Είναι αδύνατη η προσέγγιση του Μακεδονικού ζητήματος χωρίς αναφορά στο Ανατολικό ζήτημα, την απαρχή του οποίου σηματοδότησε η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774). Από εκείνο το χρονικό σημείο και μετά η Ρωσία όχι μόνο θα αναλάμβανε την τύχη των χριστιανών υπηκόων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και θα αποκτούσε το δικαίωμα της ελεύθερης διέλευσης από τα Στενά του Βοσπόρου. Αυτή μάλιστα η έξοδος του ρωσικού στόλου προς τον νότο στις θερμές θάλασσες, δεδομένης της απαγορευτικής διέλευσης προς τον βορρά λόγω των πάγων, αποτελεί κατά τη γεωπολιτική τον κεντρικό πυρήνα του Ανατολικού ζητήματος. Εμμέσως η έξοδος της Ρωσίας προς τις θερμές θάλασσες θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της δορυφόρου της Βουλγαρίας και στη βάση των ιδεών του πανσλαβισμού. Σε τούτο το πλαίσιο θα πρέπει να ενταχθεί και η ίδρυση της βουλγαρικής Εξαρχίας το 1870 με πράξη του σουλτάνου. Η επεκτατική αυτή πολιτική της Βουλγαρίας, η οποία επιδίωκε αρχικά την αυτονόμηση της Μακεδονίας με βάση το σύνθημα «η Μακεδονία στους Μακεδόνες», καθιερώθηκε ως Μακεδονικό ζήτημα. Ένα γεωγραφικό ζήτημα, το οποίο διαιωνίστηκε και μετά τη σύμπηξη συμμαχίας των νέων εθνικών κρατών –Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο– στο πλαίσιο των Βαλκανικών πολέμων. Αν και αυτή η συμμαχία αποσκοπούσε στην από κοινού ευόδωση των εθνικών οραμάτων των κρατών της, εμπεριείχε το σπέρμα της μελλοντικής σύγκρουσης, εφόσον ένα μεγάλο μέρος των οραμάτων των νέων κρατών ήταν κοινό. Είναι, όμως, ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι έως τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ουδέποτε έγινε μνεία «μακεδονικής» εθνότητας στον χώρο των Βαλκανίων. Αυτή συνέβη πρώτη φορά σε επίσημο επίπεδο μόλις το 1944 με την ίδρυση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας μέσα στα όρια της Γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας. Εμπνευστής αυτής της «Μακεδονίας» και κατ’ επέκταση του Μακεδονικού ζητήματος «δεύτερης γενιάς» ήταν ο Γιόζιπ Μπροζ Τίτο. Ο Τίτο εκμεταλλευόμενος τη σύγχυση που επικρατούσε σχετικά με το Μακεδονικό ζήτημα το επανέφερε με εθνολογική μορφή θέτοντας παράλληλα τις βάσεις οικοδόμησης μίας νέας εθνότητας, της ανύπαρκτης έως τότε «μακεδονικής» εθνότητας.
Περιεχόμενα:
Κεφάλαιο 1
Ελληνική εξωτερική πολιτική και Μακεδονικό ζήτημα. Η περίπτωση της Π.Γ.Δ.Μ.
- H πρώτη εμφάνιση του Μακεδονικού ζητήματος
- Η εξέλιξη του Μακεδονικού ζητήματος
- Η γένεση της Π.Γ.Δ.Μ.
- Η πορεία ένταξης της Π.Γ.Δ.Μ. στη διεθνή κοινότητα
- Η απόφαση της 17ης Δεκεμβρίου 1991 των δώδεκα σχετικά με την αναγνώριση της Π.Γ.Δ.Μ.
- Η Γνωμοδότηση της επιτροπής Badinter της 11ης Ιουνίου 1992 για την αναγνώριση της Π.Γ.Δ.Μ.
- Οι διασκέψεις της 17ης Φεβρουαρίου και 27ης Ιουνίου 1992 στη Λισαβόνα στην τελική ευθεία για την επιβολή των κυρώσεων κατά της Π.Γ.Δ.Μ.
- Η μεσολάβηση των κκ. Βανς και Όουεν
- Η διακοπή του διαλόγου με την Π.Γ.Δ.Μ.
- Η επιβολή των οικονομικών κυρώσεων της 16ης Φεβρουαρίου 1994
- Η νομιμότητα των κυρώσεων υπό το φως του διεθνούς δικαίου
- Προς την υπογραφή της Ενδιάμεσης συμφωνίας
- Επίμετρο
Κεφάλαιο 2
Η Ενδιάμεση συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Π.Γ.Δ.Μ. (1995)
- Προοίμιο
- Κυρίως τμήμα
- Υιοθέτηση των ελληνικών θέσεων
- Υιοθέτηση θέσεων της Π.Γ.Δ.Μ.
