Η αποτροπή είναι μια διανοητική λειτουργία/διαδικασία που αποσκοπεί στον επηρεασμό του τρόπου λήψης αποφάσεων των κρατικών δρώντων, με αντικειμενικό στόχο την προάσπιση-προαγωγή της αυτοσυντήρησης-ασφάλειας του εκάστοτε κράτους. Εμπερικλείει το σύνολο των πολιτικών δεσμεύσεων ενός κράτος να προασπίσει με όλα τα διαθέσιμα μέσα (οικονομικά, διπλωματικά, στρατιωτικά) τα εθνικά του συμφέροντα. Το μέτρο αξιοπιστίας των πολιτικών δεσμεύσεων είναι ανάλογο του βαθμού εθνικής ισχύος του κράτους και του διακυβευόμενου σχετικού του συμφέροντος –επιβίωση. Υπό αυτό το πρίσμα και με αφετηρία την πολιτική δέσμευση του Έλληνα πρωθυπουργού, Κ. Σημίτη (31.1.1996):
«Έχουμε τα μέσα και θα τα χρησιμοποιήσουμε χωρίς δισταγμό. Δε δεχόμαστε καμία απολύτως αμφισβήτηση στα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Ας μη γελιούνται», θα επιχειρήσουμε μια περιγραφική ανάλυση των αβελτηριών στη διαδικασία διαμόρφωσης-εφαρμογής της Ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής.
Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, δύναται να υποστηριχθεί ότι τα δύο αντιτιθέμενα μέρη, Ελλάδα-Τουρκία, εμφανιστήκαν επαρκώς ικανοποιημένα από την έκβαση της κρίσης των Ιμίων, παρουσιάζοντας μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία (win-win). Ειδικότερα για την Αθήνα, το διακύβευμα συνίστατο στην προάσπιση των κεντρικών πολιτικών της στόχων (διασφάλιση της εθνικής της κυριαρχίας, αποφυγή γενικευμένης σύρραξης – διμερών διαπραγματεύσεων για τη επαναδιαπραγμάτευση του εδαφικού καθεστώτος στο Αιγαίο).
Παρά ταύτα σε καμία περίπτωση δεν δύναται να παροραθεί η κατάρρευση της Ελληνικής αποτρεπτικής της στρατηγικής. Το δίλημμα πόλεμος ή ειρήνη που προσπάθησε να δημιουργήσει απέναντι στην Άγκυρα, αντιστράφηκε, εξαιτίας του τούρκικου τακτικού αιφνιδιασμού, με αποτέλεσμα η Αθήνα να κληθεί να επιλέξει μεταξύ γενικευμένης σύρραξης ή ειρήνης με συμβιβαστική υποχώρηση. Όπως χαρακτηριστικά περιγράφει ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Σημίτης: «Το συμπέρασμα που πολύ απλά προέκυπτε απ’ όλα αυτά ήταν πως η Ελλάδα δεν είχε τη στρατιωτική δυνατότητα άμεσης επέμβασης. Η στρατιωτική ηγεσία δεν είχε καν προετοιμάσει σχέδιο για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ήμασταν λοιπόν αναγκασμένοι να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο λύσεις, είτε κανονική σύρραξη με βομβαρδισμούς, και άρα ανθρώπινες απώλειες, καθώς και περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης και πιθανότατα τον εξαναγκασμό μας σε διαπραγματεύσεις με ευρύτερη αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, είτε εφαρμογή της αρχικής μας σκέψης, την απόσυρση όλων των δυνάμεων από την περιοχή με μεσολάβηση του κ. Χόλμπρουκ, ώστε να διατηρήσουμε ακέραια τα δικαιώματα της χώρας. Ζητώ τότε από τον κ. Πάγκαλο να προχωρήσει με τον κ. Χόλμπρουκ σε συνεννόηση για απεμπλοκή».
Αναλυτικότερα, στα σημεία τρωτότητας της Ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής εγγράφονται τα εξής χαρακτηριστικά:
α) Ασυνέχεια- ασυνέπεια στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τη διαχείριση του τουρκικού εδαφικού τετελεσμένου, λόγω της διάστασης μεταξύ πολιτικής-στρατιωτικής ηγεσίας και της μη επεξεργασίας εναλλακτικών πολιτικών επιλογών.
β) Αδυναμία συντονισμού της διαμεσολαβητικής διαδικασίας, απόρροια της πολυεπίπεδης διαπραγμάτευσης που διεξάγονταν με τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα υπήρξε έλλειψη πολιτικής συνεννόησης τόσο μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών αξιωματούχων που συνομιλούσαν με τους Αμερικανούς ομολόγους τους, όσο και μεταξύ της ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας.
γ) Επιχειρησιακή αδυναμία των Ελληνικών ένοπλων δυνάμεων στο τακτικό επίπεδο, ως προς την αποτροπή στρατιωτικών ενεργειών περιορισμένης κλίμακας. Η διαταγή της Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας προς τις ένοπλες δυνάμεις, οριοθετούνταν στη διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας και συγκεκριμένα στην αποτροπή κατάληψης, «έστω και πρόσκαιρης», οποιαδήποτε βραχονησίδας.
δ) Απώλεια του ελέγχου της κλιμάκωσης στο κορυφαίο σημείο της κρίσης. Ο έλεγχος της κλιμάκωσης αποτελεί κεντρικό ζήτημα σε μια διακρατική κρίση, εφόσον η πλευρά που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία των κινήσεων διαμορφώνει, σε μεγάλο βαθμό, το τελικό γινόμενο.
ε) Οι ασαφείς εντολές της πολιτικής προς τη στρατιωτική ηγεσία. Η επιτυχής διαχείριση μιας διακρατικής κρίσης, προϋποθέτει τη στενή διασύνδεση-συνεργασία της πολιτικής με τη στρατιωτική γραφειοκρατία. Η κυβέρνηση οριοθετεί τους αντικειμενικούς πολιτικούς στόχους, αναθέτοντας στη στρατιωτική ηγεσία το έργο της διαμόρφωσης-εφαρμογής της κατάλληλης στρατιωτικής στρατηγικής για την επίτευξη τους.
στ) Η υπεροχή στρατιωτικής ισχύος στο τακτικό πεδίο δεν αντικατοπτρίσθηκε στο επιχειρησιακό- στρατιωτικό επίπεδο. Σύμφωνα με έκθεση του A/ΓΕΕΘΑ το ισοζύγιο της ναυτικής ισχύος στη θαλάσσια περιοχή των βραχονησίδων, κατά την κορύφωση της κρίσης (30-31 Ιανουαρίου) έκλινε προς την ελληνική πλευρά.
Εν κατακλείδι η κρίση των Ιμίων θα μπορούσε να αναλυθεί στα πλαίσια της διαλεκτικής τριών μεταβλητών:
α) στην επιχειρησιακή απίσχναση της ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής, απέναντι σε στρατηγικές περιορισμένου σκοπού-ελεγχόμενης πίεσης,
β) στη στρατηγική ενόραση της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας ως προς το σημείο τρωτότητας της ελληνικής, ενεργητικής αποτρεπτικής στρατηγικής, αναπτύσσοντας μια στρατηγική ελεγχόμενης πίεσης για τη δημιουργία ενός εδαφικού τετελεσμένου,
γ) στον προσδιοριστικό ρόλο του παράγοντα της διεθνούς αποτροπής (ΗΠΑ), ως προς τον έλεγχο της κλιμάκωσης και την έκβαση του αποτελέσματος της κρίσης.
[Για μια ολοκληρωμένη εμπειρική και θεωρητική ανάλυση των Ελληνοτουρκικών κρίσεων βλέπε Διονύσιος Τσιριγώτης, Ελλάδα-Τουρκία. Θεωρία και Στρατηγική Αποτροπής, εκδόσεις Ποιότητα, 2021 (Εκδόσεις Ποιότητα)]
Πηγή: imerazante.gr
Βιβλία του Διονύση Τσιριγώτη με τις Εκδόσεις Ποιότητα
Επίσης σχετικά βιβλία των Εκδόσεων Ποιότητα για την κρίση των Ιμίων:
