Το κείμενο εισάγει τον αναγνώστη στις βασικές έννοιες των Διεθνών Σχέσεων, όπως το διεθνές σύστημα, οι παράγοντες του διεθνούς συστήματος, το εθνικό συμφέρον, η ισχύς και οι συντελεστές της, η ισορροπία της ισχύος, ο πόλεμος και τα αίτιά του, η λήψη αποφάσεων, η στρατηγική, η διεθνής συνεργασία. Η προσέγγιση των εν λόγω εννοιών γίνεται στη βάση των θεωρήσεων αλλά και των θεωριών και μεθοδολογικών εργαλείων της επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων. Το κείμενο χρησιμοποιεί παραδείγματα από την ελληνική εξωτερική πολιτική, παραθέτει στοιχεία θεωρίας από την κλασική γραμματεία, ενώ διακρίνεται από επιστημονικό και ιδεολογικό πλουραλισμό.
Κεφάλαιο 1: Η επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων
- Οι διεθνείς σχέσεις ως έννοια
- Ο «επιστημονικός» χαρακτήρας των Διεθνών Σχέσεων
- Η γραμματεία των Διεθνών Σχέσεων
- Η «λογοτεχνική» προσέγγιση των διεθνών σχέσεων
- Η επιστημονική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων
- Άλλες επιστημονικές προσεγγίσεις του φαινομένου των διεθνών σχέσεων
- Οικονομική Επιστήμη
- Πολιτική Ανθρωπολογία
- Πολιτική Ψυχολογία / Ψυχανάλυση
- Ιστορία και Νομική
Κεφάλαιο 2: Οι θεωρήσεις των Διεθνών Σχέσεων
- Κλασικός ρεαλισμός
- Δομικός ρεαλισμός ή νεορεαλισμός
- Πλουραλισμός: η οιονεί θεώρηση
- Προτάσεις βελτίωσης των θεωρήσεων
- Τροποποιημένος δομικός ρεαλισμός
- Θεσμικός διακυβερνητισμός
- Η σύγκρουση των πολιτισμών
- Μαρξισμός
- Η κριτική του κονστρουκτιβισμού
- Τα πολιτικά ρεύματα σκέψης
Κεφάλαιο 3: Kράτος
- Κράτος
- Νεότερο δυτικό κράτος και κυριαρχία
- Η εξέλιξη του κράτους
- Έθνος
- Έθνος και κράτος
Κεφάλαιο 4: Ισχύς
- Έννοια
- Χαρακτηριστικά της ισχύος
- Συντελεστές ισχύος
- Υλικοί συντελεστές
- α. Γεωγραφία
- Έκταση
- Μορφολογία
- Γειτνίαση
- Κλίμα
- β. Ο πληθυσμός
- γ. Οι πηγές πλούτου
- δ. Ένοπλες δυνάμεις
- α. Γεωγραφία
- Λειτουργικοί συντελεστές
- α. Το πολιτικό σύστημα
- β. Η διοίκηση του κράτους
- γ. Η στρατιωτική κινητοποίηση
- δ. Η θέση του κράτους στο διεθνές σύστημα
- Υποκειμενικοί συντελεστές
- α. Ηγεσία
- β. Το κύρος του κράτους
- Υλικοί συντελεστές
Κεφάλαιο 5: Τα κράτη στη διεθνή πολιτική
- Ηγεμονία
- Ισορροπία της ισχύος
- Υποχωρητικότητα
- Στρατηγικές των κρατών
- Πόλεμος
- Πειθαναγκασμός
- Εξισορρόπηση
- α. Εσωτερική εξισορρόπηση ή ενδυνάμωση
- β. Εξωτερική εξισορρόπηση
- «Διαίρει και βασίλευε»
- α. Επιθετική προσέγγιση
- β. Αμυντική προσέγγιση
- γ. Αποτροπή συμμαχίας
Κεφάλαιο 6: Διεθνές σύστημα
- Διεθνές σύστημα
- Η εξέλιξη του διεθνούς συστήματος
- Η «Respublica christiana»
- Τα πολυπολικά συστήματα
- α. Το πρώτο διεθνές σύστημα (1648-1789)
- β. Το δεύτερο πολυπολικό σύστημα (1815-1914)
- γ. Η περίοδος του μεσοπολέμου (1918-39)
- Το διπολικό σύστημα (1945-89)
- Το μετά το 1989 διεθνές σύστημα
- Η έννοια της σταθερότητας
- Ισορροπία της ισχύος
- Θεωρία του κύκλου της ισχύος
- Αμοιβαία πυρηνική αποτροπή
- Μέγεθος του συστήματος και σταθερότητα