- Η άρση των ελληνικών κυρώσεων και η ρύθμιση της διαμετακόμισης της Π.Γ.Δ.Μ.
- Η άρση των οικονομικών κυρώσεων
- Η ρύθμιση της διαμετακόμισης
- Φιλικές σχέσεις και τελικοί όροι
- Ανθρώπινα και πολιτιστικά δικαιώματα
- Διεθνείς, πολυμερείς και περιφερειακοί θεσμοί
- Συμβατικές σχέσεις
- Οικονομικές, εμπορικές, περιβαλλοντικές και νομικές σχέσεις
- Τελικοί όροι
- Συγκριτική ανάλυση Ενδιάμεσης συμφωνίας και σχεδίου Βανς–Όουεν
Κεφάλαιο 3
Το ζήτημα της εξόδου της πρώην Γιουγκοσλαβίας στο Αιγαίο
- Οι σχέσεις Ελλάδας–Γιουγκοσλαβίας μετά τους Βαλκανικούς πολέμους
- Οι διευκολύνσεις της Ελλάδας στη Γιουγκοσλαβία μέσω σερβικής ελεύθερης ζώνης στη Θεσσαλονίκη
- Η Γιουγκοσλαβία μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο
- Γεωπολιτικές επιδιώξεις της Γιουγκοσλαβίας στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης
- Η πολιτική πάγκαλου προς το βασίλειο των σέρβων, Κροατών και σλοβένων
- Η πολιτική Βενιζέλου για την εξομάλυνση της σερβικής ελεύθερης ζώνης υπέρ των ελληνικών συμφερόντων
- Η κατάργηση της σερβικής ελεύθερης ζώνης
- Το καθεστώς των ελεύθερων ζωνών που θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή κοινότητα
Παράρτημα I
Παράρτημα II
Παράρτημα ΙΙΙ
Βιβλιογραφία
Συντομογραφίες
Ο Πέτρος Σιούσιουρας υπηρετεί ως καθηγητής στο τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και ασχολείται με θέματα γεωπολιτικής, δικαίου της θάλασσας, ναυτιλίας και θαλασσίων μεταφορών. Παράλληλα διδάσκει στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας και στη Σχολή Αξιωματικών Ελληνικής Αστυνομίας. Έχει συγγράψει πολύ μεγάλο αριθμό επιστημονικών συγγραμμάτων τα οποία έχουν δημοσιευτεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ανάμεσα στα οποία επισημαίνονται τα ακόλουθα: Ελλάδα – Γιουγκοσλαβία – ΠΓΔΜ. Στρατηγικές Επιδιώξεις στο Λιμένα της Θεσσαλονίκης και Διεθνές Δίκαιο (Ηρόδοτος, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2003), Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο (Σιδέρης, Αθήνα, 2003), Ευρωμεσογειακές Σχέσεις (σε συνεργασία με τον Καθηγητή Ι. Σεϊμένη, Ζήτη, Θεσσαλονίκη, 2003), Τα Νέα Βαλκάνια. Από τη Γεωπολιτική της Μετάβασης στην Προοπτική της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης (επιμ.), (Ηρόδοτος, Αθήνα, 2007), Το Μακεδονικό Ζήτημα και η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική. Γεωπολιτικές Επιδιώξεις, Διεθνές Δίκαιο και το Ζήτημα της Εξόδου στη Θάλασσα, (Ποιότητα, Αθήνα, 2010), «The Recognition of FYROM by Greece through the Interim Accord in 1995», Revue Hellénique de Droit International, 2004, 54 (2), «Τhe Εuro – Mediterranean Free Trade Zone: Prospects and Possibilities», Mediterranean Quarterly, 2003, Vol. 14 (3), Duke University Press, Washington DC, «The Contiguous Zone as a Mechanism for Protection the Underwater Cultural Heritage», in Unresolved Issues and New Challenges of the Law the Sea, 2006, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, The Netherlands, «Geopolitical Designs and Realities in Yugosalavia’ s Foreign Policy: The Issue of Access to the Sea», Journal of Political and Military Sociology, Vol. 33 (2), Northern Illinois University, 2005, USA (DeKalb) (σε συνεργασία με τον Καθηγητή Κ. Αρβανιτόπουλο).
