– Πώς οριοθετείται το εθνικό συμφέρον από τον πρώτο έλληνα κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια και τις συνακόλουθες ελληνικές κυβερνήσεις έως την σύγκαιρη εποχή;
– Ποιοι ήταν οι στόχοι, ποια τα μέσα και ποιες οι εναλλακτικές πολιτικοστρατηγικές επιλογές της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας για την προαγωγή του αξονικού εθνικού συμφέροντος του ελληνικού κράτους;
– Ποια ήταν τα αποτελέσματα των πολιτικοστρατηγικών δράσεων του ελληνικού κράτους στη διαχείριση των μείζονων εθνικών ζητημάτων του ελληνισμού;
Τα ανωτέρω ερωτήματα συνιστούν την κεντρική προβληματική της παρούσας μελέτης, η οποία περιστρέφεται γύρω από μια σειρά αξονικών μεταβλητών της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας με γνώμονα τη διερεύνηση της ύπαρξης ή μη μιας συγκροτημένης πρότασης εθνικής στρατηγικής από την εκάστοτε ελληνική πολιτική ηγεσίας μακροϊστορικά.
Ειδικότερα ως μεταβλητές έρευνας τίθενται οι εξής χαρακτηριστικές υποθέσεις εργασίας:
- Η μετάλλαξη της εθνικής ιδεολογίας από κοσμοσυστημική σε κρατική κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1821-1827).
- Η γεωπολιτική-γεωστρατηγική σημασία της ελληνικής εδαφικής επικράτειας τόσο για τις στρατηγικές των εκάστοτε μεγάλων δυνάμεων της εποχής όσο και για την ελληνική υψηλή στρατηγική.
- Ο υψηλός βαθμός τρωτότητας του συμφέροντος επιβίωσης του ελλαδικού κράτους.
- Η εξαρτησιακή λογική της ελληνικής υψηλής στρατηγικής.
Υπό αυτό το πλαίσιο αντικειμενικός στόχος του βιβλίου είναι μέσα από μια αξιολογικά ουδέτερη περιγραφή του ιστορικοπολιτικού πλαισίου, από τις απαρχές συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους μέχρι και το 2004, να προσφέρει μία περιεκτική και ουσιώδη κατανόηση των εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων που λειτούργησαν διαμορφωτικά-προσδιοριστικά στην ελληνική υψηλή στρατηγική.
Πρόλογος
Εισαγωγή: Το θεωρητικό υπόβαθρο της μελέτης
1. Αξονικοί παράμετροι (κλειδιά) της νεότερης και
σύγχρονης ελληνικής ιστορίας
2. Ρεαλιστική (Θουκυδίδεια) παράδοση
3. Προσδιορισμός και διαμόρφωση της υψηλής στρατηγικής
ΜΕΡΟΣ Α΄
ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Εισαγωγικά
Κεφάλαιο 1
Η υψηλή στρατηγική του Ι. Καποδίστρια (στόχοι-μέσα-πολιτική πράξη)
- 1.1. Η εσωτερική-εξωτερική υπονόμευση της υψηλής στρατηγικής του Ι. Καποδίστρια
Κεφάλαιο 2
Η περίοδος της αντιβασιλείας και της βασιλείας του Όθωνα (1832-1862)
- 2.1. Η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας (25 Απριλίου/7 Μαϊου του 1832 ‒ 3 Σεπτεμβρίου του 1843)
- 2.2. Η περίοδος της αντιβασιλείας (25 Ιανουαρίου του 1833 ‒ 20 Μαΐου του 1835)
- 2.3. Η Οθωνική περίοδος (1835-1862)
- 2.3.1. Μηχανισμοί ελέγχου της εσωτερικής-εξωτερικής πολιτικής του βασιλείου της Ελλάδας
Κεφάλαιο 3
Η περίοδος της Συνταγματικής μοναρχίας (1843-1864)
Κεφάλαιο 4
Η περίοδος της εσωτερικής πολιτικής αστάθειας (1847-1862)
Κεφάλαιο 5
Ο Κριμαϊκός πόλεμος
Κεφάλαιο 6
Κριτική αποτίμηση των θεμελιωδών υποθέσεων εργασίας της μελέτης κατά την περίοδο 1835-1862
Κεφάλαιο 7
Η περίοδος της μοναρχίας του Γεωργίου Α΄ (1863-1907)
- 7.1. Η πρώτη περίοδος της βασιλευόμενης δημοκρατίας (1865-1881)
- 7.2. Περίοδος διακυβέρνησης του Α. Κουμουνδούρου (1865-1881)
- 7.2.1. Η επανάσταση της Κρήτης
- 7.2.2. Η απαρχή του Μακεδονικού ζητήματος (1867-1881)
Κεφάλαιο 8
Η περίοδος του δικομματισμού και η Μεγάλη Ιδέα (1880-1909)
- 8.1. Η κατανομή ισχύος-συμφερόντων στο ευρωασιατικό υποσύστημα
- 8.2. Θεμελιώδεις αρχές και μέσα της υψηλής στρατηγικής του Χ. Τρικούπη
- 8.3. Αξιολόγηση της υψηλής στρατηγικής του Χ. Τρικούπη
Κεφάλαιο 9
H κυβέρνηση του Θ. Δηλιγιάννη και ο πόλεμος του 1897
- 9.1. Ο πόλεμος του 1897
Κεφάλαιο 10
Η κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη και η επανάσταση στο Γουδί
Κεφάλαιο 11
Καταληκτικές επισημάνσεις
ΜΕΡΟΣ Β΄
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Κεφάλαιο 12
Η πολιτικοστρατηγική επιδίωξη του προτάγματος της Μεγάλης Ιδέας και οι συμπαρομαρτούσες της απολήξεις (1910-1922)
- 12.1. Η ελληνική υψηλή στρατηγική των Βαλκανικών πολέμων
- 12.2. Η ελληνική υψηλή στρατηγική του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου
- 12.3. Μικρασιατική επιχείρηση
- 12.4. Η ανακωχή των Μουδανιών
- 12.5. Η διάσκεψη και η συνθήκη Ειρήνης της Λοζάνης
- 12.6. Καταληκτικά πορίσματα
Κεφάλαιο 13
Η Β΄ Ελληνική δημοκρατία (1924-1936) και το αυταρχικό φαίνομενο (1936-1940). Περίοδος εσωτερικής πολιτικής, οικονομικής, στρατιωτικής ανασυγκρότησης και διπλωματικής απομόνωσης
- 13.1. Η περίοδος της εσωτερικής ανασυγκρότησης του ελληνικού κράτους
- 13.2. Η τετραετία του Ε. Βενιζέλου (1928-1932)
- 13.3. Το απόγειο της ελληνοτουρκικής συνεννόησης και το Βαλκανικό σύμφωνο
- 13.4. Η κορύφωση της διεθνούς κρίσης (1934-1939) και η πορεία προς τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
- 13.5. Το «αυταρχικό φαινόμενο» της 4ης Αυγούστου 1936 (περίοδος διακυβέρνησης του Ι. Μεταξά, 1936-1940)
- 13.6. Η υπέρβαση του κορυφαίου σημείου της ελληνοτουρκικής συνεννόησης και ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος
- 13.7. Καταληκτικά πορίσματα
Κεφάλαιο 14
Από τη γερμανική κατοχή στον εμφύλιο πόλεμο (1941-1949)
- 14.1. Μακροσκοπικό επίπεδο. Ο διαμοιρασμός των Βαλκανίων σε ζώνες επιρροής
- 14.2. Η ελληνική κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γ. Παπανδρέου και η δεύτερη φάση του εμφυλίου
- 14.3. Η τρίτη φάση του Εμφυλίου πολέμου
- 14.4. Καταληκτικές επισημάνσεις
Κεφάλαιο 15
Η επιτυχία και η οδύνη της εξάρτησης (1950-1963)
- 15.1. Η διαμόρφωση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής (1950-1963)
- 15.2. Η περίοδος της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή (1955-1963)
- 15.3. Η μονομερής εξάρτηση της Ελλάδας από τις ΗΠΑ (1950-1974)
- 15.4. Η εξαρτησιακή λογική της κυβέρνησης του Κ. Καραμανλή
- 15.5. Το διατακτικό της εξαρτησιακής λογικής των ελληνικών κυβερνήσεων της περιόδου 1952-1963 από τη Δύση. Μια συνολική αποτίμηση
- 15.6. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις την περίοδο 1955-1963
- 15.7. Η γεωστρατηγική-γεωπολιτική σημασία Ελλάδας-Τουρκίας για την αμερικανική υψηλή στρατηγική
Κεφάλαιο 16
Η περίοδος της Ένωσης Κέντρου (Γ. Παπανδρέου), 1963-1965
Κεφάλαιο 17
Κριτική αποτίμηση των κανονικοτήτων της ελληνικής πολιτικής πράξης, 1950-1965
Κεφάλαιο 18
Το Απριλιανό πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο
- 18.1. Η διαχείριση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η διπλωματία της χούντας στο τρίγωνο Κύπρος, Τουρκία, ΗΠΑ
- 18.2. Το πραξικόπημα του Ιωαννίδη κατά της εσωτερικής κυπριακής έννομης τάξης και η τουρκική εισβολή
- 18.3. Καταληκτικές επισημάνσεις
Κεφάλαιο 19
Η περίοδος της μεταπολίτευσης (1974-1989)
- 19.1. Εσωτερικές-εξωτερικές παράμεροι της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
- 19.2. Οριοθέτηση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής από τη Ν.Δ. (1974-1981)
- 19.3. Οι ελληνοτουρκικές διαφορές
- 19.3.1. Ζήτημα οριοθέτησης ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου
- 19.3.2. Η τουρκική αμφισβήτηση των καθεστώτων του εναέριου χώρου στο Αιγαίο
- 19.3.3. Το ζήτημα της διεύρυνσης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης
- 19.3.4. Αποστρατικοποίηση Νησιών (ανατολικό Αιγαίο —Λήμνος, Σαμοθράκη, Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος, Ικαρία και Δωδεκάνησα)
- 19.4. Η διαχείριση του Κυπριακού ζητήματος (1974-1980)
- 19.5. Καταληκτικά πορίσματα
Κεφάλαιο 20
Η περίοδος διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ (1981-1989)
- 20.1. Πολιτικοστρατηγική διαχείριση των εθνικών θεμάτων από την κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου (1981-1989)
- 20.2. Καταληκτικά πορίσματα
Κεφάλαιο 21
Η Ελλάδα στο κατώφλι του 21ου αιώνα (1990-2004)
- 21.1. Το γεωστρατηγικό-γεωπολιτικό περιφερειακό πλαίσιο της ελληνικής υψηλής στρατηγικής
- 21.2. Στόχοι, μέσα και αποτελέσματα της κυβέρνησης του Κ. Μητσοτάκη(1990-1993)
- 21.3. Η επάνοδος του ΠΑΣΟΚ στην κυβερνητική εξουσία (1993-2004)
- 21.4. Ελληνοτουρκικά και Κυπριακό (1993-1995)
- 21.5. Η περίοδος της κυβέρνησης Σημίτη (1996-2004)
- 21.5.1. Ελληνοτουρκικά
- 21.5.2. Κυπριακό (1996-2004)
- 21.5.3. Ολοκλήρωση της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο
- 21.5.4. Εξωτερικές σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ-ΝΑΤΟ
- 21.5.5. Θέση και ρόλος της Ελλάδας στα Βαλκάνια
- 21.5.6. Καταληκτικές επισημάνσεις
Συμπεράσματα
Ο Διονύσης Τσιριγώτης είναι Επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Από τον Απρίλιο του 2008 έως σήμερα είναι επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Είναι κάτοχος πτυχίου διεθνών και ευρωπαϊκών σπουδών του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, από το οποίο επίσης απέκτησε μεταπτυχιακό και διδακτορικό δίπλωμα στις διεθνείς σχέσεις και στρατηγικές σπουδές. Ήταν υπότροφος του προγράμματος: «Ηράκλειτος: Υποτροφίες έρευνας με προτεραιότητα στη βασική έρευνα» στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (2003-2006). Έχει δημοσιεύσει τα ακόλουθα άρθρα-δοκίμιο:
Δοκίμιο
«Παγκοσμιοποίηση και αλλαγή στη Διεθνή Πολιτική: Κύριες τάσεις των εναλλακτικών ρευμάτων σκέψης της θεωρίας διεθνών σχέσεων», στο Σιούσουρας Πέτρος- Χαζάκης Κωνσταντίνος (επιστημονική επιμέλεια) Παγκοσμιοποίηση, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελλάδα, Αθήνα, Ποιότητα, 2009.
Άρθρα
1. «Διεθνής Θεωρία και Πολιτική Πράξη-Διπλωματία. Η περίπτωση της Υψηλής Στρατηγικής του Ε.Βενιζέλου, 1910-1920», Φιλελεύθερη Έμφαση, τεύχ. 38, Ιανουάριος/Φεβρουάριος/Μάρτιος 2009.
2. «Η Μεγάλη Ιδέα ως ανεξάρτητη μεταβλητή της Υψηλής Στρατηγικής του Ε.Βενιζέλου και της Στρατηγικής του Ι.Μεταξά», Γεωστρατηγική, τεύχ. 15, 16, Σεπτέμβριος 2008/Απρίλιος 2009.
3. «The impact of the excess of the culminating point of attack of the Greek military strategy on the outcome of the Greek campaign in Asia Minor (August 1921/August 1922)», Defensor Pacis, τόμ. 24, June 2009.
Μονογραφίες:
Η ελληνική στρατηγική στη Μικρά Ασία, 1919-1922. Σύγχρονη ελληνική ιστορία και εξωτερική πολιτική, Ποιότητα, Αθήνα, 2010.
Νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία. Διεθνείς σχέσεις και διπλωματία, Ποιότητα, Αθήνα, 2009.
Ελλάδα-Τουρκία. Θεωρία και Στρατηγική Αποτροπής. Η κρίση του 1976, του Μαρτίου του 1987, των Ιμίων του 1996. Ποιότητα, Αθήνα, 2021