- Οι ανταγωνιζόμενες υποθέσεις
- Μελέτη των ανταγωνιζόμενων υποθέσεων]
- α. Έλλειψη διαμόρφωσης σχέσης
- β. Κυμαινόμενη διασύνδεση
- γ. Σταθερότητα του μονοπολικού συστήματος
Κεφάλαιο 7: Θεωρίες λήψης αποφάσεων
- Απόφαση και θεωρίες
- Ορθολογικές θεωρίες
- Το κλασικό μοντέλο
- α. Το παίγνιο των «ανταρτών»
- β. Το παίγνιο της «κότας»
- γ. Το δίλημμα των φυλακισμένων
- Το κλασικό μοντέλο
- Θεωρίες μη συμβατικής λογικής
- Θεωρίες περί γραφειοκρατίας
- Περιορισμένος ορθολογισμός
- Το οργανικό μοντέλο
- Υποκειμενικές ή ψυχολογικές θεωρίες
- Ψυχολογικές θεωρίες
- Παρανόηση
- Ομαδοσκέψη
- Κυβερνητική
Κεφάλαιο 8: Πόλεμος
- Έννοια του πολέμου
- Λειτουργίες του πολέμου
- Δίκαιος πόλεμος
- Θεωρίες πολέμου: ρεαλισμός
- Ανταγωνισμός της ισχύος
- Ιμπεριαλισμός
- Ηγεμονικός πόλεμος
- Ο κύκλος της ισχύος
- Συστημικός πόλεμος
- Η φύση του κράτους
- Θεωρίες πολέμου: πλουραλισμός
- Ανθρώπινη φύση
- Λήψη αποφάσεων
- α. Γραφειοκρατία
- β. Παρανόηση
- γ. Ψυχολογικές θεωρίες
- Πολίτευμα και πόλεμος
- Οικονομικός φιλελευθερισμός και πόλεμος
- Φεμινιστικές θεωρίες
- Θεωρίες συνωμοσίας
- Λάθος και τυχαία γεγονότα
- Μαρξιστική θεωρία πολέμου
Κεφάλαιο 9: Διεθνές σύστημα και στρατηγικά όπλα
- Πυρηνικά όπλα
- Επιθετικοί βαλλιστικοί πύραυλοι
- Προέλευση και τύποι
- Πλεονεκτήματα των πυραύλων
- Αντιπυραυλικά συστήματα
- Πυρηνικά αντιπυραυλικά
- Αντιπυραυλικά μελλοντικής τεχνολογίας
- Αντιπυραυλικά συστήματα θεάτρου επιχειρήσεων
- Αντι-ραντάρ ή αντι-αντιπυραυλικά συστήματα
- Στρατιωτικοί δορυφόροι
- Πυρηνική ισορροπία και αποτροπή
- Αποτροπή
- Αμοιβαία αποτροπή
- Αμοιβαία πυρηνική αποτροπή
Κεφάλαιο 10: Συνεργασία
- Θεωρίες ολοκλήρωσης
- Κοινοτισμός
- α. Χαρακτηριστικά της κοινότητας
- β. Από την κοινότητα στο κράτος
- Λειτουργισμός
- Νεολειτουργισμός
- Κοινοτισμός
- Αλληλεξάρτηση
- Διεθνή καθεστώτα
- Δημιουργία διεθνών καθεστώτων
- α. Θεωρία παιγνίων
- β. Δημιουργία διεθνών καθεστώτων και ηγεμονία
- γ. Δημιουργία διεθνών καθεστώτων και οικονομική θεωρία
- δ. Δημιουργία διεθνών καθεστώτων και θεσμικός διακυβερνητισμός
- Διατήρηση διεθνών καθεστώτων
- α. Θεωρία παιγνίων
- β. Διατήρηση διεθνών καθεστώτων και ηγεμονία
- γ. Νομιμοποίηση
- δ. Εμπειρία / εκμάθηση και διεθνή καθεστώτα
- Δημιουργία διεθνών καθεστώτων
† Ο Ηλίας Ι. Κουσκουβέλης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Απoφοίτησε από το Λύκειο Νέων Μουδανιών και εισήχθη με υποτροφία στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ. Αφού ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές σπουδές, συνέχισε στο Πανεπιστήμιο της Nantes, στη Γαλλία και απέκτησε (1983), πρωτεύοντας, μεταπτυχιακό δίπλωμα (D.E.A.) με ειδίκευση στο Δίκαιο και την Πολιτική της Θάλασσας, του Αέρα και του Διαστήματος. Έχοντας ξεκινήσει το 1983 το διδακτορικό του, έλαβε υποτροφία το 1985 από το Πανεπιστήμιο του Denver, στις ΗΠΑ, και απέκτησε τον δεύτερο μεταπτυχιακό του τίτλο (M.A.) στις Διεθνείς Σπουδές, με βαθμό άριστα (GPA: 4,000) Εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο γνωστικό πεδίο της άμυνας και της ασφάλειας, μελετώντας τις νομικές, πολιτικές και στρατηγικές διαστάσεις των στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο διάστημα. Το 1989 αναγορεύθηκε διδάκτορας της Σχολής Νομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Grenoble, στη Γαλλία, με βαθμό summa cum laudae. Διετέλεσε Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας εώς το 2022.
Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται τα βιβλία: Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις, Λήψη Αποφάσεων – Κρίση – Διαπραγμάτευση, Εισαγωγή στην Πολιτική Επιστήμη και τη Θεωρία της Πολιτικής, Στρατηγική και Πυρηνική Αποτροπή στον Ψυχρό πόλεμο και Διπλωματία και στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει, επίσης, δημοσιεύσει άρθρα σε μια σειρά από συλλογικούς τόμους, συνέδρια και επιστημονικά περιοδικά στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανέλαβε την επιστημονική επιμέλεια έκδοσης στα Ελληνικά βιβλίων διακεκριμένων ακαδημαϊκών, όπως ο Robert Gilpin, ο Hedley Bull, ο John Mearsheimer, κα. Συχνά αρθρογραφεί με παρεμβάσεις του στον ημερήσιο και εβδομαδιαίο τύπο, ενώ έχει δώσει διαλέξεις σε Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το Εξωτερικό, κατ’ επανάληψη δε σε φορείς της Ελληνικής, αλλά και της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ.ά.
Διετέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας από το 2006 εως το 2010 και Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων από το 2004 εως το 2006. Εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, ήταν μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών και εξωκοινοβουλευτικό μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής, μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων, κριτής στο επιστημονικό περιοδικό Comparative Politics. Έχει τιμηθεί με βραβεία, διακρίσεις και υποτροφίες από τη Δράση Jean Monnet της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, την Γαλλική Ακαδημία Αέρος και Διαστήματος, το Πανεπιστήμιο του Denver και τη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ως ερευνητής εργάστηκε για το Πανεπιστήμιο Washington, Seattle, ΗΠΑ, για το Κέντρο Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και Αέρα στο Πανεπιστήμιο της Nantes, Γαλλία, για το Νομικό Τμήμα Διαστημικών Υποθέσεων και το Τμήμα Πολιτικών Υποθέσεων Συμβουλίου Ασφαλείας στον ΟΗΕ. Επίσης συνεργάστηκε με το Υπουργείο Προεδρίας από το 1992-1994 και ως εμπειρογνώμων με τη 12η Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην Ελλάδα το 1992. Το 1991 έγινε Δικηγόρος στο Πρωτοδικείο Αθηνών και από το 1997 είναι Δικηγόρος του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης. Ομιλεί και γράφει άριστα Αγγλικά και τα Γαλλικά.
Iστοσελίδα: http://www.kouskouvelis.gr/site/index.php
