύο αντιπάλους αλλά ενδεχομένως και όλο τον πλανήτη δεν είχε πολιτικό νόημα και κανένα πολιτικό σκοπό δεν εξυπηρετεί.
• Στο παρελθόν τα πυρηνικά κράτη ποτέ δεν θέλησαν να «νομιμοποιήσουν» την χρήση πυρηνικής ισχύος με άνοιγμα, όπως συχνά λέγεται, του «πυρηνικού φρενοκομείου».
  • Ορθολογισμός, αυτοσυγκράτηση για λόγους κρατικής επιβίωσης
  • άγνωστες οι συνέπειες αν υπάρξει κλιμάκωση των συγκρούσεων,
  • αδιανόητο μια πυρηνική δύναμη να ασκήσει μια τόσο δυσανάλογη βία επί ενός λιγότερο ισχυρού κράτους, και

Ο ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΓΓΥΣ ΜΕΛΛΟΝ. Οι λόγοι θα μπορούσαν να είναι κατά κύριο λόγο οι εξής:

• Πρώτο, η τάση είναι προς τη διασπορά των πυρηνικών κρατών και όχι προς περιορισμό τους.

Δεύτερο, η υπερβολική και καταχρηστική χρήση ισχύος από τα πυρηνικά κράτη κάνει πολλές κοινωνίες και τους ηγέτες τους να σκέφτονται πως ο «εξισωτής ισχύος», όπως ονόμαζε το στρατηγός Ντε Γκώλ την πυρηνική ισχύ, είναι το μόνο μέσο να προστατέψουν την κυριαρχία τους από τις ισχυρότερες δυνάμεις.
Waltz: Επέκταση (όχι διασπορά) πυρηνικών και σε άλλα κράτη.
Τρίτο, ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΚΑΙ ΚΟΝΔΥΛΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ.
«Δεν πρέπει να αναμένεται συνεπής και πλήρης πυρηνικός αφοπλισμός στο μέλλον, για λόγους που αφορούν τις φιλοσοφικές και πολιτικές αντιφάσεις που σχετίζονται με τις μέχρι τώρα επιλογές των πυρηνικών δυνάμεων».

• Απαίτηση των ΗΠΑ και άλλων να μη αποκτήσουν πυρηνικά άλλα κράτη στηρίζεται σε αξιώσεις ισχύος χωρίς στέρεη ηθική και λογική βάση που δυνατό να μη συνεχίσουν να έχουν το ίδιο αποτρεπτικό αποτέλεσμα όπως στο παρελθόν.
• Κεντρική θέση: Ούτε λογικό «ούτε ηθικό είναι, συνεχίζει, να αρνείσαι σε άλλους ένα δικαίωμα που επιφυλάσσεις αυτονόητα στον εαυτό σου αφού όλοι διακηρύττουν εκ γενετής τη ίδια αξιοπρέπεια και όλοι μετέχουν εξ ίσου του ορθού λόγου» (1997 σ. 373).

Διασπορά των πυρηνικών όπλων εξαρτάται από πολλούς αστάθμητους παράγοντες.

• Τι κάνουν γειτονικά κράτη. Πχ τι συνέβη με Ινδία – Κίνα, Ισραήλ …;
• Τι θα έκανε η Ελλάδα, για παράδειγμα, αν η Τουρκία επιχειρούσε να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
• Όμως, από τη στιγμή που θα άρχιζε η ουσιαστική πυρηνικοποίηση της Τουρκίας, οι υπόλοιπες χώρες θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν πολλούς συμμάχους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων που δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία πως αναμενόμενα θα αντιδράσουν αρνητικά.

Πέμπτο, κανένα πυρηνικό κράτος που κατέκτησε αυτή τη θέση στην ιεραρχία ισχύος δεν πρέπει να αναμένεται να την εγκαταλείψει.
Γάλλος πρωθυπουργός το 1997,

«το πυρηνικό μας αποτρεπτικό δεν δημιουργήθηκε σε αναφορά μόνο με τον ψυχρό πόλεμο. […] Σ’ έναν κόσμο ο οποίος ακόμη κυριαρχείται από το παιχνίδι της ισορροπίας ισχύος η Γαλλία, η πυρηνική δύναμη της Γαλλίας, είναι ένα από τα μέσα που της επιτρέπουν να διατηρεί τα περιθώρια ελευθερίας κινήσεων και ελεύθερης εκτίμησης της διεθνούς πολιτικής […]. Tυγχάνει για πρώτη φορά στην ιστορία της Γαλλίας κανείς να μην απειλείται άμεσα στρατιωτικά. Eίναι εν τούτοις απαγορευτικό για μας να παραμελήσουμε τις στρατιωτικές ικανότητές μας, πρώτον, επειδή η ιστορική πείρα διδάσκει προνοητικότητα και προσεκτικότητα σε κινδύνους, και, δεύτερον, επειδή μια μελλοντική μεγάλη απειλή δεν μπορεί να αποκλειστεί τελεσίδικα· επιπλέον επειδή η Γαλλία δεν έχει την πολυτέλεια ή τη θέληση να αποσυρθεί από τον κόσμο. Δεν σκοπεύει επίσης να εγκαταλείψει την κλίση να είναι μια παγκόσμια δύναμη ούτε να σταματήσει να ασκεί διεθνή επιρροή. […] Aντίθετα, σκοπεύει να συμμετέχει στη διαμόρφωση των παγκόσμιων ισορροπιών» (Lionel Jospin 1997, σ. 4, 5,7)

Ο πυρηνικός αφοπλισμός όμως δυσχεραίνεται και για ένα ακόμη λόγο. Κονδύλης:
«Η παραίτηση των σημερινών ατομικών δυνάμεων από αυτό τους το πλεονέκτημα θα συνεπαγόταν τον κίνδυνο να καταστούν αργότερα αιχμάλωτες ενός ατομικού εκβιασμού εκ μέρους Δυνάμεων με πολύ μικρότερο στρατιωτικό και οικονομικό δυναμικό. Ήδη, γι’ αυτό το λόγο δεν μπορεί να αναμένεται συνεπής και πλήρης πυρηνικός αφοπλισμός στο μέλλον» (Κονδύλης ό.π.)

Δύο ακόμη επισημάνσεις:
α) Αν η συζήτηση περί «ορθολογισμού» και «δικαιώματος» που θέτει ο Κονδύλης μεταφερθεί πλέον όχι στις σχέσεις ΗΠΑ – Γαλλίας ή ΗΠΑ – Ισραήλ αλλά στο επίπεδο λαών που εξ αντικειμένου δεν δέχονται τις εκλογικεύσεις περί «ορθού λόγου» (Ισλάμ) η απόκτηση πυρηνικών όπλων θα γίνει ακόμη πιο ασυγκράτητη.
β) Η απόκτηση πυρηνικών όπλων από άτομα χωρίς κοινωνία αναφοράς διαταράσσει εκ θεμελίων τα μέχρι τις μέρες μας δεδομένα των στρατηγικών αναλύσεων όπου υπήρχε μια λίγο πολύ στέρεη σύγκλιση απόψεων για τη σχέση της πυρηνικής ισχύος με το πολιτικό σκοπό.
Έλλειμμα διεθνούς διακυβέρνησης …..

• Χαρακτηριστικό και ενδεικτικό των βαθύτερων χαρακτηριστικών της διεθνούς αναρχίας.
• Μεγάλος άγνωστος: Τεχνολογία
• Ανάδυση νέων δυνάμεων (πχ ισλαμικά πεδία …)
  • Αναμενόμενα κανείς δεν έθεσε επίσημα το ζήτημα του «ορθολογισμού» σε αναφορά με πνευματικές και θρησκευτικές δομές

ΓΕΡΜΑΝΙΑ – ΙΑΠΩΝΙΑ,
έχουν την τεχνολογική ικανότητα για την σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα απόκτηση πυρηνικής ισχύος.

• Kenneth Waltz σε μια πολυσυζητημένη ανάλυσή του (1993), κατά πόσο θα ισχύσει αυτό στο μέλλον συναρτάται με πολλούς παράγοντες και κυρίως από το εάν και πως θα τα απειλήσει κάποιος με πυρηνικά όπλα.
• Ανακατανομές σε αναφορά με την Γερμανία και την Ιαπωνία δεν συναρτώνται μόνο με εξελίξεις στα πεδία των αμιγώς δικών τους πολιτικών αποφάσεων αλλά και με την εξέλιξη της ισχύος ή την απόκτηση πυρηνικών όπλων άλλων κρατών που μελλοντικά θα μπορούσαν να θίξουν τα ιαπωνικά και γερμανικά ζωτικά συμφέροντα.

Κατά συνέπεια, η εξέλιξη του προβλήματος του πολέμου και δη του πυρηνικού συναρτάται με πλήθος παραγόντων που σχετίζονται με την ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ στο κατώφλι του 21ου αιώνα και την άνιση ανάπτυξή τους.
α) Η εγκατάλειψη της Συνθήκης αντιβαλλιστικών πυραύλων του 1972 δυνατό να οδηγήσει σε έντονο εξοπλιστικό ανταγωνισμό
β) Μια πιθανή μελλοντική «στεγανή» πυρηνική ασπίδα θα εξουδετέρωνε, ενδεχομένως, τις επιθετικές ικανότητες μικρών πυρηνικών δυνάμεων αλλά δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει «πυρηνικές βαλίτσες» ή άλλα «μικρά» πυρηνικά όπλα που θα μεταφέρονταν με συμβατικά μέσα.
γ) Ανταγωνισμός, φόβος και τραγωδία του ανταγωνισμού των μεγάλων ηγεμονικών δυνάμεων (John Mearsheimer)

Κλάουζεβιτς

(«κωδικοποίησε» τον «εκπολιτισμό» του του πολέμου – αυτονόητα στην κλασική εποχή)
(σύνοψη κύριων)
Πρωτοκαθεδρία πολιτικής
Πολλά απρόβλεπτα
Άμεση προσέγγιση: Κέντρο βάρους αντιπάλου
Άμυνα: Η ισχυρότερη μορφή πολέμου
Στρατηγική: Συνίσταται στην εκμετάλλευση των τακτικών νικών
α) στόχος πολέμου: «Χρήση βίας για τον εξαναγκασμό του αντιπάλου να συμπεριφερθεί σύμφωνα με τη θέλησή μας»
1) «θέληση»: κοινωνικοπολιτικά προσδιορισμένη.
2) πόλεμος: ένα από τα πολλά εργαλεία του κράτους στην αλυσίδα των διακρατικών σχέσεων.
β)   «πόλεμος: συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα»
1) ο πόλεμος έχει τη δική του γραμματική στην διαδικασία άσκησης πολεμικής βίας αλλά δεν έχει τη δική του αυτόνομη λογική.
2) σκοποί πολέμου εκπηγάζουν και υποτάσσονται στη λογική των κοινωνικοπολιτικών σκοπών και όχι στο συναίσθημα ή άλλα μη πολιτικά κίνητρα
3) βαθμίδες άσκησης φυσικής βίας προσαρμοσμένοι στους σκοπούς της πολιτικής
4) Ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα και όχι η πολιτική συνέχεια του πολέμου με άλλα μέσα: διακρατικός σκοπός του πολέμου είναι η αποκατάσταση των διακρατικών σχέσεων σε νέο σημείο ισορροπίας και η προώθηση συνθηκών ειρηνικής συνύπαρξης.
γ) φυσική βία: «αποσκοπεί στον αφοπλισμό του αντιπάλου»

• Επειδή «ο αφοπλισμός εκπληρώνει τον σκοπό συμμόρφωσης του αντιπάλου σύμφωνα με τη θέλησή μας».
• Γι’ αυτό «η βία κατά αμάχων είναι εκτός πολιτικών σκοπών και εκτός έννοιας πολιτισμού».

“Στρατηγική Clausewitz”:
α) πολιτικές επιλογές και στόχοι
β) η φυσική άσκηση βίας ή αποτρεπτική απειλή χρήσης βίας ελέγχονται από την λογική των πολιτικών επιλογών.
Γνωστές θέσεις για τα γενικότερα χαρακτηριστικά του φαινομένου του πολέμου.
Martin Wight, Διεθνής Θεωρία (Εκδ. Ποιότητα) σελ. 263: «Μπορεί κανείς να αξιολογήσει την εμβρίθεια και την οξυδέρκεια ενός επιστήμονα των διεθνών σχέσεων μελετώντας την άποψή του για τον πόλεμο»
Θέση:

1. Ο πόλεμος υπήρχε πάντοτε από καταβολής κόσμου και συνεχίζει να υπάρχει ως φαινόμενο που εκδηλώνεται μεταξύ οργανωμένων κυρίαρχων συλλογικών οντοτήτων.
2. Για κάποιους μυστήριους λόγους καθ’ όλη την διάρκεια της ιστορικής διαχρονίας ο πόλεμος ήταν ο σημαντικότερος διαμορφωτικός παράγοντας του ανθρώπινου συλλογικού γίγνεσθαι.
3. Παρά το ότι ο πολιτικός πολιτισμός των διακρατικών σχέσεων καθιέρωσε συλλογική ασφάλεια και δεσμεύει τα κράτη για ειρηνική επίλυση των διαφορών, ο πόλεμος θα συνεχίζει να υπάρχει όσο θα υπάρχουν αίτια πολέμου (βλ. πιο κάτω).
4. (Gilpin R.) Η ασφάλεια συλλογικών οντοτήτων η πρωταρχική αξία και το πρωταρχικό κριτήριο επιβίωσης και ευημερίας (βλ. πιο κάτω).
5. Η αποτροπή πολέμου και αν χρειαστεί η επιτυχής αμυντική εκτέλεσή του συνεχίζει να είναι το κυριότερο εργαλείο των φιλειρηνικών κρατών κατά όσων απειλούν την ανεξαρτησία-ελευθερία της κοινωνίας τους.
6. Οι Ένοπλες Δυνάμεις κάθε φιλειρηνικού κράτους είναι θεσμός συλλογικής ελευθερίας και η θέση / ρόλος τους είναι ανάλογης και αντίστοιχης ηθικής βαθμίδας όσο και η ανθρώπινη ελευθερία.

Robert Gilpin

1. Ως αφετηρία κάθε σοβαρής διεθνολογικής συζήτησης απαιτείται να υπάρχει συναίνεση για το γεγονός πως οι διεθνείς σχέσεις είναι ουσιαστικά συγκρουσιακού χαρακτήρα: Κανόνας είναι αναρχία και εξαίρεση η τάξη, η δικαιοσύνη και η ηθική.
2. Αυτή η αντικειμενική διαπίστωση δεν προκρίνει την πολιτική και ηθική στάση κάποιου αλλά ότι μια αληθής-ρεαλιστική εκτίμηση των διεθνών σχέσεων απαιτεί ανάλυση του κόσμου όπως είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι και πως η ισχύς είναι ο καθοριστικός παράγων των διεθνών πολιτικών δρώμενων.
3. Καθ’ όλη τη διάρκεια της γνωστής ιστορίας, βασική μονάδα κοινωνικής οργάνωσης στον διεθνή χώρο και θεμέλιο των πολιτικών σχέσεων είναι η «ομάδα» και όχι τα άτομα ή οι τάξεις.
4. Σ’ ένα κόσμο με ανεπάρκεια πόρων οι άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι για τη διανομή τους ως ομάδες και όχι ως άτομα.
5. Ο «homo sapiens» είναι είδος ανήκων σε ομάδες στις οποίες, για τους περισσότερους από εμάς, η πίστη και νομιμοφροσύνη είναι υπεράνω όλων των άλλων κριτηρίων ή παραγόντων εκτός της οικογένειας.
6. Στα νεότερα χρόνια, αυτές τις ανταγωνιζόμενες ομάδες-φυλές τις ονομάσαμε “έθνη-κράτη” και την πίστη-νομιμοφροσύνη σ’ αυτά “πατριωτισμό-εθνικισμό”…
7. Αν και η μορφή και ο χαρακτήρας αυτών των ομάδων μεταβάλλεται – φυλές, βασίλεια, αυτοκρατορίες, έθνη-κράτη – κατά καιρούς λόγω οικονομικών, δημογραφικών και τεχνολογικών αλλαγών, ατυχώς, η θεμελιώδης συγκρουσιακή φύση της μεταξύ τους σχέσης δεν μεταβάλλεται».
8. Στις πολιτικές σχέσεις όλων των ειδών και όλων των επιπέδων παρατηρείται πως η ισχύς και η ασφάλεια ιεραρχούνται στην πιο ψηλή βαθμίδα των συλλογικών προτεραιοτήτων.
9. Παραπέμποντας στον Θουκυδίδη, ο Gilpin συνεχίζει αναφέροντας πως η συμπεριφορά των ανθρώπων επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες ή κριτήρια όπως τιμή, απληστία και προπαντός φόβο τα οποία συναρτώνται άμεσα με την ισχύ, την θέση και τον ρόλο. Αν και η ισχύς δεν είναι το μόνο κριτήριο. Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι, επιβραβεύουν, επίσης, την αλήθεια, την αρετή, την καλοσύνη και την ομορφιά.
10. Πλην όμως, όλες οι πιο πάνω αγαθές επιδιώξεις και ηθικά κριτήρια χάνονται, εάν, υπό συνθήκες συνεχών και έντονων αγώνων ισχύος μεταξύ των κοινωνικών ομάδων, δεν διασφαλιστούν

ΟΙ ΒΑΘΥΤΕΡΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Πυρήνας προβληματισμού: Θουκυδίδου ιστορίαι και κυρίως ο δι άλογος Μηλίων-Αθηναίων
Διάλογος Μηλίων-Αθηναίων (εδ. 89-116) – Ανθολόγιο. [Η κυρίαρχη θουκυδίδεια κλασική-παραδοσιακή θεώρηση των αιτιών πολέμου και των σχέσεων ισχύος και δικαίου στις εξ ορισμού άναρχες και ηθικοκανονιστικά κατακερματισμένες διακρατικές σχέσεις]
 Α. Διακρατικές σχέσεις: ισχύς, ελευθερία, δίκαιο
 (εδάφιο.89).  Αθηναίοι: α) υπαινίσσονται πως δίκαια έχουν την ηγεμονία β) υποδεικνύουν το γεγονός πως κάθε πλευρά έχει την «όταν υπάρχη ίση δύναμη για την επιβολή του, κι ότι, όταν αυτό δεν συμβαίνη, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται»δική της αντίληψη περί δικαίου-δικαιοσύνης και γ) ρητά προειδοποιούν τους Μήλιους πως.
(Εδάφιο 97). Αθηναίοι: «όσοι διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή τους». 
 
Β. Αρχή της αυτοβοήθειας στο άναρχο διεθνές σύστημα όπου η ισχύς αναδιανέμει τα συμφέροντα, ρόλος των έγκαιρων προβλέψεων για την άνιση ανάπτυξη και την ανάγκη εσωτερικής εξισορρόπησης (δική μας ισχύς) και την εξωτερική εξισορρόπηση (συμμαχίες)
  (εδάφιο 103). Αθηναίοι: «Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει  όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν».
 «Όσο για την ιδέα σας για τους Λακεδαιμονίους, ενώ μακαρίζομε την αθωότητά σας δεν ζηλεύομε την αφροσύνη σας».
 Κατάληξη: (εδάφιο 114).  «… (οι Αθηναίοι) σκότωσαν όσους Μηλίους ενήλικούς έπιασαν, κι έκαμαν δούλους τα παιδιά και τις γυναίκες. Το νησί το αποικίσανε οι ίδιοι στέλνοντας αργότερα πεντακόσιους αποίκους».
 Μάρξ: «Η βία είναι η μαμή κάθε παλαιάς κοινωνίας που εγκυμονεί μια νέα»
Ιερός Αυγουστίνος: «οι πόλεμοι διεξάγονται με επιθυμία την ειρήνη (μετά την νίκη)»
Burke: «Εν τη απουσία ανώτερης παγκόσμιας αρχής, είναι το μόνο μέσο που διαμορφώνει και ορίζει τι είναι διακρατική δικαιοσύνη»
Grotius: «πόλεμος αναπόφευκτος γι’ αυτό θα πρέπει να μετριαστούν οι συνέπειές του»
(γι’ αυτό δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε διεθνές δίκαιο πολέμου & διεθνές δίκαιο: δικαίωμα άμυνας)
Δίκαιος πόλεμος: παρά τις πολλές συζητήσεις υπάρχει καθολική διαφωνία ανάλογα με τον φορέα του επιχειρήματος. Έννοια κυρίως θρησκευτικής ή επαναστατικής υφής …
(ΝΒ. Διάκριση αναθεωρητικού κράτους-φιλειρηνικού κράτους ….).
Στάλιν: «Δεν είμαστε κατά όλων των πολέμων. Είμαστε κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων., καθώς αυτοί είναι αντ-επαναστατικοί πόλεμοι. Αλλά είμαστε υπέρ των απελευθερωτικών, αντι-ιμπεριαλιστικών, επαναστατικών πολέμων …»
Επισήμανση: Πόσοι συμφωνούν και πόσοι διαφωνούν με αυτές τις θέσεις και πόσοι από αυτούς που συμφωνούν ή διαφωνούν είναι έτοιμοι να επιδοθούν σε πόλεμο με τους αντίθετούς τους είτε επειδή διαφωνούν είτε επειδή συμφωνούν. Μέμνησον την ιστορία των τελευταίων εκατό χρόνων και τις εκατόμβες ….
20ς αιώνας: Παράδοξο: με βάση τις συμφωνίες μεταξύ των κρατών για συλλογική ασφάλεια (ΟΗΕ) και ειρηνική επίλυση των διαφορών ο πόλεμος είναι ουσιαστικά άνομος και παράνομος. Εν τούτοις, λόγω ελλείμματος κριτηρίων προσδιορισμού της διακρατικής δικαιοσύνης (που δηλαδή είναι δίκαιο να οριοθετούνται τα σύνορα μεταξύ των κυρίαρχων κρατών ή ποιος θα πρέπει να αποφαίνεται όταν συγκρούονται τα συμφέροντά τους) και λόγω ύπαρξης αιτιών πολέμου, ο πόλεμος είναι συχνότατο φαινόμενο.
Glausewitz: «Ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα»
Rawls: «Σωστός ο Κλάουζεβιτσς, γι’ αυτό θα πρέπει να προσδιορίσουμε τα πολιτικά κριτήρια που διέπουν τον πόλεμο»
Προορισμός και ιστορικό επίτευγμα κράτους: τερμάτισε τον πόλεμο στο εσωτερικό κάθε κυρίαρχου κράτους.

1. Λόγω αιτιών πολέμου συνεχίζονται οι διακρατικοί πόλεμοι.
2. Με τη νομιμοποίηση ενός συστήματος διανεμητικής δικαιοσύνης νομιμοποίησε τρόπους ειρηνικών πολιτικών αλλαγών.
3. Διακρίνουμε ειρήνη του κατακτητή (αυτοκρατορία, ηγεμονισμός) από την νομιμοποιημένη τάξη-δικαιοσύνη που υπάρχει στο εσωτερικό κάθε κυρίαρχου κράτους.
4. Δημιουργία παγκόσμιου κράτους θα σήμαινε τερματισμό του πολέμου σε κάθε εκδοχή του.

Θέση:

1. Διακρατικός πόλεμος θα υπάρχει όσο υπάρχουν αίτια πολέμου
2. Ενδοκρατική βία θα υπάρχει όσο υπάρχουν κράτη ασταθή, αδιαμόρφωτα και ευάλωτα στις ηγεμονικές αξιώσεις.
3. Οι ηγεμονική πόλεμοι (επιθετική επιδίωξη απόκτησης μεριδίου της παγκόσμιας ισχύος εκ μέρους των μεγάλων δυνάμεων είναι το κυριότερο αίτιο πολέμου: βλ. σελ. 351 του συγκλονιστικού αριστουργήματος του Robert Gilpin Πόλεμος και αλλαγή στην διεθνή πολιτική: «Ο τερματισμός ενός ηγεμονικού πολέμου είναι η απαρχή ενός ακόμη κύκλου μεγέθυνσης-ανάπτυξης, επέκτασης και τελικής παρακμής. Ο νόμος της άνισης ανάπτυξης συνεχίζει να ανακατανέμει την ισχύ υπονομεύοντας έτσι το status quo που εγκαθιδρύθηκε από τον τελευταίο ηγεμονικό αγώνα. Η ανισορροπία αντικαθιστά την ισορροπία και ο κόσμος κινείται προς ένα νέο γύρο ηγεμονικής σύγκρουσης. Πάντα ήταν και πάντα θα είναι έτσι, μέχρις ότου οι άνθρωποι είτε καταστραφούν είτε μάθουν να αναπτύσσουν ένα αποτελεσματικό μηχανισμό ειρηνικής αλλαγής».

 Κύρια αίτια πολέμου (σημαντικότεροι αναλυτές: Θουκυδίδης, Gilpin):
–η άνιση ανάπτυξη (σ’ όλες τις πιθανές εκφάνσεις: οικονομικές, στρατιωτικές, πληθυσμιακές, εδαφικές, ιδεολογικές, κτλ)  μεταξύ των πολιτικά κυρίαρχων συλλογικών οντοτήτων,
–η άνιση κατανομή ισχύος και η κατά συνέπεια έγερση ηγεμονικών αξιώσεων,
–οι ηγεμονικοί ανταγωνισμοί,
–τα παράγωγα διλήμματα ασφαλείας
–τα κατάλοιπα διασυνοριακών εχθροτήτων απόρροια του ιστορικού Πολιτειακού γίγνεσθαι,
–η αποκέντρωση δικαίου, ηθικής, δικαιοσύνης, τάξης στις «Πολιτείες» και κατά συνέπεια η αναποτελεσματικότητα των διεθνών θεσμών τάξης,
–η απουσία ηθικών-δικαιακών κριτηρίων σταθεροποίησης των κυριαρχικών οριοθετήσεων της διακρατικής τάξης (η ύπαρξη και εφαρμογή των οποίων θα έκανε την συλλογική ασφάλειας αποτελεσματική),
–το έλλειμμα επαρκούς διακυβερνητικού ελέγχου των διεθνικών φαινομένων
 [ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα αίτια πολέμου είναι παρεμβαλλόμενες μεταβλητές μεταξύ ενός ιδεατού ειρηνικού-σταθερού διακρατικού συστήματος και του υπαρκτού διακρατικού συστήματος των νεότερων χρόνων. Ουσιαστικά, ανεξάρτητα προσέγγισης ή μεθόδου, η ποιοτική βαθμίδα μιας διεθνολογικής ανάλυσης είναι συνάρτηση του κατά πόσο συνεκτιμά τα αίτια πολέμου και του κατά πόσο προσφέρει αξιόπιστες ερμηνείες για τα διλήμματα, τα προβλήματα και τις επιπτώσεις στους θεσμούς ισότιμης διακρατικής





Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρία https://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/
Διεθνής πολιτική 21^ος  αιώνας https://www.facebook.com/groups/InternationalPolitics21century/
ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγική https://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/
Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο τρίγωνο https://www.facebook.com/groups/GreeceTurkeyCyprusImbalance/
Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/
Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/Ifestos.political.thought/
Κονδυλης Παναγιώτης– https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/
Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/
Θουκυδίδης–Πολιτικός Στοχασμός https://www.facebook.com/groups/thucydides.politikos.stoxasmos/
Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτης https://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/
Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν https://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/
Ειρηνική πολιτική επανάσταση https://www.facebook.com/groups/PolitPeacefulRevolution/
Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos
Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμα https://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB
«Κοσμοθεωρία των Εθνών» https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos
Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos